1. Theo dữ liệu nghiên cứu của Viện nghiên cứu đánh giá thị trường bất động sản Việt Nam (VARS IRE), nếu như cách đây 10 năm, giá một căn hộ chung cư phổ biến ở Hà Nội chỉ dao động quanh mức 18-25 triệu đồng/m², thì nay mặt bằng chung đã vọt lên 50-70 triệu đồng/m²; giá căn hộ chung cư cao cấp đã chạm ngưỡng 100-150 triệu đồng/m², ngang giá đất thổ cư ở một số nơi. Trong khi đó, thu nhập bình quân đầu người mới chỉ tăng từ khoảng 4 triệu đồng/tháng lên hơn 8 triệu đồng/tháng.
Khoảng cách ngày một nới rộng này dẫn đến một nghịch lý để mua được một căn hộ 70 m², một hộ gia đình phải tích cóp toàn bộ thu nhập suốt gần ba thập niên. Trên thực tế, không ai có thể dành toàn bộ thu nhập cho việc mua nhà, bởi chi phí sinh hoạt ngày càng lớn. Thế nên, giấc mơ sở hữu căn hộ ở khu vực nội thành với những người trẻ, đặc biệt là lao động phổ thông, công nhân viên chức bình thường, gần như không thể.
“Vợ chồng tôi đều là viên chức, tổng thu nhập khoảng 25 triệu đồng/tháng. Tính toán mãi mà vẫn không đủ để mua căn hộ ở Hà Nội, chỉ có thể đi thuê nhà. Biết bao giờ mới có thể an cư!”, anh Nguyễn Văn Dũng (35 tuổi, quê Ninh Bình, làm việc tại Hà Nội) chia sẻ. Câu chuyện của anh Dũng là tình cảnh chung của hàng nghìn gia đình trẻ khác hiện nay.
Đáng nói, ngay với nhà ở xã hội (NƠXH), vốn được xem là giải pháp để người thu nhập thấp có một ngôi nhà, nay cũng không còn dễ tiếp cận. Tại Hà Nội, giá bán NƠXH tại dự án Hạ Đình (phường Thanh Liệt) đang xấp xỉ 25 triệu đồng/m²; NƠXH Mê Linh Garden City (xã Kim Hoa) khoảng 21,2 triệu đồng/m²; Với 1 căn chung cư diện tích trung bình khoảng 60-70 m2, người dân sẽ phải mua mức giá dao động từ 1,7 tỷ đồng trở lên, nếu vay ngân hàng để mua thì con số sẽ còn tiếp tục tăng.
Nguyên nhân tăng của NƠXH được nhiều chủ đầu tư lý giải do chi phí vật liệu, nhân công, giải phóng mặt bằng, giá đất, thủ tục hạ tầng… Trong một số trường hợp, doanh nghiệp phải tự lo "từ đầu đến cuối” nếu không có quỹ đất sạch hoặc hạ tầng sẵn. Luật Nhà ở và Nghị định đã định mức lợi nhuận cho phần NƠXH khoảng 10-13%, nhưng điều đó không thể bù đắp hết những chi phí đầu vào ngày càng đắt đỏ.
“Tiền sử dụng đất được miễn nhưng chi phí đầu vào khác không hề nhỏ. Nếu địa phương giao quỹ đất sạch, có kết nối hạ tầng, giá NƠXH chắc chắn sẽ rẻ hơn. Ngược lại, nếu doanh nghiệp tự xoay xở từ đầu đến cuối, giá sẽ tăng là điều dễ hiểu. Điều này cũng lý giải vì sao trong cùng một địa phương, nhưng các dự án NƠXH lại có giá bán rất khác nhau”, Phó Cục trưởng Quản lý nhà và Thị trường bất động sản (Bộ Xây dựng) Hà Quang Hưng cho biết.
Số lượng NƠXH còn ít, trong khi nhu cầu quá lớn, nên không có nhiều gia đình dù trong diện đủ điều kiện cũng chỉ biết hy vọng sẽ đến mình.
Giá nhà tăng cao, người lao động buộc phải tìm nhà ở các vùng ven, chấp nhận đánh đổi thời gian di chuyển trên đường. "Mỗi ngày cả đi cả về mình di chuyển khoảng hơn 40 cây số, công ty thì ở phố Duy Tân, còn nhà thì mình đang trả góp một căn chung cư ở Đức Giang. Riêng di chuyển giờ cao điểm có thể lên đến tiếng rưỡi mới về đến nhà, những hôm nắng gắt, mưa gió di chuyển rất cực", anh Trần Đức Duy (nhân viên IT Công ty Pentalog Việt Nam) chia sẻ.
2. Theo chuyên gia kinh tế, Luật sư Nguyễn Huy Thắng (Văn phòng luật sư Huy Thắng), chi phí vay ngân hàng cùng các khoản trả gốc - lãi cũng không phải “dễ thở”. Nếu vay 20 năm với lãi suất khoảng 8,2%, một gia đình phải trả khoảng 10 triệu đồng/tháng trong những năm đầu; để khoản này không vượt khả năng chi trả thì tổng thu nhập phải ở mức xấp xỉ 20 triệu đồng/tháng trở lên, điều này vượt xa thu nhập bình quân của nhiều người lao động.
“Ở góc nhìn kinh tế vĩ mô, giá nhà vượt xa thu nhập có thể gây ra rủi ro bong bóng bất động sản. Nếu nhu cầu thực không đủ mạnh để duy trì đà tăng, thị trường có thể đối mặt với tình trạng “nóng lạnh thất thường”. Đã có nhiều bài học ở các quốc gia khác, khi giá nhà tăng quá nhanh, nhưng thu nhập không theo kịp, cuối cùng dẫn tới khủng hoảng nợ và bất ổn xã hội”, luật sư Thắng nói thêm.
Chính vì vậy, điều mà người dân mong đợi lúc này không chỉ là thêm dự án, mà là chính sách thật sự chạm vào túi tiền và nhu cầu thực của họ để “an cư” không trở thành đặc quyền, mà là nền tảng cho “lạc nghiệp”. Không có một "mái ấm" cho mình, nhiều người chỉ có thể chọn đi thuê nhà và sống trong nỗi lo giá thuê tăng, thậm chí bị yêu cầu rời đi khi gia chủ muốn bán.
