Đặc biệt mới đây, tại dự thảo sửa đổi một số điều của Nghị định số 103/2022/NĐ-CP và Nghị định số 104/2022/NĐ-CP về quỹ phát triển đất do Bộ Tài chính triển khai lấy ý kiến vẫn giữ quy định truy thu tiền sử dụng đất nộp chậm, dù sự chậm nộp ấy không phải lỗi từ doanh nghiệp.
Theo dự thảo, doanh nghiệp sẽ phải nộp bổ sung khoản tiền sử dụng đất, tiền thuê đất tính thêm 5,4%/năm cho thời gian chậm xác định giá đất trong các trường hợp được giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất… trước thời điểm Luật Đất đai năm 2024 có hiệu lực nhưng chưa được phê duyệt giá đất. Nghịch lý ở chỗ, việc chậm xác định giá đất là trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước, trong khi doanh nghiệp, dù không có lỗi vẫn phải nộp khoản tiền bổ sung như một hình thức “phạt chậm”.
Điều này bất hợp lý về mặt pháp lý, và đi ngược tinh thần cải cách đang được Chính phủ kiên trì thúc đẩy. Theo quy định hiện hành, sau khi có quyết định giao đất, cho thuê đất hoặc chuyển mục đích sử dụng đất, cơ quan nhà nước có trách nhiệm định giá đất để làm căn cứ thu nghĩa vụ tài chính. Định giá đất chậm có nghĩa là doanh nghiệp không thể thực hiện nghĩa vụ tài chính, không được bàn giao đất, không thể cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, không thể triển khai dự án đúng tiến độ… gây thiệt hại lớn về chi phí, cơ hội và uy tín thương hiệu.
Không ít trường hợp doanh nghiệp lâm vào cảnh “tiến thoái lưỡng nan”: Đất đã được giao, dự án đã được phê duyệt, nhưng không thể đóng tiền sử dụng đất vì chưa có giá đất, dẫn đến tình trạng khiếu kiện kéo dài, ảnh hưởng quyền lợi người dân, doanh nghiệp.
Với tinh thần cải cách mạnh mẽ, Ban Chấp hành Trung ương đã ban hành Nghị quyết số 68- NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân đặt mục tiêu cắt giảm ít nhất 30% số thủ tục hành chính, góp phần giảm chi phí, tăng hiệu quả cho doanh nghiệp. Trong bối cảnh đó, việc đưa ra các quy định làm phát sinh chi phí là không phù hợp.
Trước những bất cập nêu trên, Hiệp hội Bất động sản Thành phố Hồ Chí Minh đã gửi văn bản kiến nghị Thủ tướng Chính phủ và Bộ Tài chính tháo gỡ. Văn bản thể hiện rõ: Khoản tiền sử dụng đất bổ sung chỉ nên áp dụng trong trường hợp doanh nghiệp đã nhận được thông báo nghĩa vụ tài chính nhưng chậm nộp theo quy định. Còn đối với trường hợp chưa có giá đất do chậm trễ từ phía cơ quan quản lý, doanh nghiệp không thể bị coi là vi phạm. Đơn vị này kiến nghị chỉ áp dụng quy định về nộp bổ sung tiền sử dụng đất từ ngày Luật Đất đai 2024 có hiệu lực (1/8/2024), đồng thời trừ đi khoảng thời gian 180 ngày, là thời hạn theo quy định để cơ quan chức năng ban hành quyết định giá đất. Theo nhiều doanh nghiệp, đây là đề xuất hợp lý, vừa bảo đảm trách nhiệm nhà nước, vừa chia sẻ khó khăn với doanh nghiệp.
Cải cách phải bắt đầu từ xác lập rõ trách nhiệm. Trong quản lý đất đai, lĩnh vực luôn phức tạp và nhạy cảm, nếu không làm rõ vai trò của từng chủ thể, không minh bạch và nhất quán chính sách, sẽ rất khó khơi thông nguồn lực và thúc đẩy phát triển bền vững.
Chúng ta không thể cổ vũ tinh thần đổi mới, đồng hành doanh nghiệp nếu vẫn giữ nguyên tâm thế đẩy khó cho dân, chuyển gánh nặng cho doanh nghiệp. Việc các cơ quan trung ương lắng nghe, sửa đổi sẽ giúp chính sách ban hành đúng luật, có lý, có tình, qua đó tạo động lực cho thị trường bất động sản hồi phục, đóng góp tích cực vào mục tiêu tăng trưởng chung của nền kinh tế.
