Áp dụng tại cơ sở khám, chữa bệnh ban đầu
Theo thống kê của Bộ Y tế, năm 2024, chi khám, chữa bệnh Bảo hiểm y tế (BHYT) toàn quốc gần 140.000 tỷ đồng, tăng hơn 18.000 tỷ đồng (15%) so với cùng kỳ năm 2023. Người dân đang phải tự trả khoảng hơn 40% chi phí khám, chữa bệnh, tương đương khoảng 21.000 tỷ đồng/năm. Trong khi đó, y tế cơ sở chưa cung cấp đầy đủ các dịch vụ chăm sóc sức khỏe ban đầu, khám sàng lọc bệnh tật chưa triển khai rộng rãi.
Thứ trưởng Thường trực Y tế Vũ Mạnh Hà cho rằng, muốn triển khai hiệu quả chính sách miễn viện phí phải dựa trên nền tảng vững chắc là Quỹ BHYT, kết hợp với ngân sách nhà nước và các nguồn lực xã hội hóa. Mục tiêu là chi trả các dịch vụ y tế cơ bản và thiết yếu, qua đó giảm thấp nhất gánh nặng tài chính cho người dân, đặc biệt nhóm yếu thế, người thu nhập thấp và đối tượng chính sách. Vì vậy, theo Thứ trưởng Hà, miễn viện phí phải đi đôi với việc bao phủ BHYT toàn dân, để toàn xã hội “chia sẻ chi phí” với người ốm đau.
“Chúng tôi sẽ xác định gói dịch vụ y tế cơ bản thuộc phạm vi miễn phí bao gồm danh mục dịch vụ, bệnh, thuốc, thiết bị y tế. Bao phủ các bệnh thông thường, ưu tiên bệnh cần thiết trước, mở rộng dần phạm vi theo yêu cầu chuyên môn phù hợp khả năng ngân sách nhà nước, Quỹ BHYT, kết hợp huy động xã hội hóa. Chính sách sẽ xây dựng mức chi cao nhất cho mỗi lượt khám, chữa bệnh, dựa trên chi phí nội trú - ngoại trú bình quân toàn quốc, điều chỉnh theo năm hoặc giai đoạn, trừ các bệnh và kỹ thuật có chi phí lớn. Trước mắt, mô hình áp dụng tại cơ sở khám, chữa bệnh ban đầu, tuyến cơ bản, gồm bệnh viện công và tư. Việc triển khai theo lộ trình, có thứ tự ưu tiên, phù hợp mức đóng, khả năng cân đối Quỹ BHYT và điều kiện kinh tế - xã hội từng thời kỳ”, bà Trần Thị Trang, Vụ trưởng BHYT (Bộ Y tế) cho biết.
Theo đề xuất của Bộ Y tế, bắt đầu từ năm 2026, lộ trình miễn viện phí sẽ triển khai theo ba giai đoạn, mức đóng BHYT cũng sẽ tăng theo. Cụ thể như sau: Từ năm 2026, người dân được khám sức khỏe định kỳ hoặc khám sàng lọc miễn phí ít nhất mỗi năm một lần theo nhóm đối tượng và lộ trình ưu tiên; cũng từ năm 2026, người tham gia BHYT là người thuộc hộ gia đình cận nghèo, người từ 75 tuổi trở lên đang hưởng trợ cấp hưu trí xã hội, được áp dụng mức hưởng 100% chi phí khám, chữa bệnh trong phạm vi quyền lợi.
Giai đoạn này cũng nâng mức chi trả BHYT cho thuốc, trang thiết bị y tế và kỹ thuật khám, chữa bệnh, đồng thời điều chỉnh mức đóng bảo hiểm y tế từ năm 2027 lên khoảng 5,1%, có ngân sách hỗ trợ cho đối tượng chính sách.
Giai đoạn năm 2028-2030, mục tiêu giảm chi từ tiền túi xuống dưới 30%, mở rộng thanh toán BHYT cho thuốc, thiết bị y tế, kỹ thuật; thí điểm sàng lọc 2-3 bệnh có chi phí hiệu quả; chi trả dịch vụ phòng bệnh từ quỹ BHYT; nâng tỷ lệ bao phủ BHYT lên hơn 95% dân số; Từ năm 2030 tiếp tục tăng mức đóng BHYT lên 5,4% và thử nghiệm BHYT bổ sung, đa dạng gói quyền lợi. Giai đoạn sau năm 2030, hướng tới BHYT toàn dân. Miễn viện phí toàn dân trong phạm vi gói dịch vụ cơ bản; sàng lọc 3-5 bệnh phổ biến; từ năm 2032, tăng mức đóng BHYT lên 6%, đồng thời hoàn thiện y tế cơ sở và hệ thống thanh toán bảo hiểm y tế thông minh, đa tầng, đa gói quyền lợi.
Tăng mức đóng BHYT
Bà Trần Thị Trang, Vụ trưởng BHYT, Bộ Y tế giải thích: “Dù có chính sách miễn viện phí hay không vẫn phải tăng đóng BHYT để đáp ứng nhu cầu điều trị của người dân. Vì mức đóng BHYT hiện nay của nước ta rất thấp, chưa thay đổi trong 10 năm qua. Trong khi quyền lợi của người tham gia BHYT ngày càng được mở rộng, mô hình bệnh tật, nhu cầu khám, chữa bệnh ngày càng gia tăng, chi phí khám, chữa bệnh những năm sau đều cao hơn các năm trước. Nếu không tăng mức đóng thì chúng ta không có đủ nguồn lực để chi trả toàn bộ chi phí y tế. Do đó, việc nâng mức đóng BHYT là điều mà chúng ta vẫn phải thực hiện để bảo đảm mở rộng tối đa quyền lợi cho người dân”.
Về vấn đề này, Bộ Y tế cho biết, năm 2026, Bộ Y tế sẽ nghiên cứu xây dựng Nghị định của Chính phủ về tăng mức đóng BHYT, việc tăng mức đóng BHYT lên mức bao nhiêu phần trăm sẽ được tính toán, đánh giá kỹ lưỡng trên cơ sở các quy định về mức hưởng, phạm vi hưởng của người tham gia BHYT, điều kiện phát triển kinh tế - xã hội, khả năng đóng góp của các nhóm tham gia BHYT. Đồng thời, đánh giá tác động đầy đủ theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật để trình Chính phủ quyết định.
Để hỗ trợ nhóm yếu thế, trong quá trình xây dựng đề nghị tăng mức đóng BHYT, Bộ Y tế sẽ tính toán kỹ lưỡng các kịch bản tăng mức đóng BHYT phù hợp với mức hưởng, phạm vi hưởng, khả năng cân đối của quỹ BHYT, khả năng đóng góp của người dân và tiếp tục duy trì cơ chế đồng chi trả với một số đối tượng phù hợp.
Mới đây, tại nghị trường Quốc hội Khóa XV khi đề cập đến lộ trình tăng mức hưởng và tiến tới miễn viện phí, nhiều đại biểu có đề xuất đến việc phải bảo toàn nguồn Quỹ BHYT. Đại biểu Dương Khắc Mai (Đoàn ĐBQH tỉnh Lâm Đồng) đề nghị cần cụ thể hóa rõ hơn lộ trình thực hiện miễn viện phí gắn với các chỉ tiêu về cân đối Quỹ BHYT và ngân sách nhà nước.
Cùng với đó, đại biểu Dương Khắc Mai cũng bày tỏ nhất trí cao với chính sách nâng mức hưởng 100% chi phí khám, chữa bệnh cho người tham gia BHYT là đối tượng thuộc hộ gia đình cận nghèo, đối tượng người cao tuổi từ đủ 75 tuổi trở lên đang hưởng trợ cấp hưu trí xã hội. Đồng thời, đề nghị nghiên cứu mở rộng dần sang nhóm người cao tuổi từ đủ 70 tuổi để phù hợp với thực tiễn tuổi già hóa sớm và có cơ chế kiểm soát chi phí hợp lý để tránh gia tăng lạm dụng quỹ.
Đồng quan điểm, đại biểu Phạm Thị Kiều (Đoàn ĐBQH tỉnh Lâm Đồng) đề nghị cần quy định rõ ràng hơn về phạm vi, lộ trình và cơ chế vận hành theo hướng xây dựng bộ tiêu chí khoa học, minh bạch đi kèm đánh giá đầy đủ các kịch bản cân đối quỹ BHYT và ngân sách nhà nước. “Khi thực hiện tăng mức hưởng cho các đối tượng chính sách và người thu nhập thấp cũng cần tính toán kỹ để không tạo sức ép quá lớn lên nguồn quỹ BHYT, bảo đảm đột phá chính sách nhưng không đánh đổi tính bền vững tài chính của hệ thống y tế”, đại biểu Kiều nhấn mạnh.
