Đơn thuốc không phải mệnh lệnh!
Người bệnh thường nhận đơn thuốc từ bác sĩ theo kiểu “tuân lệnh”. Ít người có thói quen kiểm tra kỹ đơn thuốc cùng với bác sĩ để chắc chắn thuốc trong đơn là thật sự cần thiết cho điều trị và phù hợp với khả năng chi trả.
Lo lắng vì cậu con trai hơn hai tuổi chưa biết nói, chị Nguyễn Thị Dung (Tĩnh Gia, Thanh Hóa) đưa con ra Bệnh viện Nhi Trung ương (Hà Nội) khám bệnh. Sau khi tiến hành hàng loạt xét nghiệm theo hướng dẫn, bác sĩ chẩn đoán cháu mắc chứng tăng động, giảm chú ý. Chị nhận từ bác sĩ một đơn thuốc gồm sáu loại. Lo lắng vì con còn ít tuổi mà phải uống nhiều loại thuốc, với giá không hề thấp. Chị cũng hỏi bác sĩ, “tuy nhiên vì bệnh nhân chờ quá đông, mỗi bệnh nhân chỉ được khám 5-10 phút, nên cũng không hỏi được nhiều”, chị kể. Dù không dư dả, chị vẫn cắn răng mua tất cả các loại thuốc được bác sĩ kê trong đơn, vì “bác sĩ đã chỉ định thế rồi!”.
Đến khi về nhà tham khảo thông tin từ bạn bè, chị Dung mới biết, đa phần các loại thuốc trong đơn đều thuộc loại hỗ trợ điều trị, vitamin bổ sung, thực phẩm chức năng... Không có sự giải thích cặn kẽ của bác sĩ, chị Dung chỉ biết mua thuốc. Còn các vấn đề liên quan tác dụng phụ, tương tác giữa các thuốc với nhau chị hoàn toàn mờ mịt.
Hỏi kỹ về từng loại thuốc, nguồn gốc, giá thành, tác dụng phụ… chưa phải là thói quen của người bệnh khi đến khám tại các trung tâm y tế. Nhờ kinh nghiệm đi viện nhiều lần và có người nhà làm bác sĩ, chị Vũ Hương (Thanh Xuân, Hà Nội) mới có thể phân biệt giữa biệt dược và thuốc gốc. Theo đó, thuốc gốc có giá thành thấp hơn nhiều so với biệt dược nhập khẩu, dù đều được sản xuất từ một loại dược chất giống nhau. Và người bệnh hoàn toàn có thể chủ động thảo luận với bác sĩ thay thuốc biệt dược bằng thuốc gốc để vẫn bảo đảm kết quả điều trị nhưng giảm chi phí.
Thiếu kiến thức và kỹ năng, người sử dụng dịch vụ y tế không có cơ hội lựa chọn được dịch vụ y tế phù hợp với điều kiện kinh tế.
Đi viện cũng cần kỹ năng
Chỉ chuẩn bị tiền là thói quen của nhiều người khi đến bệnh viện. Ít người biết đi viện cần chuẩn bị những giấy tờ gì, tham gia vào quá trình khám và điều trị ra sao, cũng không biết cách phản ứng thế nào khi gặp bức xúc ở bệnh viện… Kết quả điều tra về mức độ hài lòng của bệnh nhân đối với dịch vụ y tế do Trung tâm Sáng kiến Sức khỏe và Dân số (CCIHP) thực hiện vào cuối năm 2016 cho thấy: Sự trao đổi giao tiếp giữa bác sĩ và bệnh nhân là “rất nghèo nàn”. Cũng theo khảo sát này, người bệnh hầu như không biết mình có quyền gì khi sử dụng các dịch vụ y tế, và thụ động hoàn toàn trong quá trình khám bệnh. Do đó, khi gặp bức xúc trong bệnh viện, họ thường có hai phản ứng: hoặc là im lặng chấp nhận, hoặc là có thái độ quá khích, thậm chí sử dụng bạo lực đối với cán bộ y tế.
Theo bác sĩ Hoàng Tú Anh, Phó Giám đốc CCIHP, bệnh nhân nhận đơn thuốc, chỉ định đi xét nghiệm mà chưa hiểu rõ sự cần thiết, họ thường tuân lệnh bác sĩ và hiếm khi hỏi kỹ. Nhiều trường hợp, bệnh nhân chọn mục “đồng ý” vào đơn phẫu thuật, với lời cam kết “chịu hoàn toàn trách nhiệm” mà không hề hiểu các hệ lụy liên quan tới việc ký giấy, cũng không hề được tư vấn kỹ. Trong khi đó, quy trình tư vấn là bắt buộc đối với điều trị, được quy định trong Luật Khám, chữa bệnh, ban hành năm 2009. Theo đó, người bệnh chỉ nên ký khi đã thật sự được bác sĩ trao đổi và biết rõ tất cả thông tin về lợi ích và rủi ro của phẫu thuật, thủ thuật và gây mê gây ra.
Một báo cáo ở Mỹ cho thấy, mỗi năm trung bình có hơn 250.000 trường hợp tử vong do sai sót y khoa. Khoảng 50-70% những trường hợp đáng tiếc này có thể phòng tránh được, nếu có sự tham gia chủ động của người bệnh và người nhà. Còn theo một thống kê ở châu Âu, số trường hợp bị ảnh hưởng bởi sai sót y khoa là 8-12% số trường hợp nhập viện. Ở Việt Nam, hiện chưa có con số chính thức về sai sót y khoa. Nhưng theo các chuyên gia, với thực tế là bệnh viện và cán bộ y tế thường xuyên trong tình trạng quá tải và điều kiện vệ sinh kém hơn so với nhiều quốc gia trên thế giới, con số sai sót y khoa có thể lớn hơn.
“Xin hãy hỏi, đừng ngại!” là lời khuyên của nhiều chuyên gia y tế dành cho người bệnh. Trong khi chờ đợi hệ thống y tế hoàn thiện, mỗi người nên tự trang bị những kiến thức, kỹ năng, cách ứng xử ở bệnh viện để sử dụng các dịch vụ chăm sóc y tế hiệu quả hơn.
