Hài hòa giá trị mới và giá trị truyền thống trong văn hóa
Qua thực tiễn của từng lĩnh vực sáng tác văn học nghệ thuật, có thể nói, năm 2022 là năm bản lề thực hiện mạnh mẽ các chiến lược phát triển văn hóa. Sau một năm triển khai thực hiện kết luận của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc, tháng 11/2021, đang có một sự chuyển biến rộng khắp và sâu sắc trong đời sống xã hội. Văn hóa được đánh giá, nhìn nhận ở một vị trí, tầm cao mới và được cụ thể hóa bằng hành động thiết thực thông qua những chính sách phù hợp.
Tiêu điểm hoạt động của năm 2022 được ngành văn hóa lựa chọn là "Năm xây dựng môi trường văn hóa cơ sở và công tác tổ chức cán bộ". Định hướng này như một điểm tựa, giúp cho văn hóa trở thành một chủ thể được quan tâm tận gốc. Các phong trào văn hóa được triển khai đồng bộ, chú trọng chất lượng thật, hiệu quả thật, biến văn hóa trở thành một nhu cầu nội tại, một phẩm chất trong đời sống của mọi tầng lớp nhân dân. Phát triển, chấn hưng văn hóa đang là nhiệm vụ trọng tâm của mọi cấp cơ sở, khơi thông các nguồn lực xã hội để đầu tư có chiều sâu cho văn hóa.
Trong rất nhiều thành tựu về chấn hưng văn hóa của năm 2022, không thể không nhấn mạnh kết quả của các hoạt động liên quan đến bảo tồn, tôn tạo, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, xem đó như nền tảng cho sự phát triển văn hóa bền vững. Nhiều dự án bảo tồn văn hóa truyền thống được thực hiện, nhất là văn hóa của đồng bào các dân tộc thiểu số. Đánh giá lại tầm quan trọng của giá trị văn hóa truyền thống, bảo vệ, giữ gìn và làm cho giá trị truyền thống trở nên sống động, hiện hữu trong đời sống của người dân bước đầu đã thu được kết quả tốt đẹp. Các đề án gắn bảo vệ, giữ gìn văn hóa truyền thống với phát triển du lịch địa phương giúp cho người dân vừa có thêm điều kiện thực hành văn hóa vừa có thu nhập cải thiện cuộc sống. Khi được chính người dân bản địa giữ gìn và tiếp biến, văn hóa truyền thống sẽ có sức sống mới để thích nghi với đời sống hiện đại. Việc hài hòa các giá trị cũ-mới trong tiếp nhận, sáng tạo, thưởng thức văn hóa chính là điều căn bản, cốt yếu để phát triển văn hóa quốc gia, sẵn sàng hội nhập mà không hòa tan. Những sự kiện của năm như đàm phán thành công việc hồi hương ấn vàng Hoàng đế chi bảo, Nghệ thuật làm gốm của người Chăm được UNESCO đưa vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp, ở một nghĩa nào đó, là biểu hiện sinh động cho những nỗ lực giữ gìn các giá trị văn hóa truyền thống như một nền tảng tinh thần cho xã hội.
 |
Dây căng cao, tiết mục đạt Huy chương vàng-Liên hoan Xiếc quốc tế Hà Nội 2022 của Liên đoàn Xiếc Việt Nam. Nguồn: Liên đoàn Xiếc Việt Nam |
Sôi động các hoạt động sáng tạo
Năm 2022 là năm đầu tiên trở lại cuộc sống bình thường mới sau khi dịch bệnh kéo dài làm ngưng trệ mọi hoạt động của đời sống. Sự bung tỏa các hoạt động sáng tạo nghệ thuật như một lẽ tất yếu. Mọi lĩnh vực của đời sống nghệ thuật đều nở rộ.
Đầu tiên phải nhắc đến sự sôi động trở lại của sân khấu. Trong năm 2022, chúng ta có các kỳ liên hoan: Liên hoan Sân khấu toàn quốc các loại hình kịch nói, chèo, cải lương; Liên hoan quốc tế Sân khấu thử nghiệm, Liên hoan Sân khấu Thủ đô… Ghi nhận chung tại các Liên hoan là có sự đa dạng đề tài, đổi mới cách dàn dựng, nghệ sĩ không ngừng tìm tòi sáng tạo.
Các đơn vị sân khấu ở nhiều địa phương, nổi bật nhất là ở Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, liên tục đưa ra nhiều "thực đơn" kịch mục hấp dẫn cho khán giả. Nhà hát Tuổi trẻ với một loạt vở diễn bao gồm cả về đề tài hiện đại và kinh điển được làm mới. Đáng chú ý nhất là đơn vị này đã mang lên sân khấu một số vở thuộc thể loại nhạc kịch, phục vụ khán giả tuổi mới lớn-đối tượng khán giả bấy lâu được xem là "khó chinh phục" trong sân khấu. "Anh cả đỏ" Nhà hát Kịch Việt Nam, Nhà hát Kịch Hà Nội, các đơn vị sân khấu xã hội hóa cũng liên tục sáng đèn với nhiều chương trình hấp dẫn. Một năm bận rộn và sôi động của sân khấu thắp lên hy vọng về sự quay trở lại của khán giả sau nhiều lo âu, cầm chừng.
Trong điện ảnh, 2022 là một năm mở ra các dự án phim được nghệ sĩ và nhà sản xuất ấp ủ suốt thời kỳ đại dịch. Hàng loạt phim điện ảnh ra rạp như "Người tình", "Duyên ma", "578: Phát đạn của kẻ điên", "Kẻ thứ ba", "Maika: Cô bé đến từ hành tinh khác"... Năm 2022 cũng là năm của phim ngắn với sự xuất hiện của nhiều nhà làm phim trẻ Việt Nam giành giải cao tại các liên hoan phim quốc tế. Thời điểm cuối năm, tin vui đặc biệt đến với điện ảnh Việt Nam khi bộ phim "Tro tàn rực rỡ" của đạo diễn Bùi Thạc Chuyên giành giải thưởng cao nhất tại Liên hoan phim Ba lục địa (Pháp).
Đời sống âm nhạc cũng có một năm không kém phần sôi động. Nhiều dự án của nghệ sĩ phải dừng lại trong thời kỳ dịch bệnh được dịp bung ra làm ấm dần thị trường, như phát hành MV, tổ chức liveshow riêng bên cạnh các chương trình mang tầm vóc như Hòa nhạc "Điều còn mãi" dịp Quốc khánh 2/9, loạt chương trình với chủ đề "Hát lên Việt Nam" nhân Ngày Âm nhạc Việt Nam.
Ở các lĩnh vực nghệ thuật khác cũng có thể thấy nhiều dấu ấn đậm nét không kém. Ngành xiếc vượt khó để gặt hái những thành tựu đáng tự hào với ba Huy chương vàng tại Liên hoan Xiếc quốc tế tổ chức tại Hà Nội. Nhiều triển lãm mỹ thuật, nhiếp ảnh gây ấn tượng lớn với công chúng. Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức thành công Hội nghị Viết văn trẻ toàn quốc, Giải thưởng Tác giả trẻ lần thứ nhất của Hội xuất hiện nhiều nhân tố mới, tô đậm thêm và giúp độc giả nhận diện bức tranh văn học rõ ràng, nhiều sinh khí hơn.
Mặc dù về chất lượng nghệ thuật còn không ít vấn đề phải bàn đến, chẳng hạn như tình trạng lỗ nặng trong phần lớn phim điện ảnh cho thấy nguy cơ hụt hơi của các nhà làm phim Việt trong "cuộc chiến" phòng vé. Hay trong sân khấu, sự thiếu hụt kịch bản hay, đạo diễn trẻ vẫn là câu chuyện dài chưa có hồi kết. Âm nhạc nở rộ nhưng sản phẩm chất lượng chưa nhiều. Ngành xiếc chất chồng khó khăn, đặc biệt là việc làm, thu nhập cho nghệ sĩ. Nhưng vượt lên trên tất cả, với một cái nhìn tổng thể, đời sống sáng tạo và biểu diễn 2022 cho thấy sự nỗ lực không giới hạn của người nghệ sĩ, tạo ra một sức sống mới cho đời sống văn học nghệ thuật nói chung.
Với sự thông thoáng của các chính sách, sự phát triển của công nghệ và quan trọng là nhận thức của toàn xã hội về vai trò, vị trí của văn hóa, mỗi người dân hôm nay đều có thể tham gia các quá trình sáng tạo văn hóa, trong đó các văn nghệ sĩ là những hạt nhân. Trên tinh thần đó, chúng ta hy vọng năm mới 2023 tiếp tục là một năm của những dòng chảy mãnh liệt trong văn hóa nghệ thuật, khi nhận thức về vai trò, vị trí của văn hóa ngày càng đi sâu, thấm nhuần trong đời sống và trở thành một phần thiết yếu trong đời sống tinh thần của người dân.
