Ðôn đáo tìm việc mới
Mất việc làm đương nhiên phải tìm việc mới, song phải tìm công việc gì đây khi đã cứng tuổi, mà tại doanh nghiệp trong các KCN sẽ "không còn cửa"? Nhiều người đã tìm đến các nhà máy, công ty khác nộp hồ sơ nhưng chỉ nhận được những cái lắc đầu. Tiêu biểu như anh Ðỗ Văn Hòa ở thôn Khả Lý Thượng, xã Quảng Minh (huyện Việt Yên, Bắc Giang), sau khi bị nghỉ việc giữa năm 2016, đã "vác đơn" gõ cửa sáu đơn vị, rồi chờ đợi mỏi mòn mà không được tiếp nhận, lý do là anh đã 38 tuổi. "Tôi nhờ các kiểu rồi. Anh em họ hàng, cả vợ tôi nữa là chục người làm công nhân, vậy mà tôi không xin được việc", anh Hòa thổ lộ.
Ðồng cảnh với anh Hòa là anh Nguyễn Văn Chinh, 32 tuổi ở Liên Mạc, Bắc Từ Liêm (Hà Nội) đến nhận bảo hiểm thất nghiệp tại Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội sau một thời gian nghỉ việc tại KCN Nam Thăng Long. Ðây là lần thứ hai anh đến nhận bảo hiểm thất nghiệp với mức trợ cấp 2,3 triệu đồng/tháng và sẽ được hưởng trong ba tháng. Trước đó, anh làm việc tại bộ phận sản xuất bao bì với 10 giờ lao động/ngày và mức lương là 4,5 triệu đồng/tháng. Mấy tháng qua anh cũng đôn đáo đi tìm một công việc khác, phù hợp với sức khỏe, có mức lương tương đối mà chưa được.
Từ đầu năm 2017 đến nay, số người đến nộp hồ sơ đề nghị trợ cấp thất nghiệp đã lên đến hàng nghìn. Tình trạng sa thải lao động trên 35 tuổi đã diễn ra trong nhiều năm qua, và tăng vọt trong năm 2017.
Ngành LÐ-TB và XH dự báo, từ 10 đến 15 năm nữa, số lao động trên 35 tuổi làm trong lĩnh vực điện tử sẽ không được chủ sử dụng ký tiếp hợp đồng sau khi hết hạn hợp đồng có thời hạn (từ 12 đến 36 tháng). Số người thất nghiệp ở độ tuổi trung niên tăng đột biến sẽ gây lãng phí lớn về nhân lực và trở thành bài toán vô cùng nan giải. Trong khi đó ở nước ta chưa có bất kỳ chính sách đặc thù nào cho đối tượng kết thúc quan hệ việc làm tại các KCN.
Ai bảo vệ quyền lợi cho người lao động?
Nhiều ý kiến cho rằng, đứng về góc độ quản lý nhà nước, Bộ LÐ, TB và XH cần có trách nhiệm cụ thể hơn nữa đối với đối tượng này bằng những chính sách cụ thể, giúp họ được thụ hưởng chính sách, quyền lợi được bảo đảm sau khi kết thúc quan hệ việc làm. Còn theo Thứ trưởng Bộ LÐ, TB và XH Nguyễn Trọng Ðàm thì thực tế pháp luật lao động chưa có quy định nào cấm doanh nghiệp sa thải lao động, vấn đề là làm sao hạn chế để những hiện tượng này không trở thành phổ biến.
Với vai trò của tổ chức công đoàn là đại diện, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động, lãnh đạo Liên đoàn Lao động tỉnh Bình Dương kiến nghị: Phải xây dựng dự thảo văn bản pháp luật sao cho các quy định phù hợp với thực tiễn. Ðề xuất tham gia với các ngành chức năng tổ chức thanh, kiểm tra các doanh nghiệp có dấu hiệu vi phạm pháp luật, nhất là chấm dứt hợp đồng lao động trái pháp luật với lao động lớn tuổi, lao động nữ; Chỉ đạo các công đoàn cơ sở phối hợp với người sử dụng lao động tổ chức tuyên truyền, tư vấn pháp luật, đối thoại, trao đổi thông tin, tham gia xây dựng định mức lao động, quy chế trả lương trả thưởng, bố trí, sắp xếp lao động sao cho tất cả người lao động được bảo đảm công việc phù hợp với độ tuổi, giới tính, tiền lương, thu nhập...
Ðồng quan điểm ấy, ông Lê Ðình Quảng, Phó Trưởng ban Quan hệ lao động (Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam) nhấn mạnh: Chúng ta phải xây dựng pháp luật để làm sao hướng tới xây dựng những quan hệ việc làm hài hòa, tiến bộ; nâng cao hiệu quả tổ chức thực hiện pháp luật; tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thi hành pháp luật nhất là pháp luật lao động, công đoàn, bảo hiểm xã hội.
Mở rộng những cánh cửa cho công nhân
Tại Bình Dương, Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh đang tiếp nhận đề nghị hưởng trợ cấp thất nghiệp của lao động lớn tuổi, đồng thời luôn tăng cường công tác thông tin thị trường lao động, tiếp tục đẩy mạnh tư vấn giới thiệu việc làm, học nghề phù hợp cho lao động lớn tuổi để lao động lớn tuổi nhanh chóng quay lại thị trường lao động hoặc được trang bị thêm các kỹ thuật, kỹ năng mới nhằm tăng thêm cơ hội tìm kiếm việc làm mới. Tiếp tục mở rộng liên kết với các cơ sở đào tạo để đa dạng các ngành nghề cho lao động lớn tuổi, lao động nông thôn.
Là chuyên gia đầu ngành về lao động việc làm, ông Nguyễn Hữu Dũng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu an sinh xã hội và Phát triển hòa nhập, cho rằng, để công nhân không phải tự nguyện nghỉ hưu non, giảm sức ép và những tác động tiêu cực, cần có "giá đỡ" để bảo vệ họ. "Giá đỡ" này không xây dựng bằng cách áp đặt, ép buộc doanh nghiệp dựa trên quy định của luật mà cái gốc của vấn đề là tăng cường đào tạo, nâng cao trình độ tay nghề cho người lao động để họ có thể thích nghi với hoàn cảnh.
"Với dây chuyền cũ chỉ cần đào tạo ngắn hạn vài tháng là công nhân có thể làm việc được ngay. Nhưng hiện nay, công nghệ mới cần thế hệ công nhân được đào tạo bài bản, có chất lượng để làm chủ công nghệ. Ðây là giải pháp lâu dài và muốn thực hiện được cần chuyển đổi quan điểm đào tạo, kết nối doanh nghiệp với cơ sở đào tạo, lấy nhu cầu thị trường để cung ứng nhân lực", ông Dũng nhấn mạnh.
Nhiều chuyên gia kiến nghị, cần có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp theo hướng khuyến khích họ phát triển công nghiệp và dịch vụ hỗ trợ để giải quyết việc làm cho công nhân hơn 35 tuổi. Tại các vùng ngoại thành, nông thôn, cần rà soát lại chính sách hiện hành để đưa đối tượng này vào diện ưu tiên hỗ trợ giải quyết việc làm tại địa phương, hoặc phát triển kinh tế trang trại, thay vì để họ bám lại thành phố, khởi nghiệp lại ở tuổi 35 bằng các công việc chân tay nặng nhọc với thu nhập ít ỏi.
