Xây dựng Trung tâm siêu tính toán AI quốc gia, đưa AI trở thành “trợ lý trí tuệ” phổ cập cho người dân

Tọa đàm “AI vì nhân loại: Đạo đức và an toàn AI trong kỷ nguyên mới” diễn ra chiều 2/12, trong khuôn khổ Tuần lễ Khoa học-Công nghệ VinFuture 2025, quy tụ các nhà khoa học, nhà chính trị và nhà phát minh để thảo luận về phát triển AI có trách nhiệm, hướng đến các giá trị nhân văn. Thứ trưởng Khoa học-Công nghệ Bùi Thế Duy dự và phát biểu.

Việt Nam có đầy đủ điều kiện để đi nhanh và mạnh trong kỷ nguyên AI

Phát biểu tại tọa đàm, Thứ trưởng Bùi Thế Duy cho biết, Việt Nam đã ban hành Chiến lược AI lần đầu vào năm 2021. Trước sự phát triển vượt bậc của AI, cuối năm nay, Việt Nam sẽ công bố Chiến lược AI cập nhật và Luật AI. Đây không chỉ là khuôn khổ pháp lý mà còn là tuyên ngôn về tầm nhìn quốc gia, xác định AI phải trở thành hạ tầng trí tuệ của Việt Nam, đóng góp cho phúc lợi xã hội, phát triển bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Theo Thứ trưởng, Việt Nam đang xây dựng Trung tâm siêu tính toán AI quốc gia, hệ sinh thái dữ liệu mở và hạ tầng AI Việt Nam hướng tới tự chủ, đồng thời triển khai AI hoá toàn diện với tốc độ nhanh, đưa AI trở thành “trợ lý trí tuệ” phổ cập cho mọi người dân nhằm nâng cao năng suất xã hội và mở rộng khả năng tiếp cận tri thức, một bước tiến mà trước đây chỉ những lãnh đạo cấp cao mới có điều kiện tiếp cận.

"Việt Nam kiên định phát triển công nghệ AI theo triết lý mở: chuẩn mở, dữ liệu mở, mã nguồn mở. “Mở” là con đường để tiếp nhận tri thức toàn cầu, làm chủ công nghệ, phát triển Make in Vietnam và đóng góp trở lại cho nhân loại. “Mở” cũng là điều kiện để bảo đảm an toàn và minh bạch trong ứng dụng AI", Thứ trưởng nhấn mạnh.

Theo đó, Việt Nam sẽ đẩy mạnh ứng dụng AI trong các ngành và cơ quan nhà nước, đồng thời Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia sẽ dành 30-40% nguồn lực hỗ trợ, gồm cả voucher AI cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, để thị trường Việt Nam thực sự trở thành cái nôi của các doanh nghiệp AI mạnh.

Việt Nam vừa là thị trường lớn vừa là nơi hình thành các sản phẩm AI mới Cùng với 11 nhóm công nghệ chiến lược, hạ tầng tính toán, dữ liệu phong phú, doanh nghiệp số Make in Vietnam và cộng đồng startup-nghiên cứu giàu khát vọng, Thứ trưởng khẳng định Việt Nam có đầy đủ điều kiện để đi nhanh và mạnh trong kỷ nguyên AI.

Chia sẻ về đạo đức trong AI, Thứ trưởng Bùi Thế Duy khẳng định, Việt Nam phát triển AI theo hướng nhanh-an toàn-nhân văn, trong đó AI hỗ trợ con người nhưng con người vẫn là chủ thể ra quyết định cuối cùng.

"Trong thời gian tới, Việt Nam sẽ ban hành Bộ quy tắc đạo đức AI quốc gia, Chiến lược AI và Luật AI với các quan điểm chủ đạo: quản lý theo mức độ rủi ro; bảo đảm minh bạch và trách nhiệm giải trình; đặt con người làm trung tâm; khuyến khích phát triển AI trong nước; phát triển AI như động lực tăng trưởng nhanh và bền vững; và bảo vệ chủ quyền số quốc gia dựa trên dữ liệu, hạ tầng và công nghệ AI.

Con đường AI của Việt Nam được định nghĩa bằng chữ “Và”: toàn cầu và địa phương; hợp tác và tự chủ; công nghệ và ứng dụng; tinh hoa và đại chúng; dữ liệu mở và dữ liệu bảo vệ. Sự phát triển AI phải dựa trên bốn trụ cột: thể chế-hạ tầng-nhân lực-văn hoá AI, gắn kết và bổ trợ cho nhau", Thứ trưởng nói.

Chia sẻ với các chuyên gia quốc tế, Thứ trưởng Bùi Thế Duy khẳng định: AI là cơ hội lịch sử để Việt Nam bứt phá, trở thành nước phát triển có thu nhập cao. Sau nhiều thập kỷ xây dựng và phát triển, Việt Nam đã trở thành nền kinh tế thứ 32 thế giới và có đầy đủ điều kiện để bước vào kỷ nguyên AI, nâng cao năng suất lao động, tăng trưởng hai con số, củng cố năng lực quản trị và bảo vệ quốc gia.

Công bằng và đạo đức trong sử dụng AI

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang thay đổi cuộc sống hiện đại, từ giáo dục và y tế đến giao tiếp và quản trị. Tiến bộ nhanh chóng của AI mang đến cơ hội phát triển, nhưng cũng đặt ra các thách thức về đạo đức và an toàn toàn cầu. Các vấn đề công bằng, trách nhiệm và niềm tin công chúng hiện nay là trọng tâm của đối thoại quốc tế để đảm bảo AI vì lợi ích chung.

Thông qua các bài diễn thuyết, bài ghi hình định hướng và thảo luận mở, tọa đàm khám phá cách áp dụng khuôn khổ đạo đức trong thực tiễn, duy trì minh bạch và giám sát con người trong AI và thúc đẩy hợp tác quốc tế để củng cố quản trị AI toàn cầu.

Tại tọa đàm, Giáo sư Yoshua Bengio – đồng chủ nhân giải Turing 2018 cảnh báo các mô hình quy mô lớn, nếu không được kiểm soát đúng mức, có thể tự tối ưu theo cách khiến con người mất quyền kiểm soát vào chính công nghệ mình tạo ra.

Giáo sư Geoffrey Hinton – “cha đẻ AI” và chủ nhân giải Nobel Vật lý 2024 nhấn mạnh rủi ro đạo đức và an toàn không còn là giả định mà trở thành vấn đề hiện hữu.

Theo Phó Giáo sư Lưu Anh Tuấn, Giám đốc điều hành Trung tâm Nghiên cứu trí tuệ nhân tạo, Trường đại học VinUni, là nước đi sau, Việt Nam có cơ hội tận dụng công nghệ mới nhất trên thế giới. Việt Nam phải xây dựng kho dữ liệu sạch, bao quát các lĩnh vực văn hóa, lịch sử, y tế, bối cảnh riêng của Việt Nam, phương ngữ của dân tộc thiểu số... Bên cạnh đó, cần có cơ chế đạo đức để tránh thông tin sai, tin giả.

Phó Giáo sư Lưu Anh Tuấn nhấn mạnh đến việc Việt Nam cần bảo đảm chủ quyền AI, đi theo hướng mã nguồn mở và Chính phủ phải có hướng dẫn rõ ràng về vấn đề này. Bên cạnh đó, cần có khung đạo đức AI quốc gia, có hướng dẫn chi tiết về việc triển khai các mô hình ngôn ngữ lớn, có cơ quan độc lập kiểm chứng, giám sát chứ không để mô hình này tự chủ hoàn toàn.

Tọa đàm kết thúc với việc khẳng định sứ mệnh của Quỹ VinFuture trong việc thúc đẩy khoa học và công nghệ phục vụ nhân loại một cách có trách nhiệm, kêu gọi hành động chung để xây dựng tương lai công nghệ thông minh bảo vệ phẩm giá con người, thúc đẩy niềm tin và thế giới an toàn hơn.

Thứ trưởng Bùi Thế Duy khẳng định, AI chỉ thực sự phục vụ nhân loại khi được phát triển trên nền tảng đạo đức, minh bạch, có thể kiểm chứng và có trách nhiệm. Điều này đòi hỏi từ khâu thiết kế kỹ thuật đến khung pháp lý đều phải hướng đến việc bảo vệ con người và củng cố niềm tin xã hội.

"Các bài học quốc tế được chia sẻ hôm nay cho thấy rõ rằng đổi mới có trách nhiệm chỉ có thể đạt được thông qua tiếp cận đa ngành, sự tham gia của công chúng và hợp tác giữa viện trường, doanh nghiệp và nhà nước. Đây cũng là kinh nghiệm mà Việt Nam có thể học hỏi để hoàn thiện hệ sinh thái AI của mình. Các ý kiến trong phiên thảo luận bàn tròn đã gợi mở rằng Việt Nam có cơ hội rất lớn để trở thành điểm sáng mới nổi của khu vực về AI có trách nhiệm", Thứ trưởng nói.

Từ tọa đàm khoa học này, Thứ trưởng cho rằng, Việt Nam cần đẩy mạnh giáo dục và phát triển nhân tài AI, từ phổ cập kiến thức AI cho người dân đến đào tạo chuyên sâu đội ngũ chuyên gia; đẩy mạnh hợp tác đa ngành, quy tụ các nhà khoa học, chuyên gia, kỹ sư, bác sĩ, giảng viên và nhà hoạch định chính sách cùng tham gia thiết kế, thử nghiệm và giám sát hệ thống AI; tăng cường hợp tác quốc tế, học hỏi mô hình quản trị từ các nước đi trước và đóng góp vào nỗ lực toàn cầu về AI an toàn và nhân văn.

Bộ Khoa học và Công nghệ cam kết sẽ luôn nỗ lực đồng hành cùng các nhà khoa học, chuyên gia, doanh nghiệp và các đối tác trong nước và quốc tế để xây dựng và phát triển một hệ sinh thái trí tuệ nhân tạo an toàn, nhân văn và vì con người.

Việt Nam sẽ tiếp tục tham gia chủ động trong các diễn đàn quốc tế và phối hợp cùng Quỹ VinFuture để đưa tiếng nói của mình vào các cuộc thảo luận lớn về tương lai của AI.