Theo báo cáo của Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV), thời gian gần đây, hàng loạt đường cất/hạ cánh, đường lăn kết cấu bê-tông nhựa tại một số sân bay do ACV quản lý đã hết niên hạn sử dụng, hư hỏng, xuống cấp cần được sửa chữa để bảo đảm an toàn.
Vá víu tạm bợ
Phó Tổng Giám đốc ACV Trần Anh Vũ đánh giá, sau 5 năm thực hiện Đề án giao, quản lý, sử dụng và khai thác tài sản kết cấu hạ tầng hàng không do Nhà nước đầu tư, quản lý (2021-2025), giai đoạn này có hơn 350 hạng mục sửa chữa định kỳ với tổng kinh phí dự kiến gần 4.220 tỷ đồng (gồm sửa chữa đường băng ở các sân bay Vinh và Liên Khương gần 1.800 tỷ đồng), được phê duyệt 254 hạng mục.
Tuy nhiên, tại một số cảng hàng không khác do ACV quản lý, nhiều đường cất/hạ cánh, đường lăn có kết cấu bê-tông nhựa đã hết niên hạn sử dụng (như Buôn Ma Thuột, Thọ Xuân, Phù Cát...), thường xuyên bị bong bật, rạn nứt, ảnh hưởng đến an toàn khai thác, có nguy cơ đe dọa an toàn bay.
Các cảng vẫn phải bảo đảm khai thác liên tục, không thể đóng cửa để cải tạo triệt để, chỉ thi công sửa chữa ban đêm (từ 0-7 giờ hằng ngày). Thời gian kết thúc ca thi công đến khi đưa vào khai thác trở lại chỉ 1-2 giờ đồng hồ, các vị trí sửa chữa chưa kịp cố kết, vẫn tiếp tục phát sinh hư hỏng (nhất là các khu vực xung yếu dừng chờ cất cánh và quay đầu), làm giảm tuổi thọ công trình và giảm thời gian cần sửa chữa định kỳ (từ 5 năm xuống chỉ còn 2-3 năm).
Mặt khác, một số hệ thống, thiết bị bảo đảm hoạt động bay cũng được đầu tư từ nhiều năm trước bị xuống cấp, thường xuyên hư hỏng, nhiều hệ thống, thiết bị đã khai thác, sử dụng ngoài 20 năm, các hãng sản xuất không còn vật tư thay thế khiến việc sửa chữa, duy trì điều kiện an toàn khai thác phục vụ bay gặp nhiều khó khăn.
Tại Nghị quyết số 12-NQ/TW ngày 3/6/2017 về "Tiếp tục cơ cấu lại, đổi mới và nâng cao hiệu quả doanh nghiệp nhà nước" đã định hướng chỉ đạo: “Đối với các doanh nghiệp nhà nước đang được giao quản lý, khai thác các công trình, dự án kết cấu hạ tầng do Nhà nước đầu tư có ý nghĩa quan trọng về kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh, khi cổ phần hóa, Nhà nước tiến hành kiểm soát theo nguyên tắc: Nhà nước thống nhất sở hữu các công trình hạ tầng quan trọng, doanh nghiệp cổ phần hóa, nhà đầu tư nhận quyền khai thác chỉ được quyền quản lý, vận hành, khai thác các công trình, dự án kết cấu hạ tầng, việc lựa chọn nhà đầu tư, doanh nghiệp phải thực hiện theo Luật Đấu thầu, công khai, minh bạch, bảo đảm quốc phòng, an ninh và bảo vệ chủ quyền quốc gia, toàn vẹn lãnh thổ”. Do đó, chưa thể thực hiện phương án giao ACV quản lý, sử dụng, khai thác tài sản kết cấu hạ tầng hàng không theo phương thức tính thành phần vốn nhà nước tại doanh nghiệp.
Mặt khác, do tính chất đặc thù của khu bay là khai thác liên tục để bảo đảm tần suất và sản lượng, dẫn đến công tác bảo trì cũng vướng nhiều bất cập, phải phù hợp lịch bay của cảng. Việc khảo sát, bảo trì chỉ có thể triển khai khi không có hoạt động bay (thường vào ban đêm), gây ảnh hưởng tiến độ, hiệu quả công tác bảo trì. Phần lớn các công trình sửa chữa trong khu bay là cấp I hoặc đặc biệt, cho nên đơn vị tư vấn thiết kế cũng phải đáp ứng yêu cầu về chứng chỉ hành nghề xây dựng hạng I, trong khi nhà thầu đáp ứng tiêu chuẩn này rất ít, dẫn đến khó khăn trong việc lựa chọn nhà thầu.
Gỡ vướng, đầu tư đồng bộ
Mặc dù các cảng hàng không vẫn thực hiện bảo trì, sửa chữa tài sản, tuy nhiên, lãnh đạo ACV thừa nhận, tiến độ bị chậm so với kế hoạch do thời gian chuẩn bị đầu tư các hạng mục sửa chữa tại khu bay kéo dài, nhất là bước khảo sát, lập báo cáo kinh tế kỹ thuật mất khoảng 3-4 tháng. Trong khi đó định mức, đơn giá vật liệu xây dựng chưa được cập nhật kịp thời, “vênh” rất lớn so với giá bên ngoài, gây áp lực lớn cho nhà thầu và ảnh hưởng thời gian triển khai bảo trì.
ACV kiến nghị Bộ Xây dựng, Bộ Tài chính báo cáo Chính phủ sớm ban hành nghị định quy định việc quản lý, sử dụng và khai thác tài sản kết cấu hạ tầng hàng không (thay thế Nghị định số 44/2018/NĐ-CP) để có cơ sở tiếp tục quản lý, sử dụng và khai thác đúng quy định. ACV cũng kiến nghị Bộ Xây dựng ban hành thông tư sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư 24/2021/TT-BGTVT về quản lý, bảo trì công trình hàng không. Đồng thời, đề xuất cơ quan chức năng sớm ban hành tiêu chuẩn, quy trình đánh giá an toàn khai thác đối với công trình giao thông và công bố các tổ chức kiểm định đủ năng lực chuyên ngành; ban hành tiêu chuẩn, quy trình xác định thời gian sử dụng còn lại của công trình; tiêu chuẩn, quy trình quan trắc đường băng, đường lăn giúp các đơn vị cơ sở áp dụng, thực hiện.
Với hiện trạng hạ tầng kho bãi hạn hẹp, các thiết bị, vật tư thu hồi phải quản lý ngoài trời dẫn đến nguy cơ mất an toàn cháy nổ, chiếm dụng nhiều vị trí, gây mất mỹ quan và ngày càng xuống cấp khiến giá trị thu hồi bị giảm sút, gây lãng phí, ACV kiến nghị Bộ Xây dựng và Cục Hàng không Việt Nam chấp thuận cho thanh lý theo phương án do ACV đã đề xuất.
Theo ông Trần Anh Vũ, hiện nay, ACV đang quản lý, khai thác 21 sân bay trên cả nước, hệ thống đường băng, đường lăn cùng các trang thiết bị bảo đảm hoạt động bay đã được đầu tư từ lâu, cần phải cải tạo, nâng cấp để tiếp nhận các tàu bay có xu thế ngày càng hiện đại và có tải trọng lớn hơn. “Trong khi ngân sách nhà nước chưa thể bố trí vốn trung hạn để đầu tư theo quy hoạch và khắc phục sự xuống cấp của hạ tầng hàng không, việc sử dụng nguồn vốn thu phí cất/hạ cánh để khắc phục khó khăn về đầu tư cũng chưa thực hiện được do chi không đúng nguồn. Doanh nghiệp khai thác cảng ACV tuy có nguồn lực đầu tư nhưng chưa thể thực hiện được, đã phần nào ảnh hưởng chất lượng khai thác tài sản kết cấu hạ tầng hàng không”, ông Vũ nêu bất cập.
Để bảo đảm an ninh, an toàn và nâng cao chất lượng khai thác tại cảng hàng không, ACV đã phối hợp đơn vị tư vấn rà soát danh mục công trình cần thiết sớm được đầu tư, nâng cấp tại 12 cảng với tổng mức đầu tư từ hơn 8.600 tỷ đồng đến gần 13.600 tỷ đồng. Đồng thời, kiến nghị Bộ Xây dựng báo cáo Thủ tướng Chính phủ cho phép thực hiện phương án giao doanh nghiệp quản lý, sử dụng, khai thác tài sản kết cấu hạ tầng hàng không theo phương thức tính thành phần vốn nhà nước tại doanh nghiệp để ACV chủ động trong đầu tư cải tạo, nâng cấp.
