Văn hóa làng quê

Trọn tình với quan họ

“Trong tứ trấn người đà chưa tỏ/ Ngoại năm thành chỉ có Bắc Ninh/ Yêu nhau trở lại xuân đình/ Nghề chơi Quan họ có tinh mới tường”.
Anh hai ĐứcThắng giới thiệu về các hiện vật quan họ cổ.
Anh hai ĐứcThắng giới thiệu về các hiện vật quan họ cổ.

Liền anh quan họ Dương Đức Thắng, Phó Chủ nhiệm Câu lạc bộ Quan họ thôn Hoài Trung (xã Liên Bão, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh) ngân nga đọc câu ca đó khi được hỏi về tình yêu với dân ca quan họ, với văn hóa quan họ. Cũng bởi tình yêu và niềm đam mê với loại hình di sản văn hóa phi vật thể này cho nên anh đã dành trọn tâm huyết cho việc lưu giữ, bảo tồn và lan tỏa quan họ Bắc Ninh.

Sinh năm 1976, anh hai Thắng là cháu nội của vợ chồng nghệ nhân quan họ từng nổi danh vùng Lim (cụ ông Dương Văn Quyến, cụ bà Nguyễn Thị Hạp). Là thế hệ thứ sáu trong gia đình gắn bó với quan họ, anh cho biết: Từ khi rất nhỏ đã được ông nội rèn từng nết ăn, cách nói, luyện trí nhớ và được ru ngủ bằng lời ca quan họ. Vì thế, bốn tuổi đã ca được bài “Lòng vẫn đợi chờ”; bảy tuổi là thuộc nằm lòng 50 bài quan họ cổ; đến năm 16 tuổi đã học được khoảng 200 giọng quan họ,...

Năm 1992, Đức Thắng cùng với bảy liền anh, liền chị khác trong làng đứng ra thành lập Câu lạc bộ Quan họ Hoài Trung. Đến nay, câu lạc bộ phát triển lên gần 40 thành viên, độ tuổi từ 17 đến 97, sinh hoạt đều đặn vào các buổi tối cuối tuần. Chị hai Nguyễn Thị Huyền (một thành viên tích cực của câu lạc bộ từ những ngày đầu tiên) chia sẻ: “Trân trọng di sản của ông cha, liền anh Đức Thắng cùng chúng tôi đã nỗ lực học hỏi, sưu tầm, trao truyền, trau dồi vốn liếng quan họ một cách bài bản; không ngừng luyện câu, luyện giọng, nhất là những làn điệu cổ và diễn xướng các hình thức hát thờ, hát đối đáp giọng lẻ, giọng vặt,...”.

Để làm giàu thêm vốn quan họ, anh hai Thắng còn dày công đi gặp gỡ, học hỏi từ nghệ nhân các làng quan họ cổ trong vùng, để rèn những bài, những giọng mà làng Hoài Trung không có. Nhờ thế, anh được các nghệ nhân thương quý trao tặng, truyền lại cho nhiều hiện vật quý giá về quan họ Bắc Ninh. Nay, anh có một kho tư liệu với hơn 200 hiện vật, trang phục quan họ xưa, như: Nón quai thao, dải yếm, bao lưng, đèn dầu, cơi trầu, cối giã, bình vôi, ấm chén, nồi đồng, bát hoa, mâm gỗ...

Những hiện vật đều có tuổi đời từ 70-80 năm, thậm chí hàng trăm năm. Trên mỗi đồ vật được ghi tên, địa chỉ cụ thể, để thấy được dấu ấn, thói quen, cuộc đời của các bậc nghệ nhân tiền bối. Bên cạnh đó, liền anh Đức Thắng còn lưu giữ 15 cuốn sổ chép tay của các nghệ nhân, với gần 1.500 bài quan họ gồm các bài cổ, bài độc của nghệ nhân làng quan họ gốc,...

Anh Thắng cho biết: Có những tư liệu phải cất công đi lại, thuyết phục nhiều lần mới được con cháu các nghệ nhân trao gửi. Nghệ nhân Nhân dân Trần Thị Phụng (ở làng Diềm, phường Hòa Long, thành phố Bắc Ninh), năm nay tròn 100 tuổi, đã trao tặng toàn bộ gia sản của “nghề chơi” quan họ, gồm: Nón quai thao, bộ quần áo năm thân bằng vải lụa, bao lưng sồi đen mà cụ mua từ năm 1938.

Nghệ sĩ Ưu tú Phạm Đăng Mùi, người rất tâm huyết với việc nghiên cứu quan họ cho rằng: Các nghệ nhân là một phần quan trọng trong lớp tinh hoa mẫu mực của quan họ, và lớp người trẻ như anh hai Thắng chính là cây cầu nối ý nghĩa về tình yêu với di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại - dân ca quan họ Bắc Ninh.

Với vai trò là Phó Chủ nhiệm Câu lạc bộ Quan họ Hoài Trung, liền anh Đức Thắng động viên các thành viên thường xuyên tham gia hội thi hát quan họ ở địa phương và đạt nhiều giải cao. Anh còn cung cấp nhiều tư liệu quý cho Viện Âm nhạc Việt Nam, cũng như các đơn vị báo, đài,… để làm tư liệu phục vụ việc bảo tồn và lan tỏa làn điệu dân ca quan họ Bắc Ninh trong nước và nước ngoài.

Có thể bạn quan tâm

Chiếu cói An Vũ dày, mềm, dẻo rất được khách hàng ưa chuộng.

Giữ nghề chiếu cói

Làng nghề dệt chiếu cói truyền thống ở An Vũ (xã Phụ Dực, tỉnh Hưng Yên) có lịch sử từ lâu đời. Dù có lúc thăng trầm nhưng đến nay, nghề dệt chiếu vẫn được duy trì, gắn liền với đời sống kinh tế và văn hóa của làng nghề.

Chương trình văn nghệ đặc sắc tại lễ khai mạc Hội mùa vàng Lục Hồn 2025.

Mùa vàng ở Lục Hồn

Vào dịp cuối thu, khi các bản làng vùng cao ở xã Lục Hồn (Quảng Ninh) rực rỡ sắc vàng của lúa chín rộ trên những thửa ruộng bậc thang, đồng bào các dân tộc nơi đây lại tất bật vào vụ gặt lúa, phơi thóc, chuẩn bị cho lễ mừng cơm mới.

Diễn xướng hội quân trên sông Lục Đầu khơi dậy hào khí Đông A và tinh thần quật cường của quân dân Đại Việt.

Hào khí Đông A trên sông Lục Đầu

Diễn xướng hội quân trên sông Lục Đầu là điểm nhấn của Lễ hội mùa thu Côn Sơn-Kiếp Bạc. Nghi thức không chỉ tái hiện hào khí Đông A trong buổi hội quân lịch sử, mà còn khơi dậy niềm tự hào, hun đúc tình yêu quê hương, đất nước và nhắc nhớ hôm nay về sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân.

Nhà lưu niệm thơ Tú Xương, điểm tham quan hấp dẫn của du khách và người dân địa phương.

Tự hào miền đất hiếu học Vị Hoàng

Làng Vị Hoàng xưa (nay là làng Vị Xuyên thuộc phường Nam Định, tỉnh Ninh Bình) vốn là ngôi làng cổ gắn với nhiều sự kiện thời Trần. Vị Hoàng nổi tiếng bởi “đất Tiến sĩ, đất Tam nguyên”, góp phần làm rạng danh truyền thống hiếu học lâu đời.

Trình diễn múa rối cạn chầu Thánh. (Ảnh NGỌC SƠN)

Độc đáo trình diễn múa rối cạn

Múa rối cạn là hoạt động nghệ thuật trình diễn dân gian độc đáo tại Lễ hội chùa Đại Bi, xã Nam Giang, tỉnh Nam Định cũ (nay là tỉnh Ninh Bình).

Các bô lão trong làng tự hào giới thiệu về ngôi đình.

Nghệ thuật chạm gỗ đình Thổ Tang

Là một trong số ít những công trình kiến trúc dân gian cổ còn lưu giữ được gần như nguyên vẹn, đình Thổ Tang không chỉ là di tích quốc gia đặc biệt, mà còn là biểu tượng của bề dày lịch sử, chiều sâu văn hóa và tinh hoa mỹ thuật của vùng đất cổ Vĩnh Tường, tỉnh Phú Thọ.

Một tiết mục văn nghệ tại lễ kỷ niệm 95 năm Ngày truyền thống cách mạng Bồ Đề.

Phát huy truyền thống tiếng trống cách mạng Bồ Đề

Cách đây 95 năm, vào ngày 20/10/1930, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, cuộc biểu tình lớn tại đình Triều Hội, xã Bồ Đề (tỉnh Hà Nam cũ) đã diễn ra, với sự tham gia của hàng ngàn cán bộ, đảng viên và nông dân đến từ các huyện Bình Lục, Lý Nhân, Mỹ Lộc và Duy Tiên (tỉnh Hà Nam cũ).

Nghi lễ rước kiệu tại lễ hội Đền Trần.

Gìn giữ mạch nguồn hào khí Đông A

Nhớ ngày “Tháng Tám giỗ cha, tháng Ba giỗ mẹ”, dòng người từ khắp nơi trở về dự lễ hội tại Khu di tích lịch sử-văn hóa quốc gia đặc biệt Đền Trần và Chùa Phổ Minh của vùng đất Thiên Trường xưa (nay là phường Nam Định, tỉnh Ninh Bình).

Nghi lễ dâng hương tại Lễ Cáo yết mở hội tại Lễ hội mùa thu Côn Sơn-Kiếp Bạc năm 2025.

Nơi tỏa sáng tinh hoa văn hóa Việt

Côn Sơn-Kiếp Bạc là vùng đất địa linh của xứ Đông xưa. Qua các di vật khảo cổ tại khu di tích và khu vực chùa Thanh Mai, chùa Huyền Thiên… đã chứng minh một nền văn hóa phát triển rực rỡ trải dài qua nhiều thế kỷ, góp phần minh chứng cho sự tồn tại và phát triển của nền văn hóa Việt Nam qua nhiều thời kỳ lịch sử.

Người dân làng nghề Mão Cầu khâu nón thủ công.

Hồn quê qua nón lá Mão Cầu

Giữa nhịp sống hiện đại, hình ảnh những người phụ nữ cần mẫn chằm nón lá bên hiên nhà như điểm nhấn văn hóa, lưu giữ hồn quê ở thôn Mão Cầu, xã Hồng Quang, tỉnh Hưng Yên. Đây là một trong số ít địa phương vẫn giữ được nghề làm nón lá truyền thống.

Tòa tháp đất nung, bệ thờ đất nung được Thủ tướng Chính phủ công nhận là Bảo vật quốc gia.

Giá trị văn hóa di tích đền An Xá

Di tích đền An Xá được công nhận là di tích cấp quốc gia đặc biệt, mang trong mình rất nhiều giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể. Cùng với lễ hội truyền thống đặc sắc của làng An Xá, ngôi đền tạo nên một bức tranh đầy màu sắc truyền thống, bề dày lịch sử văn hóa của cộng đồng cư dân.

Khu trưng bày mô hình các điểm di sản và du lịch tỉnh Ninh Bình.

Dấu ấn tỉnh Ninh Bình tại Triển lãm thành tựu đất nước

Với chủ đề “Triển lãm thành tựu kinh tế-xã hội tỉnh Ninh Bình”, tỉnh Ninh Bình đã mang đến Triển lãm thành tựu đất nước một không gian trưng bày quy mô, phong phú và sáng tạo, qua đó giới thiệu, quảng bá đến du khách trong và ngoài nước hình ảnh một Ninh Bình tươi đẹp, giàu bản sắc, năng động và tràn đầy khát vọng.

Hơn 40 loài chim quần tụ, sinh sống tại Khu du lịch sinh thái Thung Nham, Ninh Bình.

Bảo tồn bền vững Vườn chim Thung Nham

Là một trong những vườn chim tự nhiên lớn nhất miền bắc, Vườn chim Thung Nham nằm trong Khu du lịch sinh thái Thung Nham, phường Nam Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình đã trở thành điểm du lịch hấp dẫn đối với du khách trong nước và quốc tế.

Cho đến nay, cỗ chay làng Lạng vẫn có đủ 3 đẳng cỗ gồm: cỗ cái ( 8 món), cỗ cơm (11 món) và cỗ nước (8 món).

Thi cỗ chay ở làng Lạng

Lễ hội xuân chùa Phúc Thắng và đền Thượng làng Lạng, xã Thư Trì (Hưng Yên) nổi tiếng với hội thi cỗ chay. Du khách đến vừa lễ Phật, Thánh, vãn cảnh chùa, tham gia trò vui, vừa được chiêm ngưỡng những mâm cỗ chay độc đáo, đặc sắc, hiếm thấy.

Hội thi cấy tại Lễ hội xuống đồng Hà Nam năm 2025.

Đặc sắc Lễ hội xuống đồng ở vùng đảo Hà Nam

Nhắc đến vùng đảo Hà Nam, phường Phong Cốc (Quảng Ninh) là nói đến một “miền di tích và lễ hội” với hệ thống di tích lịch sử, văn hóa, lễ hội truyền thống lớn vẫn được bảo tồn và phát huy những giá trị đặc sắc, riêng có cho đến ngày nay.

Một giá hầu đồng của phường hát văn tại Liên hoan diễn xướng hầu Thánh ở đền Sinh.

Giữ gìn di sản đền Sinh, đền Hóa

Trong quần thể Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc vừa được UNESCO công nhận Di sản văn hóa thế giới có cụm di tích đền Sinh, đền Hóa ở thôn An Mô, phường Trần Hưng Đạo, thành phố Hải Phòng.

Liền anh Dương Đức Thắng giới thiệu các kỷ vật của người quan họ với du khách.

Kết nối, lan tỏa mạch nguồn văn hóa quan họ

Phòng trưng bày hiện vật “Quan họ xưa và nay” tại Câu lạc bộ Quan họ thôn Hoài Trung (xã Liên Bão, tỉnh Bắc Ninh) với hàng trăm kỷ vật quý giá đã trở thành điểm đến, là nơi kết nối văn hóa, giáo dục truyền thống, gìn giữ các giá trị tinh thần của những người yêu quan họ.

Rước kiệu trong lễ hội đình Bình Ngọc, phường Móng Cái 1.

Cột mốc văn hóa nơi địa đầu Đông Bắc

Nằm ở ven biển Trà Cổ, đình Bình Ngọc, phường Móng Cái 1, tỉnh Quảng Ninh mang đậm phong cách kiến trúc truyền thống Việt; là địa chỉ tín ngưỡng, tâm linh, ghi dấu quá trình khai ấp, lập làng của người dân nơi đây. Ngôi đình được ví như cột mốc văn hóa nơi địa đầu Đông Bắc của Tổ quốc.

Gian hàng giới thiệu tranh Đông Hồ tại sự kiện “Tinh hoa văn hóa Bắc Ninh - Sắc màu Đông Hồ”.

Kết nối di sản tranh dân gian Đông Hồ với thế giới

“Dù ai buôn bán trăm nghề/ Nhớ đến tháng chạp thì về buôn tranh”. Từ một làng tranh trên bến dưới thuyền xuất hiện vào thế kỷ 16, tranh dân gian Đông Hồ (phường Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh) đang đứng trước nguy cơ mai một, cần được bảo vệ khẩn cấp.

Múa Bát Dật tại lễ hội truyền thống đền Lộng Khê. (Ảnh NGUYỄN TƯƠI)

Gìn giữ nghệ thuật truyền thống vùng Đồng bằng Bắc Bộ

Trải qua hằng trăm năm hình thành và phát triển, cùng với tên đất, tên người, những làn điệu múa, hát truyền thống như mạch nguồn vẫn âm thầm chảy trong đời sống làng quê. Đến nay, nhiều địa phương thuộc tỉnh Hưng Yên vẫn bảo tồn và phát huy những tinh hoa nghệ thuật dân tộc thấm đẫm cái chất, cái tình của người dân quê.

Đồng bào Sán Dìu trong trang phục truyền thống tại lễ hội.

Giá trị tín ngưỡng thờ thần Tây Thiên

Nằm trên dãy Tam Đảo hùng vĩ, khu danh thắng Tây Thiên nổi bật với cảnh quan thiên nhiên kỳ vĩ, những di tích lịch sử lâu đời, và là nơi kết tinh những tín ngưỡng đặc sắc.

Gốm Bắc Ninh "du lịch" Nhật Bản

Gốm Bắc Ninh "du lịch" Nhật Bản

Giữa dòng chảy hiện đại, làng gốm Phù Lãng (Bắc Ninh) vẫn âm thầm giữ lửa gần 700 năm. Nay, ngôi làng ven sông Cầu trở thành điểm đến của những đơn hàng quốc tế độc quyền, nơi thế giới tìm về để chạm vào giá trị thủ công, sự độc bản và “hơi thở của đất” trong từng sản phẩm.

Tấm bia Sùng Thiện Diên Linh - bảo vật quốc gia, ở chùa Long Đọi Sơn.

Độc đáo Bia bảo tháp Sùng Thiện Diên Linh trên núi Đọi

Diên Linh Tự là ngôi chùa cổ được xây dựng từ thời Lý, tọa lạc trên đỉnh núi Đọi thuộc thôn Nhất Hà, xã Tiên Sơn, thị xã Duy Tiên, tỉnh Hà Nam, nhân dân quen gọi là chùa Đọi. Nơi đây hiện lưu giữ bảo vật quốc gia là Bia bảo tháp Sùng Thiện Diên Linh, mang nhiều giá trị văn hóa và lịch sử đặc sắc.

Lễ hội Cầu mưa xã Lạc Hồng, huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên.

Đặc sắc lễ hội Cầu mưa

Lễ hội Cầu mưa (Lễ hội Tứ Pháp) là di sản văn hóa phi vật thể đặc sắc của cộng đồng dân cư xã Lạc Hồng, huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên. Lễ hội có từ lâu đời, gắn liền với tín ngưỡng thờ Tứ Pháp - vị thần nông nghiệp cổ sơ của người Việt; phản ánh một phần lịch sử, lưu giữ những giá trị văn hóa truyền thống của nhân dân.

Gìn giữ cảnh quan môi trường sạch, đẹp đã trở thành nền nếp trong cuộc sống của người dân Gia Lâm.

Gia Lâm phát huy vai trò đoàn thể trong xây dựng nếp sống văn minh

Huyện Gia Lâm (Hà Nội) đang có nhiều chuyển biến tích cực trong xây dựng nếp sống văn minh, xây dựng môi trường xanh, sạch, đẹp. Trong quá trình triển khai, xuất hiện nhiều cách làm hay từ cơ sở. Những cách làm đó không chỉ tạo dựng môi trường văn hóa trong đời sống, mà còn góp phần làm cho cảnh quan ngày càng xanh, sạch, đẹp.

Lễ rước Phật Tứ Pháp về chùa Dâu.

Rộn ràng lễ hội vùng Dâu

Được giới nghiên cứu đánh giá như một hình mẫu sớm nhất, tiêu biểu và hoàn chỉnh nhất của cấu trúc lễ hội của người Việt Nam, lễ hội vùng Dâu (thị xã Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh) đang được Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh lập hồ sơ đề nghị đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.