Người hồi sinh chữ Thái trên quê hương Quỳ Hợp

Từ nay người dân tộc Thái nơi đây lại có thể viết thư từ cho nhau bằng văn tự riêng của mình. Có lẽ vui nhất là thầy Sầm Văn Bình, được coi là "người gọi hồn chữ Thái" về với dân tộc mình...

Con đường đến với chữ Thái

Sầm Văn Bình sinh trưởng trong một gia đình dân tộc Thái đông anh chị em ở bản Yên Luốm, xã Châu Quang, huyện Quỳ Hợp. Là con đầu nên Sầm Văn Bình vừa đi học vừa phải lên nương, làm nải thuê cho các gia đình khác để lấy gạo nuôi các em. Vượt qua nhiều khó khăn, anh đã cố gắng học hết trung học phổ thông, và quyết định thi đại học.

Cuộc đời tưởng chừng như đã đổi khác khi anh học xong Trường đại học Hàng hải (Hải Phòng). Năm 1988, anh được phân về công tác tại Nhà máy đóng tàu Hạ Long thuộc Xí nghiệp liên hiệp đóng tàu I Hà Nội. Nhưng lúc đến nơi thì họ không nhận. Anh quay trở về Hà Nội để hỏi thì vẫn nhận được câu trả lời tương tự. Bất đắc chí, Sầm Văn Bình ngậm ngùi về quê sống những ngày tháng buồn chán.

Cuộc sống gia đình rơi vào tình thế khó khăn, Sầm Văn Bình phải làm đủ nghề: làm nương, làm nải, làm công nhân ở các mỏ đá, tham gia làm quặng vàng, thiếc. Thời gian dần trôi, cùng với sự đổi mới đi lên của quê hương, đất nước, nhận thức của anh cũng chuyển khác.

Nhận thấy chữ Thái là một trong những nét bản sắc, niềm tự tôn của dân tộc mình, đang đứng trước nguy cơ mai một. Toàn tỉnh Nghệ An hiện có 281.400 người là dân tộc Thái, nhưng số người còn biết chữ Thái chỉ đủ tính trên đầu ngón tay, phần đông đều đã bước sang tuổi "xưa nay hiếm", còn thế hệ trẻ chẳng ai lưu tâm bảo tồn nét bản sắc ấy.

Việc bảo tồn và phát triển chữ Thái được đặt ra cấp bách. Nhà có sách chữ Thái của cha ông để lại, Sầm Văn Bình quyết đi sâu vào nghiên cứu văn hóa Thái, cụ thể là lịch sử hình thành, phát triển chữ Thái ở Quỳ Hợp. Anh đến thư viện huyện để đọc sách, tìm tài liệu. Một trong những cuốn sách anh tâm đắc và sau này trở thành chìa khóa giúp anh giải mã chữ Thái Quỳ Hợp là cuốn "Luật tục Thái Việt Nam" của tác giả Ngô Ðức Thịnh và Cẩm Trọng biên soạn bằng hai loại chữ: Thái - Việt.

Anh say mê mày mò, giở ngược lật xuôi để tìm ra quy luật, cách đọc chữ Thái. Anh cho biết "Chữ Thái cũng gần giống với chữ Lào, chữ Thái-lan, nhưng có những kiến trúc ngữ âm lại khá giống với tiếng Trung Hoa và tiếng Việt". Sau gần ba tháng mày mò, anh đã nhận ra mặt chữ và bắt đầu đọc được. Cái khó của chữ Thái là có đến 37 chữ cái, gồm 14 nguyên âm. Trong đó đặc biệt có bảy nguyên âm (e, ưa, ơ, ay, ê, â, ô) đứng trước các phụ âm, điều này hoàn toàn trái ngược với cấu tạo sắp xếp của tiếng Việt. Căn cứ vào các danh từ Mường La, Mường Lay... trong cuốn "Luật tục Thái Việt Nam" mà anh nhận ra điều đó.

Sau khi đã phần nào hiểu được cấu tạo, cách đọc chữ Thái, Sầm Văn Bình nảy ra ý tưởng soạn một giáo trình cơ bản về tiếng Thái - Quỳ Hợp (hay còn gọi là Thái lai - Mường Ham). Nhưng do đặc trưng của chữ Thái lai - Mường Ham không có thanh điệu như tiếng Việt nên việc đọc, nhận dạng các từ ngữ đúng nghĩa rất khó khăn. Phải mất nhiều năm nghiên cứu tìm hiểu anh mới nảy ra ý nghĩ thêm vào bảng chữ cái Thái một số thanh điệu giống tiếng Việt cho dễ đọc, dễ viết và dễ dạy. Ðây được coi là một trong những đóng góp vừa có tính chất bảo tồn vừa có tính phát triển đối với Chữ Thái lai - Mường Ham của thầy Bình.

Thực hiện đề án xây dựng Quỳ Hợp thành huyện điểm văn hóa của cả nước, cuối năm 2005, một CLB chữ Thái đã ra đời ở xã Châu Cường. Ngày 20-5-2006, lớp học chữ Thái lai - Mường Ham khóa I chính thức được khai giảng.

Anh Sầm Văn Bình được mời làm giảng viên cho gần 100 học sinh hai lớp: lớp cán bộ và lớp cho các em học sinh. Cuốn giáo trình của anh được chọn làm sách giảng dạy chính, gọi là giáo trình tiếng Thái cơ bản (quyển I). Sau hơn sáu tháng, đến ngày 30-12-2006, lớp học đã bế giảng. Kết quả có 86 học sinh biết qua chữ Thái, 20 người đọc thông viết thạo, 10 người được xếp loại xuất sắc. Vậy là từ nay đã có thêm nhiều người biết chữ Thái. Mặc dù chưa phải là tất cả, nhưng thế là đã có tương lai cho chữ Thái của ta rồi, anh Bình vui sướng nói. Hiện tại Sầm Văn Bình đã biên soạn xong giáo trình quyển II, chữ Thái cổ, có thanh điệu. Anh hy vọng cũng sẽ thu được kết quả như lần trước.

Ðầu năm 2007, lớp học chữ Thái lai - Mường Ham khóa II của CLB chữ Thái xã Châu Cường khai giảng, người dạy không ai khác là thầy Sầm Văn Bình, một người con của dân tộc Thái, lớp học được mở ngay trên chính quê hương.

Hồi sinh chữ Thái là một cống hiến to lớn của một con người đã vượt qua thử thách và chính con người ấy - Sầm Văn Bình đã làm sống lại một thành tựu văn minh của người Thái - điều tưởng chừng như sẽ bị mai một bởi thời gian. Anh được ví như "người gọi hồn chữ Thái" ở đất Nghệ trở về với dân tộc mình...

Và những niềm trăn trở

Chữ Thái lai - Mường Ham đã được hồi sinh, nhưng thật sự có nuôi dưỡng, phát triển được hay không, để các thế hệ hôm nay và mai sau của đồng bào dân tộc Thái được học tập chữ viết của dân tộc mình, còn là một câu hỏi lớn.

Trong khi ngân sách Nhà nước còn eo hẹp thì sức đóng góp của dân vẫn là chủ yếu. Nên chăng cần có sự phối hợp chặt chẽ hơn giữa hai ngành văn hóa và ngành giáo dục để đưa chữ Thái vào chương trình dạy học ở các trường dân tộc nội trú tỉnh, huyện.

Chỉ có làm như vậy mới đào tạo được đội ngũ giáo viên dạy chữ Thái kế cận thầy Sầm Văn Bình. Cần phải có một hội đồng khoa học để biên soạn giáo trình, sách giáo khoa dành riêng cho việc dạy chữ Thái, và cần có sự thẩm định, công nhận các công trình nghiên cứu của thầy Sầm Văn Bình, để thầy tự tin trong công tác truyền dạy chữ Thái lai - Mường Ham quyển II sắp tới, góp phần nhỏ bé nhằm bảo tồn bản sắc, chữ viết, truyền thống văn hóa và di sản quý báu của dân tộc Thái trường tồn cùng quê hương, đất nước.

Có thể bạn quan tâm

Em bé gửi gắm điều ước lên Cây Hạnh phúc.

Lan tỏa yêu thương, sẻ chia từ “Cây Hạnh phúc” tại Ngày hội Việt Nam hạnh phúc 2025

Là một trong 13 không gian trải nghiệm của Ngày hội Việt Nam hạnh phúc 2025, khu vực “Cây Hạnh phúc-Nơi điều ước thành hiện thực” là điểm dừng chân đặc biệt thu hút đông đảo người dân và du khách. Không khí nơi đây như chậm lại, để mỗi người có thể dành khoảnh khắc suy ngẫm về điều khiến bản thân cảm thấy hạnh phúc.

Du khách thích thú xem "cá lóc bay" ở làng du lịch cộng đồng cồn Sơn.

Đặc sắc Lễ hội Văn hóa sông nước Cần Thơ và các sản phẩm du lịch đặc thù thu hút du khách

Sau sáp nhập, thành phố Cần Thơ mở ra không gian phát triển mới, với hệ sinh thái đa dạng và nét văn hóa độc đáo. Để phát triển du lịch, Cần Thơ tổ chức các lễ hội quy mô lớn đặc trưng vùng sông nước; chủ động liên kết các doanh nghiệp, đơn vị lữ hành, điểm du lịch… phát triển các sản phẩm mới, đặc thù nhằm thu hút du khách.

Một chương trình biểu diễn nghệ thuật quy mô tại Sa Pa. (Ảnh LỮ MAI)

Điểm đến vùng cao và nghệ thuật thực cảnh

Sa Pa (Lào Cai) vừa biểu diễn thành công hai chương trình nghệ thuật thực cảnh quy mô lớn với sự tham gia của đông đảo nhân dân các dân tộc cùng diễn viên chuyên nghiệp, bồi đắp thêm hệ sinh thái du lịch văn hóa cộng đồng ở vùng cao.

Các bạn trẻ hào hứng xem phim "Tổ quốc trong tim: The concert film"

Lan tỏa mạnh mẽ tinh thần yêu nước trong các thế hệ

Tổ quốc trong tim: The Concert Film" đã chính thức phát hành rộng rãi, tạo nên sức hút mạnh mẽ đối với công chúng. Tác phẩm điện ảnh âm nhạc này chinh phục khán giả không chỉ bằng chất lượng nghệ thuật, mà còn bằng khả năng truyền tải cảm xúc thiêng liêng về Tổ quốc, khơi dậy sâu sắc niềm tự hào và tình yêu đất nước.

Liên hoan phim Nhật Bản tại Việt Nam 2025

Liên hoan phim Nhật Bản tại Việt Nam 2025

Theo thông tin từ Quỹ Giao lưu Quốc tế Nhật Bản (The Japan Foundation) tại Việt Nam, Liên hoan phim Nhật Bản 2025 sẽ diễn ra từ ngày 12/12/2025 đến 25/1/2026 tại Hà Nội, Hải Phòng, Thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng.

Bìa tác phẩm "Huyền thoại thổ thần".

"Huyền thoại thổ thần" - dấu ấn mới của văn học fantasy Việt Nam

Công ty Cổ phần Sách điện tử Waka phối hợp Appota vừa giới thiệu tới bạn đọc tiểu thuyết "Huyền thoại thổ thần" của tác giả Nguyễn Thái Duy. Đây là một trong những dự án fantasy hiếm hoi của văn học Việt được xây dựng như một "vũ trụ" độc lập, kết hợp thần thoại, thổ dân và công nghệ ở quy mô lớn.

Tọa đàm góp phần thúc đẩy giao lưu văn hóa, củng cố quan hệ hợp tác Việt-Pháp, đồng thời khẳng định tiềm năng phát triển mạnh mẽ của điện ảnh Việt Nam trong giai đoạn mới.

Thúc đẩy hợp tác và đầu tư điện ảnh Việt Nam-Pháp

Tại tọa đàm “Điện ảnh Việt Nam và Pháp: Tiềm năng và cơ hội hợp tác” ở Paris ngày 4/12, các nhà quản lý điện ảnh cũng như nhà sản xuất và nghệ sĩ hai nước đã trao đổi về chiến lược phát triển và hội nhập quốc tế của điện ảnh Việt Nam trong bối cảnh mới và triển vọng hợp tác để phục vụ công chúng, đi tranh giải quốc tế.

Các đại biểu tham quan triển lãm.

Kỷ niệm 65 năm ngoại giao Việt Nam-Cuba: Khai mạc triển lãm “Nghĩa tình thủy chung”

Triển lãm “Nghĩa tình thủy chung” kỷ niệm 65 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Cuba là sự kiện ý nghĩa, là lời tri ân sâu sắc dành cho mối quan hệ lịch sử giữa hai dân tộc, mối quan hệ đã được hun đúc qua nhiều thế hệ và luôn được gìn giữ như một báu vật vô giá, trở thành tấm gương sáng cho tình đoàn kết quốc tế.

Cảnh trong phim "Nhà hai chủ". (Ảnh: Galaxy Studio)

Phim “Nhà hai chủ” dự kiến ra rạp ngày 26/12

“Nhà hai chủ” là bộ phim do bộ đôi đạo diễn Trần Duy Linh và Phạm Trung Hiếu thực hiện, dựa trên quan niệm dân gian về xây nhà, đã chính thức ra mắt trailer và dự kiến ra rạp vào ngày 26/12 tới.

Tượng voi đá được phụng thờ trong Đền A Sào.

Theo dấu voi chiến về “Đệ nhị sinh từ A Sào”

Lưu giữ dấu tích về thân thế và sự nghiệp của anh hùng dân tộc Hưng Đạo đại vương Trần Quốc Tuấn, khu di tích lịch sử-văn hóa quốc gia Đình, Đền, Bến Tượng A Sào còn gắn với câu chuyện cảm động về chú voi chiến trung nghĩa và câu ca truyền tụng “Đệ nhất sinh từ Kiếp Bạc-Đệ nhị sinh từ A Sào”.

Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội phát động Tuần lễ hưởng ứng học tập suốt đời năm 2024. (Ảnh: QUỲNH NGUYỄN)

Thủ đô Hà Nội được UNESCO công nhận là thành viên “Mạng lưới các Thành phố học tập toàn cầu”

Sau quá trình xét duyệt hồ sơ với nhiều tiêu chí rất cao, ngày 4/12, Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) đã chính thức công bố 72 thành phố của 46 quốc gia được công nhận là thành viên Mạng lưới các Thành phố học tập toàn cầu của UNESCO, trong đó có Thủ đô Hà Nội của Việt Nam.