1/ Cùng chuyện đô thị hóa khiến nhiều làng chài trong phố mong manh, chuyện thanh niên không theo nghề biển hoặc theo rồi bỏ, chuyển đổi công việc khác cũng khá nhiều. Sau một đêm ra khơi đánh cá, chiều ngồi vá lưới bên ghềnh đá bờ biển, ông Nguyễn Nhỏ, một ngư dân cư ngụ tại làng Nam Ô cho biết: “Trước nghề cá làm chung, chia phần, được nhiều ăn nhiều, được ít ăn ít. Nay có những thuyền to, lưới rộng về đây tìm tuyển người nhưng không mấy ai đi”.
Nguyễn Văn Quốc, 28 tuổi, cư ngụ tại đường Mân Quang 17 (quận Sơn Trà) cho biết: “Ba tôi vẫn làm nghề đánh cá. Nhưng tôi nghĩ khác. Nếu ngày xưa chỉ có hai nghề làm ruộng hoặc đánh cá thì bây giờ có nhiều nghề để kiếm sống hơn, chính vì vậy thanh niên như chúng tôi đã có sự so sánh”. Hiện Quốc đã mua được chiếc xe hơi bảy chỗ, góp vào công ty phục vụ khách du dịch các tuyến tham quan ngắn trong ngày. “Nhà có hai chị em, neo người nên tôi không muốn theo nghề đi biển, vất vả, vợ con ở nhà bao nỗi lo âu”, Quốc nói.
Nhân công nghề biển vẫn chưa có khoản lương cứng hằng tháng. Đi chuyến nào hưởng chuyến đó. Con trai ông Nhỏ, anh Nguyễn Hòa Cường kể rằng, anh cũng từng theo chủ thuyền lớn đánh cá khơi xa. Vợ chồng trẻ mới lấy nhau lại phải xa nhau. Khi có con nhỏ cũng nhiều mối lo. “Nghĩ vậy nên tôi bỏ nghề biển, dành dụm tiền học lái xe để lái thuê cho người ta”.
Bỏ nghề đi biển chuyển nghề trên bờ như đi làm công nhân, lái xe, bảo vệ, mở nhà hàng ăn uống nho nhỏ, hùn hạp vốn liếng mở ki-ốt bán buôn hải sản... đã và đang diễn ra trong các cư dân làng chài ở TP Đà Nẵng. Nghề cá hiện nay chỉ trông vào lao động nông thôn nhưng không phải ai đi biển cũng được. Đi biển, đòi hỏi một sự can đảm, kiên cường, chịu sóng, chịu gió.
2/ Đặng Văn Đức từ Quảng Trị vào Đà Nẵng làm nhân công đánh cá, cho biết: “Mỗi tháng thu nhập được tám triệu đồng. Nếu trúng đậm thì được thưởng thêm một, hai triệu”. Như vậy, ba tháng lênh đênh ngoài biển, tạm tính cho Đức không mất tiền ăn, tiền nhà trọ, tiền gặp gỡ bạn bè. Ba tháng tính ra số tiền cũng được hơn 20 triệu đồng, một khoản tiết kiệm tốt. Đức lắc đầu: “Ba tháng đó anh đổi bằng việc phải ngồi trên tàu, không biết một ly cà-phê sáng, không bóng hình một cô gái ngang qua...”.
Nghề cá, tìm được nhân lực đã khó, giữ được nhân lực càng khó vì hiện tại vẫn chưa có cơ sở đào tạo, cấp bằng nghề đánh cá. Ông Trần Văn Lĩnh, Chủ tịch Hội nghề cá TP Đà Nẵng cho biết: “Nghề cá là một nghề đặc biệt, cần kỹ thuật thành thạo, kiến thức biên giới lãnh hải rõ ràng, nếu không hiểu biết điều này rất dễ vi phạm”.
Trong tình hình biến đổi khí hậu hiện nay, nghề cá trên biển cũng đối mặt nhiều rủi ro. Ông Lĩnh phân tích: “Nghề cá nguy hiểm bởi bão, lốc, là nghề nặng nhọc, phải nhanh mắt, nhanh tay thành thục các công đoạn từ thả lưới xuống, kéo lưới lên cho đến phân loại cá. Đi biển, anh phải có kỹ năng hàng hải, phải có sức khỏe để chống chịu với cường độ công việc, tiếng ồn máy nổ, gió mưa và sóng cũng là những bước thử thách sức khỏe, gan dạ của con người”.
Những chiếc tàu đánh cá khơi xa không tránh khỏi những cơn giông lốc, bão tố. Thực tế, đi khơi mới biết, những lúc này ngư dân rất “cô đơn”, đưa con tàu vào bất cứ một hòn đảo nào tránh trú, rất dễ rơi vào trường hợp vi phạm lãnh hải, lãnh thổ của quốc gia láng giềng. Các đơn vị hỗ trợ nghề cá, như kiểm ngư, cũng chưa làm tròn vai trò của mình trên biển. Theo ông Lĩnh, hiện nghề cá trực thuộc Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn. Tuy nhiên, Bộ vẫn chưa làm tốt việc chỉ dẫn luồng lạch khơi xa, phân biệt vùng biển, vùng cá, chưa đưa ra được chỉ đạo mùa nào đánh cá gì cho hợp lý, cách thu hoạch thủy hải sản, cách tránh đánh bắt thủy sản nhỏ để chúng có thời gian sinh trưởng...
Ông Lĩnh cũng nêu vấn đề, qua những vùng biển, làng đánh cá, nghề cá giống như một... “nghề nhân dân”. Nghề cá mới chỉ là quan hệ sản xuất chứ chưa phải là lực lượng sản xuất. Về phần kiến nghị, ông Lĩnh cho hay: “Cần phải xây dựng nghề đánh cá theo chuẩn hiện đại, có trách nhiệm mới phát triển bền vững...”.
