Công chứng điện tử: Cần cú huých để thực thi hiệu quả

Thực hiện Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật cùng với các hoạt động khác trong lĩnh vực tư pháp, việc tinh gọn thủ tục và đẩy mạnh số hóa đối với hoạt động công chứng là những giải pháp then chốt. Tuy nhiên, việc triển khai trên thực tế vẫn còn nhiều khó khăn.

Thứ Hai, ngày 08/09/2025 - 06:29

Hạ tầng công nghệ thông tin tại nhiều Văn phòng công chứng còn chưa đáp ứng yêu cầu công chứng điện tử.

Chưa liên thông đồng bộ về cơ sở dữ liệu

Từ ngày 1/7/2025, Luật Công chứng 2024 (sửa đổi) và Nghị định 104/2025/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Công chứng chính thức có hiệu lực, cho phép công chứng điện tử trực tiếp và trực tuyến. Theo đó, việc công chứng được thực hiện hoàn toàn trên môi trường điện tử, không dùng giấy tờ và cho ra kết quả là văn bản công chứng ở dạng điện tử.

Gần 2 tháng sau, tại Văn phòng công chứng Việt (219 Nguyễn Ngọc Vũ, thành phố Hà Nội), trong số nhiều người đến làm thủ tục không ai lựa chọn hình thức công chứng điện tử. Chị Lê Thu Hà, phường Đại Mỗ, thành phố Hà Nội cho biết: “Hôm nay tôi đến đây làm công chứng cho giao dịch mua bán nhà. Thực ra cũng chưa nghe nhiều đến công chứng điện tử lắm nên tôi lựa chọn làm công chứng truyền thống thôi. Tự mình cầm, tự quản đỡ lo hơn”.

Ông Trần Văn Chỉnh, Công chứng viên của văn phòng cho biết, không chỉ người dân chưa hiểu mà ngay các Công chứng viên còn chưa biết thực hiện như thế nào, trong khi hạ tầng máy móc của văn phòng chưa đáp ứng được.

“Chúng ta đều hiểu công chứng điện tử làm trên môi trường mạng. Tuy nhiên theo quy định mới thì dù làm công chứng điện tử nhưng việc ký văn bản trước sự chứng kiến của công chứng viên phải được chụp ảnh và lưu trữ trong hồ sơ công chứng. Chúng tôi vẫn chờ hướng dẫn cụ thể về quy trình cũng như phải được cung cấp thiết bị đầu cuối mới thực hiện được”, ông Chỉnh cho biết thêm.

Không chỉ các Văn phòng công chứng mà tại các Phòng công chứng, tình trạng này cũng không khác biệt. Theo ông Trần Thái Bình, Trưởng phòng Công chứng số 3 thành phố Hà Nội, nhiều người dân vẫn chưa hiểu, chưa sẵn sàng với hình thức công chứng điện tử, nhất là công chứng các giao dịch bất động sản.

Trong khi đó, đến nay vẫn chưa có sự liên thông cho hồ sơ công chứng điện tử lên Cổng dịch vụ công quốc gia, giấy tờ công chứng điện tử xong vẫn “nằm lại” tại Phòng công chứng hoặc Văn phòng công chứng và trong tay người dân. Do đó, cần nghiên cứu kỹ để người dân được thụ hưởng quy trình điện tử thông suốt, liên thông, hệ thống đồng bộ và an toàn pháp lý.

Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Doãn Hồng Nhung, Phó trưởng Ban Pháp chế Hiệp hội Bất động sản Việt Nam (VNREA), hành lang pháp lý cho công chứng điện tử ở Việt Nam chưa thật sự hoàn thiện và đồng bộ dẫn đến nhiều khó khăn trong áp dụng thực tế. Các quy định liên quan công chứng điện tử, lưu trữ và sử dụng văn bản số chưa đồng bộ, gây khó khăn trong việc công nhận giá trị pháp lý của hồ sơ điện tử.

Trong khi đó, việc liên thông cơ sở dữ liệu công chứng mới chỉ thực hiện phạm vi từng địa phương mà chưa có được quy mô toàn quốc. Nếu hệ thống lưu trữ dữ liệu chưa được chuẩn hóa hoặc xảy ra sự cố kỹ thuật, khả năng phát sinh tranh chấp là rất lớn.

Mới đây, Hiệp hội Công chứng viên Việt Nam có kiến nghị trình Thủ tướng Chính phủ về việc yêu cầu đốc thúc triển khai kết nối nhanh cơ sở dữ liệu công chứng với các cơ sở dữ liệu đang sẵn có về đất đai, hộ tịch… Khi kết nối, liên thông được cơ sở dữ liệu thì văn bản công chứng điện tử có thể sử dụng hiệu quả, thuận tiện cho các thủ tục khác liên quan đăng ký biến động giao dịch, thuế…

Cần bảo đảm an toàn thông tin

Vấn đề bảo mật và an ninh mạng vẫn là một thách thức lớn đang đặt ra đối với công chứng điện tử, đặc biệt là công chứng các giao dịch bất động sản dễ trở thành mục tiêu tấn công của tội phạm công nghệ, gây lo ngại về việc lộ hoặc giả mạo dữ liệu.

Hạ tầng công nghệ thông tin của nhiều Văn phòng công chứng hiện còn hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu về tốc độ, bảo mật và khả năng lưu trữ lâu dài, chi phí đầu tư vẫn là gánh nặng đối với nhiều văn phòng; đồng thời nguy cơ rò rỉ thông tin không nhỏ. Việc kết nối, chia sẻ dữ liệu giữa hệ thống công chứng với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, đất đai, doanh nghiệp vẫn chưa đồng bộ, gây khó khăn trong việc xác minh, đối chiếu thông tin. Trong khi đó, nguồn nhân lực của các tổ chức hành nghề công chứng còn thiếu và yếu về kỹ năng công nghệ để đối phó nguy cơ tội phạm mạng cao.

Theo ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên hoạt động chuyên trách Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, vấn đề bảo mật, an toàn dữ liệu không phải chỉ là quy định của luật mà còn phụ thuộc vào công nghệ, phần mềm và rất nhiều yếu tố khác, trong đó thách thức lớn nhất là công nghệ.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Doãn Hồng Nhung cho rằng, cần xây dựng hành lang pháp lý thống nhất giữa các luật liên quan, quy định cụ thể giá trị pháp lý của hợp đồng và chữ ký số, đồng thời phát triển cơ sở dữ liệu đất đai quốc gia kết nối với hệ thống công chứng, ngân hàng và thuế; Luật Công chứng cần được sửa đổi để ghi nhận công chứng điện tử, chứng thực từ xa gắn với các giải pháp xác thực danh tính hiện đại như eKYC và sinh trắc học; cần cơ chế bảo vệ dữ liệu cá nhân chặt chẽ, chế tài nghiêm khắc với hành vi xâm phạm để việc số hóa hoạt động công chứng có thể vận hành hiệu quả, an toàn và thay thế từng phần công chứng truyền thống.

HƯƠNG NGUYÊN