Trong dòng chảy sôi động của thời đại số, công tác quản lý báo chí tiếp tục được kiện toàn, bảo đảm môi trường thông tin lành mạnh, minh bạch, góp phần xây dựng nền báo chí chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại. Nhân dịp này, đã dành cho Nhân Dân hằng tháng cuộc trao đổi.
Thưa ông, sau gần 5 năm thực hiện Quy hoạch phát triển và quản lý báo chí toàn quốc theo Quyết định 362 của Thủ tướng Chính phủ, ông đánh giá đâu là những kết quả rõ nét nhất? Việc tinh gọn hệ thống báo chí đang được triển khai như thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý và hoạt động báo chí?
Quy hoạch phát triển và quản lý báo chí toàn quốc đến năm 2025 được thực hiện từ năm 2019. Năm nay, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đang tiến hành tổng kết Quy hoạch này, cùng với đó, tiếp tục phối hợp với các cơ quan chủ quản để sắp xếp, tinh gọn hệ thống báo chí theo tinh thần Nghị quyết 18 (khóa XII). Quy hoạch báo chí không phải là việc giảm số lượng cơ quan báo chí một cách cơ học. Mục tiêu là sắp xếp hệ thống báo chí gắn với đổi mới mô hình tổ chức, nâng cao hiệu quả lãnh đạo, quản lý báo chí để phát triển hệ thống báo chí bảo đảm hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả. Kết quả triển khai Quyết định 362 cho thấy, chúng ta đã đi đúng hướng và đáp ứng mục tiêu đề ra.
Bước đầu, đã khắc phục tình trạng chồng chéo, đầu tư dàn trải, buông lỏng quản lý, hoạt động xa rời tôn chỉ, mục đích; gắn với việc xác định rõ trách nhiệm lãnh đạo, quản lý báo chí của các cấp ủy Đảng, chính quyền, nhất là của người đứng đầu cơ quan chủ quản và cơ quan báo chí. Xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý, phóng viên, biên tập viên có đủ phẩm chất, năng lực đáp ứng yêu cầu phát triển báo chí trong tình hình mới. Tuy nhiên, tình hình thực tế có nhiều thay đổi đòi hỏi pháp luật về báo chí phải được điều chỉnh kịp thời; những vấn đề mới đòi hỏi phải có mô hình báo chí phù hợp, nguồn nhân lực báo chí đáp ứng xu hướng công nghệ số, nhất là vai trò dẫn dắt, giữ nhịp thông tin của các cơ quan báo chí chủ lực quốc gia.
Việc sắp xếp hệ thống báo chí tất yếu dẫn đến tình trạng dôi dư nhân sự ở một số nơi. Theo ông, làm sao để giải quyết hài hòa giữa quyền lợi chính đáng của người lao động và yêu cầu xây dựng đội ngũ làm báo tinh gọn, chuyên nghiệp, có tâm huyết?
Quy hoạch báo chí gắn với phát triển hệ thống báo chí. Hiệu quả thiết thực từ việc tinh gọn bộ máy hành chính nhà nước chúng ta đều thấy rõ, đã thực hiện rốt ráo với sự đồng thuận cao. Lực lượng báo chí cũng vậy. Muốn chuyên nghiệp thì đội ngũ báo chí phải tinh, gọn để mạnh hơn, có những cơ quan báo chí lớn có thương hiệu quốc gia để đi ra thế giới, giữ thế chủ động trên mặt trận thông tin. Nhà nước cũng đã có chính sách, chế độ cụ thể đối với các trường hợp nghỉ hưu trước tuổi, nghỉ thôi việc. Chúng ta cùng hướng đến mục tiêu lớn hơn của cuộc cách mạng tinh gọn, sự thành công chung có đóng góp của từng cá nhân, trong đó có đội ngũ báo chí của chúng ta.
Nhìn lại những năm gần đây, ông nhận định thế nào về những bước chuyển mình của báo chí hiện đại? Những xu hướng, đổi mới nào đã và đang tạo ra diện mạo mới cho nền báo chí Việt Nam trong thời đại số?
Sự phát triển của báo chí hiện đại trong những năm vừa qua là một quá trình chuyển mình mạnh mẽ, phản ánh xu thế vận động của xã hội, công nghệ và nhu cầu thông tin của công chúng. Từ việc chuyển đổi mô hình tòa soạn điện tử hội tụ, tích hợp đa phương tiện, ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo vào sản xuất nội dung, đến xu hướng làm báo dữ liệu, báo chí giải thích, báo chí vì cộng đồng… tất cả đều cho thấy nỗ lực không ngừng nghỉ của các cơ quan báo chí trong hành trình đổi mới để phục vụ xã hội tốt hơn.
Điều đáng ghi nhận, đó là dù hình thức thể hiện có thể thay đổi, nền tảng công nghệ có thể thay đổi, nhưng sứ mệnh cốt lõi của báo chí cách mạng Việt Nam thì vẫn giữ nguyên: đó là phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Sự phát triển của báo chí hiện đại, vì vậy, không chỉ là đổi mới kỹ thuật, mà là sự kết hợp hài hòa giữa trí tuệ, bản lĩnh, đạo đức nghề nghiệp với công nghệ
Báo chí hiện đại có ưu điểm thông tin nhanh, tương tác sâu rộng, thiên về công nghệ, mang lại trải nghiệm phong phú cho độc giả. Bạn đọc hiện nay có nhiều lựa chọn, mỗi người một sở thích, nhu cầu khác nhau, vì thế báo chí khó có thể đáp ứng hết được, nhưng phản ánh khách quan, trung thực, dũng cảm nói tiếng nói vì lợi ích của nhân dân luôn phải là sợi chỉ đỏ xuyên suốt. Báo chí hiện đại cải tiến bằng công nghệ nhưng vẫn cần phải giữ cốt cách của báo chí cách mạng, giữ vững định hướng, phục vụ nhân dân, phục vụ sự nghiệp cách mạng của Đảng, phải là nơi người dân gửi gắm niềm tin, là “mạch dẫn tri thức - kết nối niềm tin”.
Để tạo điều kiện cho báo chí phát triển đúng hướng trong thời đại số, theo ông, công tác quản lý nhà nước cần tập trung vào những giải pháp trọng tâm gì để vừa bảo đảm định hướng vừa khuyến khích sáng tạo và phát triển bền vững?
Trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, vấn đề đặt ra không chỉ là làm thế nào để quản lý báo chí hiệu quả, mà quan trọng hơn là quản lý để phát triển - phát triển đúng định hướng, đúng pháp luật và phù hợp yêu cầu của thời đại. Quan điểm nhất quán của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch là quản lý nhà nước phải song hành với kiến tạo môi trường thuận lợi để báo chí đổi mới, sáng tạo và phát triển bền vững.
Chúng tôi đang rà soát các văn bản chỉ đạo để kiến nghị kịp thời thể chế hóa quan điểm của Đảng thành pháp luật của Nhà nước, điều chỉnh, bổ sung phù hợp trên cơ sở hài hòa lợi ích, phát triển đi đôi với quản lý tốt. Cùng với đó là quan tâm tới phát triển kinh tế báo chí, chuyển đổi số báo chí, phát triển các cơ quan báo chí chủ lực quốc gia, của địa phương, xây dựng văn hóa trong báo chí để lan tỏa giá trị nhân văn; có chính sách thúc đẩy báo chí chiếm lĩnh không gian mạng để chủ động giữ nhịp định hướng thông tin.
Sau năm 2025, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch sẽ định hướng gì cho giai đoạn tiếp theo nhằm phát huy hiệu quả quy hoạch báo chí, tiếp tục tinh gọn và hiện đại hóa hệ thống? Những nội dung nào sẽ được chú trọng trong chiến lược phát triển báo chí giai đoạn tới?
Báo chí cần không gian mới, mô hình mới, nguồn nhân lực mới và vì thế phải có chính sách mới phù hợp. Mục tiêu tinh gọn để mạnh lên, mạnh hơn, mới làm tốt vai trò dẫn dắt. Tổng kết việc thực hiện quy hoạch phát triển và quản lý báo chí toàn quốc theo Quyết định 362 của Thủ tướng Chính phủ nhằm đánh giá tổng thể cả những ưu điểm, kinh nghiệm hay và khó khăn, vướng mắc. Từ thực tiễn sinh động ấy, trước yêu cầu, đòi hỏi trong bối cảnh mới sẽ có những kiến nghị, đề xuất cấp có thẩm quyền kịp thời, phù hợp với quan điểm, chủ trương mới.
Đòi hỏi đặt ra trong giai đoạn tới là đổi mới tư duy quản lý, tăng hiệu quả vận hành và xây dựng một hệ sinh thái báo chí hiện đại, chuyên nghiệp, nhân văn và phát triển bền vững. Trên tinh thần đó, những định hướng tiếp theo là: tiếp tục rà soát, đánh giá chất lượng hoạt động của các cơ quan báo chí sau quy hoạch; hoàn thiện khung pháp lý để duy trì tính ổn định và bền vững của hệ thống báo chí; tăng cường cơ chế hỗ trợ báo chí công ích và phát triển báo chí khu vực, đặc biệt tại miền núi, vùng sâu, vùng xa. Cùng với đó, thúc đẩy quá trình chuyên nghiệp hóa, đa nền tảng hóa và dữ liệu hóa hoạt động báo chí, tiếp tục tinh gọn, nâng cao chất lượng đội ngũ làm báo, thúc đẩy hợp tác công-tư trong phát triển hạ tầng công nghệ và thị trường báo chí số.
Tôi tin tưởng rằng, với chủ trương chỉ đạo đột phá trong các Nghị quyết của Đảng vừa qua, tinh thần quyết tâm cao, đổi mới mạnh mẽ, bứt phá quyết liệt, chúng ta sẽ thể hiện trong các quy định pháp luật về báo chí những quan điểm, tư tưởng mới dẫn dắt sự phát triển và quản lý báo chí trong kỷ nguyên mới.
Xin cảm ơn ông!
