Chờ hội hoa ban đánh thức núi rừng

Vẻ đẹp thuần khiết của núi rừng

Ở Tây Bắc, có một sự phân chia khá rõ là nếu hoa đào trên rẻo cao là nơi quy tụ của cộng đồng người H’Mông, thì hoa ban thường gắn với những nếp nhà sàn trong các bản của người Thái. Mang vẻ đẹp thuần khiết của núi rừng, hoa ban được đồng bào dân tộc Thái Tây Bắc nói chung và tỉnh Sơn La nói riêng lưu giữ từ trong tiềm thức qua những câu chuyện cổ, những lời khắp, câu thơ thấm đượm trữ tình... Không chỉ là một biểu tượng đẹp trong văn hóa Thái, hoa ban còn gắn bó đặc biệt với đời sống đồng bào qua từng món ăn cho đến các nghi thức lễ hội.

Cũng chẳng biết từ bao giờ, hoa ban đã gắn bó cuộc sống thường nhật của đồng bào dân tộc Thái. Để rồi mỗi độ tháng 3, các cô gái Thái eo ong, ngực câu, đôi bàn tay dẻo như rêu vờn trong nước sẽ xúng xính bộ váy cóm, khăn Piêu truyền thống đi hái hoa hay ngọn ban về làm món nộm đãi khách quý. Du khách đến các bản làng người Thái dịp này vừa được chiêm ngưỡng những cánh hoa ban bung sắc từ trước hiên nhà sàn, trên khắp các bản cho đến những triền đồi, vừa được thưởng thức các món ăn độc đáo gắn liền với hoa ban.

Bà Quàng Thị Chiến (bản Sẳng, xã Chiềng Xôm, TP Sơn La) chia sẻ: Bao thế hệ người dân tộc Thái chúng tôi từ khi được sinh ra cho đến lúc là những chàng trai, cô gái chạm mặt nhau thẹn thùng, rồi đến khi xây dựng gia đình, trở thành cha, mẹ và ông, bà, đều gắn bó với cây ban. Đây là một phần đời sống văn hóa, gắn bó qua các lễ hội truyền thống xên bản, xên mường, cầu mưa, cầu mùa... Những cành hoa ban vừa trang trí, làm đẹp cho không gian văn hóa của lễ hội, vừa là vật phẩm mà đồng bào Thái sử dụng để gửi gắm khát vọng, mong muốn một năm mới thuận lợi, bình an.

Còn trong văn hóa ẩm thực, hoa và ngọn ban là một trong những nguyên liệu chính của những món ăn đậm đà hương vị núi rừng. Một trong số đó phải kể đến món nộm hoa ban với vị ngọt thanh khi được hòa trộn cùng gừng, sả, mắc khén, măng và những lá rau vị chát lấy từ rừng. Chỉ khi vào bản, trải nghiệm không gian văn hóa dưới nếp nhà sàn thì mới cảm nhận được món ngon từ những cánh hoa ban trắng tím, giữ được mầu sắc và độ giòn ngọt tự nhiên...

Thiếu nữ dân tộc xúng xính váy áo dưới sắc trắng pha tím đặc trưng của mùa hoa ban.

Nét mới của du lịch vùng Tây Bắc

Những năm gần đây, tỉnh Sơn La đã quy hoạch các cung đường hoa ban, coi đó là một điểm nhấn để thu hút khách du lịch. Bởi vậy giờ đây, tháng 3 không chỉ là lúc đồng bào dân tộc Thái tính nông lịch trong năm, mà còn là thời điểm tổ chức lễ hội hoa ban và nhiều hoạt động văn hóa khác.

Hơn 50 năm gắn bó núi rừng Tây Bắc, nhà báo Kiều Văn Thiện (báo Nông thôn ngày nay) chia sẻ: Với đồng bào các dân tộc Tây Bắc, hoa ban nở khắp đồi, rừng là tín hiệu của mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi. Thế nên, ai cũng mong những mùa ban nở rộ mỗi độ xuân về. Dần dà, mùa ban nở còn có thêm niềm vui khi được đón khách du lịch khắp nơi, giúp bà con có thêm cơ hội phát triển kinh tế.

Ông Trần Xuân Việt, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Sơn La cho biết: Cùng việc tăng cường các hoạt động thu hút đầu tư, truyền thông, xúc tiến quảng bá du lịch gắn với mùa hoa ban, ngành văn hóa cũng đã có nhiều chương trình, kế hoạch nâng cấp, phát triển các dịch vụ thành sản phẩm du lịch sao cho phù hợp điều kiện tự nhiên, văn hóa từng nơi. Tỉnh cũng chú trọng xây dựng các điểm du lịch cộng đồng gắn với trồng, quy hoạch cây hoa ban, tổ chức các cuộc thi ảnh, văn thơ sáng tác về hoa ban… Qua đó, Sơn La nỗ lực tạo thêm sản phẩm du lịch đặc trưng của địa phương, thu hút ngày càng đông du khách vào mùa hoa ban.