Cùng lúc đó, những thay đổi sâu rộng trong phương thức tuyển sinh đại học khiến chặng nước rút trong hành trình chinh phục kỳ thi năm nay càng trở nên cam go.
Nóng từ trường thi đến cổng trường đại học
Những ngày cuối tháng 6, không khí ôn luyện ở các trường THPT đang nóng lên từng giờ. Từ ánh mắt thầy cô, học sinh đến nỗi lo của phụ huynh - tất cả đều đang hướng về kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025.
Hầu hết các trường đều tổ chức ôn tập tự nguyện. Nhiều nơi mở thêm lớp vào buổi tối và cuối tuần. “Học sinh được chia nhóm theo trình độ để thầy cô ôn luyện, chấm chữa bài hằng ngày giúp các em nhuần nhuyễn với định dạng đề thi mới”, cô giáo Vũ Thị Huệ (Trường THPT Hiệp Bình, TP Hồ Chí Minh) chia sẻ. Tại Hà Nội, cô Ngô Thị Lan Anh (Trường THPT Trần Phú) nhấn mạnh: “Học sinh có mục tiêu 7 điểm sẽ ôn theo cách khác với bạn đặt mục tiêu 9 điểm”. Không riêng gì các thành phố lớn, ở các trường miền núi, nhịp ôn tập cũng gấp gáp không kém. Tại trường THPT Trần Quang Khải (Đắk Lắk), học sinh được chia nhóm từ 3 đến 5 em, học cả tối và ngày nghỉ. Chúng tôi cố gắng để không em nào bị bỏ lại, cô Nguyễn Thị Như Hạnh bộc bạch.
Áp lực kỳ thi không chỉ đến từ số lượng thí sinh đông kỷ lục, tăng gần 90.000 so với năm ngoái - mà còn bởi cấu trúc đề thi thay đổi. Theo Bộ GD&ĐT, đề thi năm nay hướng đến phân hóa rõ rệt, giảm yêu cầu ghi nhớ máy móc, tăng tình huống thực tiễn và khả năng vận dụng kiến thức liên môn. Cô Nguyễn Thị Thúy Lan, giáo viên ngữ văn (Hà Nội) nhận định: “Phụ huynh năm nay sẽ bất ngờ với điểm Văn của con. Không còn “mưa điểm 9” như trước nữa. Tầm điểm 6–7 đã là tốt, 8 điểm là rất giỏi. Điều quan trọng là học sinh phải có kỹ năng đọc, hiểu văn bản mới có thể làm tốt bài thi”.
Theo Cục trưởng Quản lý Chất lượng (Bộ GD&ĐT) Huỳnh Văn Chương, đề thi vẫn sẽ bám sát chương trình lớp 12, bảo đảm ba mục tiêu: xét tốt nghiệp, đánh giá chất lượng dạy học và làm căn cứ tuyển sinh. “Các em cứ học tốt trong chương trình, sẽ làm được bài”, ông nhấn mạnh.
Công tác tổ chức thi năm nay cũng đặt ra nhiều thách thức. Hơn 50.000 phòng thi, gần 200.000 cán bộ ở các khâu khác nhau - từ ra đề, coi thi, chấm thi đến y tế, an ninh, hậu cần được huy động. Việc thi đồng thời hai chương trình giáo dục phổ thông (2006 và 2018) khiến việc chia mã đề, giám thị, quy trình phức tạp hơn, đòi hỏi chuẩn bị kỹ lưỡng. Bên cạnh đó, quá trình sắp xếp lại đơn vị hành chính cấp xã, không tổ chức cấp huyện tại nhiều địa phương đang ảnh hưởng đến sự phân công lực lượng phối hợp tổ chức thi. Để bảo đảm kỳ thi diễn ra suôn sẻ, Phó Thủ tướng Lê Thành Long đã chỉ đạo các bộ ngành, địa phương cần bám sát tình hình sắp xếp tổ chức bộ máy, đồng thời phân công trách nhiệm cụ thể với tinh thần: “không để bất kỳ địa phương nào bị động hay lúng túng”.
Ở thời điểm “trước giờ G”, sức nóng của kỳ thi không chỉ đến từ tâm trạng thí sinh, mà còn lan rộng đến từng lớp học, từng gia đình, từng phòng họp chỉ đạo. Đằng sau mỗi lớp học ôn khuya, mỗi đề ôn luyện được chữa kỹ, là kỳ vọng, lo lắng và cả niềm tin rằng một cánh cửa lớn sẽ mở ra từ đây.
Hướng tới cuộc đua công bằng
Năm 2025, tuyển sinh đại học bước vào giai đoạn đổi mới toàn diện. Mọi phương thức xét tuyển sớm - từ học bạ, phỏng vấn, kỳ thi riêng đến chứng chỉ quốc tế - đều chỉ được triển khai sau kỳ thi tốt nghiệp THPT. Cơ chế “giữ chỗ” chấm dứt, buộc thí sinh phải dồn toàn lực cho kỳ thi chung, cùng xuất phát từ một điểm, tạo nên cuộc đua công bằng và minh bạch hơn.
Quy định mới tập trung vào việc chuyển tất cả các phương thức tuyển sinh về thang điểm 30. Hiện tượng điểm học bạ từng được “thổi phồng”, như 29,8 hoặc 30 tuyệt đối (cho tổ hợp 3 môn), nay sẽ được điều chỉnh về mức thực tế hơn. Một số trường đã nêu rõ: điểm học bạ dù 10 điểm/môn chỉ tương đương khoảng 8 điểm thi tốt nghiệp THPT. Thay đổi này nhằm xóa bỏ tình trạng một ngành học nhưng có nhiều mức điểm chuẩn xét tuyển khác nhau, từng gây tranh cãi và nghi ngờ trong xã hội. Ngoài ra, quy chế tuyển sinh năm nay chỉ cho phép sử dụng điểm trung bình cả năm lớp 12 để xét học bạ, thay vì linh hoạt chọn điểm từng học kỳ hoặc lựa chọn các môn học có lợi như trước đây. Cách làm này nhằm ngăn tình trạng “xin điểm” hoặc điều chỉnh học bạ theo yêu cầu của từng trường, qua đó nâng cao tính minh bạch trong đánh giá học lực. Đối với các chứng chỉ quốc tế như IELTS, SAT… quy định mới giới hạn điểm cộng tối đa ở mức 3/30, mục tiêu là tạo sự bình đẳng cho thí sinh không có điều kiện tiếp cận chứng chỉ quốc tế, đồng thời buộc các trường công khai, minh bạch điều kiện và thời hạn áp dụng các loại chứng chỉ này.
Một thay đổi mang tính nền tảng trong mùa tuyển sinh năm nay là việc mỗi ngành học chỉ được sử dụng một mã tuyển sinh thống nhất, thay vì phân chia thành nhiều mã nhỏ tương ứng với từng phương thức xét tuyển như trước đây. Các trường không còn quyền tự chia chỉ tiêu cho từng phương thức nhằm tạo lợi thế tuyển chọn riêng biệt.
Sự cố tổ hợp C00 từng bị loại rồi khôi phục ngay sát kỳ thi là minh chứng điển hình cho thấy hệ thống chính sách tuyển sinh không thể thiếu sự ổn định. Trong một môi trường áp lực như tuyển sinh, mọi điều chỉnh nếu thiếu lộ trình, thiếu truyền thông, đều có thể trở thành áp lực tâm lý với thí sinh và gia đình.
Chọn nguyện vọng hợp lý để tránh “lỡ chuyến đò”
Trong bối cảnh đổi mới mạnh mẽ cách thức tuyển sinh, việc xây dựng chiến lược nguyện vọng hợp lý trở thành yếu tố sống còn đối với mỗi thí sinh. Với đề thi được tăng cường độ phân hóa, mặt bằng điểm số có thể thấp hơn các năm trước. Do đó, thí sinh cần lựa chọn nguyện vọng dựa trên năng lực thực tế, không nên chạy theo danh tiếng của trường hay cảm tính cá nhân.
Điểm đáng chú ý là năm nay, mọi nguyện vọng chỉ được đăng ký một lần duy nhất sau kỳ thi tốt nghiệp THPT và tất cả các phương thức - từ học bạ, thi riêng đến chứng chỉ - đều quy về một hệ thống chung. Theo PGS, TS Vũ Duy Hải (Đại học Bách khoa Hà Nội), thí sinh nên tận dụng đa dạng phương thức xét tuyển để tăng cơ hội trúng tuyển. Nếu như các năm trước, một thí sinh có thể đăng ký cùng một ngành học theo nhiều phương thức và được tính là nhiều nguyện vọng riêng biệt, thì năm nay, mỗi ngành học tại một trường chỉ được tính là một nguyện vọng duy nhất, bất kể thí sinh đăng ký bằng bao nhiêu phương thức. Điều này đòi hỏi thí sinh phải đặc biệt lưu ý đến thứ tự ưu tiên khi xếp nguyện vọng, bởi nếu trúng tuyển ở nguyện vọng xếp trên, các nguyện vọng sau sẽ bị hủy - dù thí sinh đủ điểm vào ngành mong muốn. Việc chọn sai thứ tự có thể dẫn đến “mất chỗ” không đáng có.
Ông Nguyễn Tiến Thảo, Vụ trưởng Giáo dục Đại học (Bộ GD&ĐT) khuyến nghị: nên ưu tiên chọn ngành trước, chọn trường sau. Việc chọn ngành phù hợp sẽ giúp thí sinh phát huy sở trường thay vì chỉ “gồng mình” theo điểm chuẩn trường top. Ngoài ra, cần tra cứu kỹ bảng quy đổi điểm giữa các phương thức xét tuyển - đặc biệt với hệ thống quy đổi bách phân vị - để xác định đúng năng lực của bản thân trong từng phổ điểm. Hệ thống quy đổi bách phân vị đóng vai trò trung gian, chuyển điểm gốc của thí sinh (dù ở bất kỳ phương thức nào) thành vị trí tương đối trong nhóm thí sinh cùng phương thức xét tuyển theo thang điểm chung (thường là thang 30), để bảo đảm công bằng. Thí dụ, một thí sinh thi đánh giá năng lực đạt 950/1200, nằm ở bách phân vị 85 (tức top 15% cao nhất), có thể được quy đổi thành 27/30 điểm.
Nguyên tắc phân tầng nguyện vọng cũng rất quan trọng: nguyện vọng 1-2 dành cho ngành mơ ước, nguyện vọng 3-5 cho lựa chọn vừa sức và những nguyện vọng còn lại là phương án an toàn. Việc dồn toàn bộ vào ngành top hoặc chọn trường “an toàn” đều tiềm ẩn rủi ro lệch pha - dễ mất cơ hội hoặc phải học ngành không phù hợp.
Khi phương thức tuyển sinh thay đổi, quy chế siết chặt và tư duy xét tuyển chuyển hướng, mỗi thí sinh cần thể hiện bản lĩnh không chỉ trên bài thi mà còn cả quyết định đúng đắn khi đăng ký nguyện vọng cho sự lựa chọn ngành, nghề theo học trong tương lai.
