Đủ kiểu vi phạm bản quyền trên môi trường mạng

Nhiều người tham gia

Theo Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao - Bộ Công an, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ trong đó có quyền tác giả năm 2025 tiếp tục diễn biến phức tạp, đặc biệt trên các nền tảng mạng xã hội qua hình thức livestream, ứng dụng nhắn tin OTT.

Các hành vi vi phạm nổi cộm có thể kể đến như xem và chia sẻ phim, chương trình truyền hình, thể thao lậu trên các website, mạng xã hội, ứng dụng không bản quyền; sao chép và phát tán nhạc, sách điện tử, truyện tranh mà không trả phí cho tác giả; sử dụng phần mềm không có bản quyền trong doanh nghiệp và cá nhân; đăng lại video, bài viết, hình ảnh trên các nền tảng số nhằm mục đích thu lợi quảng cáo. Qua đánh giá, các hành vi này diễn ra công khai, dễ tiếp cận và có số lượng người tham gia rất lớn.

Dù đã xử lý nghiêm nhiều vụ việc nhưng vẫn khó đánh giá hết thiệt hại từ hành vi xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan trên môi trường số tại Việt Nam. Trong đó tính xuyên biên giới và ẩn danh của hành vi vi phạm là một trong những vấn đề nhức nhối. Máy chủ thường đặt ở nước ngoài, đối tượng vi phạm sử dụng VPN, proxy ảo ẩn danh, khiến việc thu thập chứng cứ và xác định thiệt hại trực tiếp trở nên phức tạp.

Theo các chuyên gia, lỗ hổng trong bảo vệ bản quyền trên mạng xã hội tại Việt Nam xuất phát từ việc các nền tảng như Facebook, TikTok, YouTube không có văn phòng đại diện tại nước sở tại. Bên cạnh đó, công nghệ AI cho phép sao chép, cắt ghép, chỉnh sửa nội dung, dễ dàng qua mặt hệ thống rà soát bản quyền. Mặc dù pháp luật Việt Nam bảo hộ quyền tác giả trên môi trường số nhưng việc áp dụng còn hạn chế, chưa triệt để, nhất là với nội dung bị biến tấu hoặc đăng trên nền tảng nước ngoài khiến việc tiếp nhận và xử lý khiếu nại gặp nhiều khó khăn.

Thách thức còn lớn

Ông Trần Hoàng, Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) cho biết, trong bối cảnh phát triển của các hình thức khai thác như sử dụng bản quyền, các nền tảng số, mạng xã hội, dịch vụ xuyên biên giới, việc bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan vì thế càng có ý nghĩa thiết thực. Trong đó, Quyết định số 88/QĐ-TTg ra đời năm 2017 thể hiện sự quan tâm, chỉ đạo kịp thời của Chính phủ với công tác quản lý nhà nước và thực thi pháp luật trong lĩnh vực quyền tác giả, quyền liên quan.

Phát biểu tại Hội nghị tổng kết giai đoạn 2017-2025 thực hiện Quyết định số 88/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ diễn ra tại Huế, ông Hoàng cho hay, qua 8 năm triển khai, một số kết quả đã được ghi nhận, góp phần làm tốt hơn công tác quản lý và thực thi pháp luật về quyền tác giả, quyền liên quan. Trong đó, đã xây dựng được một khung pháp lý tương đối hoàn chỉnh, đàm phán, ký kết, tham gia các điều ước quốc tế về bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan, nội luật hóa các cam kết quốc tế, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý trong nước tạo hành lang vững chắc cho việc bảo hộ và thực thi bản quyền.

Tuy nhiên ngoài những việc làm được, công tác quản lý và thực thi vẫn còn những hạn chế cần khắc phục. Nổi cộm là thách thức từ môi trường số, nền tảng xuyên biên giới, sự ra đời của các mô hình kinh doanh mới trên không gian mạng và sự phát triển nhanh chóng của công nghệ trí tuệ nhân tạo, đòi hỏi phải có cơ chế pháp lý và kỹ thuật đủ mạnh để ứng phó.

Đồng quan điểm, PGS, TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội cho rằng, vi phạm bản quyền trong môi trường số ngày càng tinh vi, xuyên biên giới, cơ chế phối hợp liên ngành có nơi chưa thật sự nhịp nhàng, nguồn nhân lực chuyên sâu về bản quyền ở địa phương còn thiếu. Đặc biệt, sự xuất hiện của AI đang đặt ra những câu hỏi pháp lý hoàn toàn mới, chưa từng có tiền lệ. Tất cả đã cho thấy thách thức phía trước còn rất lớn. “Trong bối cảnh đó, nếu chúng ta chỉ dừng lại ở việc xử lý vi phạm thì là chưa đủ. Điều chúng ta cần trong giai đoạn tới là nâng tầm quản trị bản quyền, coi bản quyền như một cấu phần không thể tách rời của chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa, kinh tế số và sức mạnh mềm quốc gia”, ông Sơn nhấn mạnh.

Trước tình hình đó, người đứng đầu Cục Bản quyền tác giả khẳng định thời gian tới, đặc biệt là giai đoạn 2026-2030 sẽ tập trung vào 4 trụ cột chiến lược. Bao gồm: Hoàn thiện thể chế chính sách bảo vệ bản quyền trong kỷ nguyên số; Tăng cường năng lực quản lý, thực thi và ứng dụng công nghệ số; Phát triển nguồn nhân lực và cơ chế phối hợp liên ngành; Đẩy mạnh hợp tác quốc tế và văn hóa tôn trọng bản quyền.