Bên cạnh các biện pháp quản lý truyền thống, cơ chế, chính sách và chế tài theo luật định…, việc ứng dụng công nghệ số trong truy xuất nguồn gốc hàng hóa được coi là một trong những giải pháp hữu hiệu cho cuộc chiến chống hàng giả, hàng nhái hiện nay.
Nhức nhối nạn hàng giả, hàng kém chất lượng
Những ngày qua, dư luận cả nước chấn động trước thông tin Hoa hậu Nguyễn Thúc Thùy Tiên bị khởi tố, tạm giam để điều tra hành vi “Lừa dối khách hàng”.
Vụ việc không chỉ khiến dư luận sửng sốt bởi danh tiếng của người vi phạm, mà còn hé lộ một phần góc khuất của thị trường thực phẩm chức năng và tình trạng quảng cáo thổi phồng, gian dối đang tồn tại.
Không phải ngẫu nhiên mà vụ việc kẹo Kera được đánh giá là “giọt nước tràn ly”, bởi liên tiếp nhiều vụ việc nghiêm trọng như đường dây sản xuất sữa giả ở Hà Nội, thuốc giả ở Thanh Hóa, thực phẩm chức năng giả ở Phú Thọ, kinh doanh mỹ phẩm không rõ nguồn gốc ở Thành phố Hồ Chí Minh đã bị phát hiện cho thấy mức độ lan rộng của hàng giả, hàng nhái và đạo đức kinh doanh đang trong tình trạng đáng báo động.
Trên các sàn thương mại điện tử hay nền tảng mạng xã hội, chỉ cần gõ từ khóa “nhà thuốc gia truyền” là người dùng có thể tìm được rất nhiều kết quả với mẫu mã và mức giá khác nhau đăng ký bán hàng trên các nền tảng mạng xã hội như Facebook, Zalo, TikTok…
Ông Trần Hải, ở phường Vĩnh Phúc, quận Ba Đình (Hà Nội), bị đại tràng nhiều năm cho biết, xem trên Facebook, thấy nhà thuốc gia truyền quảng cáo thuốc đông y trị viêm đại tràng có giá 450.000 đồng/lọ, ông mua về uống, chỉ sau vài tiếng thì bụng đau dữ dội. Ông Hải mang lọ thuốc đi hỏi bác sĩ thì được biết đây là thực phẩm chức năng trôi nổi, không rõ nguồn gốc, xuất xứ.
Tương tự, anh Nguyễn Thanh, quận Thanh Xuân kể lại: “2 tuần trước, anh mua cục sạc điện thoại dự phòng trên Zalo với giá 90.000 đồng/cái, cục sạc in chữ Samsung, bao bì giống hệt hàng thật, nhưng khi cắm sạc thì máy nóng ran, ổ cắm ám khói. Sau đó tôi mới phát hiện là hàng nhái, không phải chính hãng”.
Trên thị trường hiện nay xuất hiện nhiều loại mỹ phẩm, thực phẩm chức năng gắn mác thương hiệu uy tín nhưng thực chất là hàng gia công giá rẻ, không có kiểm nghiệm, dễ gây kích ứng da, nổi mẩn, thậm chí ảnh hưởng gan, thận của người sử dụng nếu dùng lâu dài.
Một số trang thương mại điện tử có tên tuổi cũng công khai bán hàng giả, hàng nhái gắn nhãn hiệu của các hãng nổi tiếng nhưng chỉ với giá... từ vài chục nghìn đến vài trăm nghìn đồng, trong khi hàng chính hãng lên tới vài chục triệu đồng, thậm chí cả trăm triệu đồng.
Hay mũ bảo hiểm giả mạo thương hiệu Nón Sơn bán trên sàn thương mại điện tử Shopee có giá từ 69.000-125.000 đồng/chiếc, trong khi mũ chính hãng có giá từ 400.000-500.000 đồng/chiếc trở lên.
Theo lãnh đạo Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ), cứ ở đâu có hàng thương hiệu, có uy tín, có giá trị lớn là ở đó có hàng giả, hàng nhái, hàng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ. Trong khi đó, công tác phòng chống hàng giả, hàng nhái, hàng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ gặp rất nhiều khó khăn do website giả, trang thương mại điện tử bán hàng giả, các trang mạng xã hội Facebook, Zalo… bán hàng thật, hàng giả lẫn lộn. Do vậy, nhiều đối tượng lợi dụng kẽ hở này để kinh doanh hàng giả, hàng cấm, hàng nhập lậu, ảnh hưởng đến môi trường kinh doanh của doanh nghiệp chân chính, gây thất thu cho ngành thuế cũng như đánh mất niềm tin của người tiêu dùng.
Ngoài ra, do chế tài xử lý vi phạm chưa đủ tính răn đe, chủ yếu là phạt vi phạm hành chính cho nên tình trạng sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng nhái, hàng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ vẫn ngang nhiên diễn ra.
Tăng cường các giải pháp công nghệ
Trước bối cảnh nêu trên, thời gian qua, các cơ quan và ngành chức năng đã ban hành các cơ chế, chính sách, chỉ đạo nhằm tăng cường đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại, sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng kém chất lượng. Nhiều giải pháp ứng phó khác cũng được đưa ra, trong đó có giải pháp về công nghệ số.
Theo Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Phát triển Khoa học công nghệ Vina (Vina CHG) Nguyễn Viết Hồng, với gần 15 năm kinh nghiệm và tiên phong trong lĩnh vực chống hàng giả, Công ty Vina CHG đã nghiên cứu và phát triển giải pháp tem chống hàng giả công nghệ cao bảo đảm tính pháp lý nhằm phục vụ nhu cầu chống làm giả, chống sao chép nhãn hiệu, bảo vệ thương hiệu toàn diện cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực mỹ phẩm, dược phẩm và thực phẩm chức năng, đồng thời bảo đảm quyền lợi của người tiêu dùng.
Sản phẩm Tem chống hàng giả SMS QR Code do Vina CHG phát triển trên nền tảng số được các doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhà nước đánh giá cao trong việc xác thực, giám định hàng thật, hàng giả, mang lại hiệu quả toàn diện trong công tác chống hàng giả, bảo vệ thương hiệu và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
Đáng chú ý, tem chống hàng giả SMS QR Code còn được tích hợp với phần mềm quản lý Vinacheck và các công nghệ chống giả khác, hỗ trợ doanh nghiệp trong việc quản trị hệ thống bán hàng, chăm sóc khách hàng và kiểm soát hàng hóa. Thông qua Vinacheck, doanh nghiệp dễ dàng kiểm soát chất lượng, định danh và truy vết đường đi của sản phẩm, phát hiện sớm các vấn đề trong chuỗi cung ứng, quản lý hàng tồn kho, ngăn chặn hiện tượng bán lấn tuyến, lấn vùng.
Ngoài ra, tem chống hàng giả còn là công cụ hữu ích để doanh nghiệp thu thập dữ liệu khách hàng, quản lý khuyến mãi, tích điểm, từ đó tối ưu hóa doanh thu, giảm chi phí.
Không chỉ dừng lại ở việc in tem chống giả, Vina CHG còn xây dựng một hệ sinh thái chống giả toàn diện với 5 giải pháp cốt lõi. Các giải pháp được kết hợp chặt chẽ, mang đến cho khách hàng một hệ thống bảo vệ thương hiệu đồng bộ, trực tiếp và hiệu quả.
Xuất phát từ nhu cầu cũng như tình hình thực tế trong việc truy xuất nguồn gốc sản phẩm nhằm bảo đảm chất lượng và an toàn cho người tiêu dùng, một giải pháp được Hiệp hội Chống hàng giả và Bảo vệ thương hiệu Việt Nam (VATAP) lựa chọn, đó là sử dụng tem truy xuất nguồn gốc, thông qua việc quét mã QR trên sản phẩm (Vatap CheckVN).
Chủ tịch Hiệp hội VATAP, Nguyễn Đăng Sinh cho biết: “Sau nhiều năm nghiên cứu, chúng tôi đã chốt lại một giải pháp đó là cung cấp mã QR cho các doanh nghiệp để truy xuất thông tin sản phẩm bằng hệ thống VatapCheck. Bên cạnh quét mã QR code là để truy xuất nguồn gốc, chúng tôi có giải pháp chống hàng giả theo công nghệ số”.
Cũng theo ông Sinh, trong bối cảnh hiện nay, việc ứng dụng công nghệ chuyển đổi số trong công tác chống hàng giả, phần mềm truy xuất nguồn gốc là cần thiết. Theo đó, các giải pháp này thể hiện trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc sản xuất, kinh doanh thực phẩm an toàn, hàng hóa chất lượng.
Theo ý kiến của các chuyên gia, những năm tới, cùng với sự phát triển không ngừng của thương mại điện tử, tình trạng gian lận sẽ càng diễn biến phức tạp.
Do vậy, cùng với việc hoàn thành mục tiêu của Đề án 319/QĐ-TTg ngày 29/3/2023 về Phê duyệt Đề án chống hàng giả và bảo vệ người tiêu dùng trong thương mại điện tử đến năm 2025, các cơ quan chức năng, các doanh nghiệp cần làm tốt công tác quản lý và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong lĩnh vực chống hàng giả, hàng kém chất lượng.
Đồng thời, khuyến khích các doanh nghiệp áp dụng các giải pháp công nghệ tiên tiến như tem chống giả thông minh, blockchain (công nghệ chuỗi khối) trong truy xuất nguồn gốc giúp người tiêu dùng tra cứu toàn bộ quá trình sản xuất, vận chuyển và phân phối sản phẩm.
Cần xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng để các cơ quan chức năng dễ dàng tra cứu, xác minh thông tin; trang bị các thiết bị kiểm tra nhanh cho lực lượng chức năng, giúp phát hiện hàng giả ngay tại hiện trường.
Bên cạnh đó, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức, ý thức, trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động thương mại điện tử, nhất là việc chấp hành pháp luật, không kinh doanh, mua bán hàng giả, hàng kém chất lượng, hàng không rõ nguồn gốc, xuất xứ.
