Nhiều nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng: 85% sự phát triển của não bộ diễn ra trong 5 năm đầu đời - tức là tương ứng với bậc học mầm non được quy định tại nước ta hiện nay.
Bà Audrey Azoulay, Tổng Giám đốc Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) nhận định: "Đầu tư vào thời thơ ấu là bước đi quan trọng để giảm bất bình đẳng xã hội, vốn phải bắt đầu trước cả khi những đứa trẻ được sinh ra!". Do đó, nhiều dự án và chương trình đã được tổ chức này thực hiện, nhằm nâng cao sự quan tâm của các quốc gia đến giai đoạn phát triển đầu đời của trẻ, trong đó đáng chú ý phải kể đến Hội nghị toàn cầu về Chăm sóc và Giáo dục Mầm non.
Đáng nói, tại Hội nghị cuối năm 2022 diễn ra tại Tashkent (Uzbekistan), văn kiện cuối cùng đã được đại biểu đến từ 147 quốc gia thành viên nhất trí thông qua, mang tên "Tuyên bố Tashkent" - tái khẳng định quyền bình đẳng, được hưởng nền giáo dục mầm non của tất cả trẻ em, đồng thời kêu gọi các bên liên quan quan tâm nhiều hơn đến giáo dục về môi trường để bảo đảm rằng các em được nâng cao nhận thức, quan tâm hơn đến biến đổi khí hậu và phát triển bền vững, ngay trong những năm đầu đời. Một trong những trở ngại lớn nhất đạt đến mục tiêu đó được nhiều nước cũng như chính UNESCO nêu ra là tình trạng thiếu giáo viên mầm non và người chăm sóc có trình độ. Tổ chức này đã ước tính cần có thêm 9,3 triệu nhân sự toàn thời gian để có thể phổ cập giáo dục mầm non vào năm 2030 trên toàn thế giới.
Việt Nam cũng vướng phải những khó khăn tương tự. Tại Hội nghị tổng kết năm học 2022-2023, triển khai nhiệm vụ năm học 2023-2024 đối với giáo dục mầm non, ngày 20/7/2023, Vụ trưởng Giáo dục Mầm non (Bộ Giáo dục và Đào tạo) Nguyễn Bá Minh cho biết, năm học 2022-2023, công tác phát triển đội ngũ giáo dục mầm non đã được quan tâm, đặc biệt là công tác tuyển dụng và đào tạo, bồi dưỡng nâng chuẩn về trình độ đào tạo. Tỷ lệ giáo viên/lớp đạt 1,86, tăng 0,02% so năm học trước; giáo viên đạt chuẩn trình độ đào tạo cao đẳng sư phạm 87,3%, tăng 10,6%; trên chuẩn đạt 65,1%, tăng 7,2%; giáo viên chưa đạt chuẩn về trình độ đào tạo còn 12,7%, giảm 10,6%. Tuy vậy, trên thực tế, thu hút nhân sự cho ngành này vẫn còn khó khăn.
Ông Nguyễn Văn Phong, Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Bình Dương, chia sẻ: Toàn tỉnh có 438 trường mầm non, trường mẫu giáo (118 trường công lập, 320 trường tư thục), 628 cơ sở giáo dục mầm non độc lập tư thục và 131 cơ sở nhóm trẻ có quy mô dưới bảy trẻ. Mặc dù tỉnh có nhiều chính sách hỗ trợ cho đội ngũ giáo viên mầm non, như giáo viên mầm non làm việc tại cơ sở giáo dục mầm non dân lập, tư thục ở địa bàn có khu công nghiệp, cụm công nghiệp được hỗ trợ 800.000 đồng/người/tháng; tuy nhiên mức hỗ trợ và lương chi trả chưa đáp ứng được thù lao, công sức và sự vất vả của giáo viên nên việc thu hút nguồn nhân lực đầu vào đối với giáo dục mầm non gặp nhiều khó khăn.
Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội Trần Lưu Hoa cũng bày tỏ: Toàn thành phố Hà Nội hiện có 2.557 cơ sở giáo dục mầm non độc lập. Khó khăn là nhóm này phát triển nhanh, không theo quy hoạch, nhỏ lẻ, manh mún, nằm xen kẽ trong khu dân cư. Đội ngũ giáo viên, nhân viên làm việc không ổn định. Tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn theo Luật Giáo dục 2019 và tỷ lệ tham gia đóng bảo hiểm xã hội cho giáo viên, nhân viên còn thấp. Còn đại diện đến từ tỉnh Bình Phước mong muốn ngành chức năng sớm có các giải pháp nhằm khắc phục tình trạng thiếu giáo viên mầm non hiện nay.
Sau khi lắng nghe báo cáo, cũng như ý kiến của đại diện các tỉnh, thành phố trên cả nước, Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn bày tỏ sự thấu hiểu và chia sẻ khó khăn: giáo dục mầm non là bậc học hình thành nhân cách, tinh thần, tình cảm của mỗi con người, nhưng lại là bậc học có tỷ lệ kiên cố trường lớp thấp nhất, đời sống giáo viên thấp nhất, trong khi lại cần nhận được nhiều sự quan tâm nhất. Bên cạnh những tín hiệu khởi sắc, theo Bộ trưởng tựu trung lại giáo dục mầm non vẫn còn nguyên thách thức, với từ khóa chính là "thiếu": thiếu giáo viên, thiếu trường lớp, thiếu cơ sở vật chất, thiếu nhiều thứ…
Lý giải, phân tích nguyên nhân dẫn đến những điều còn thiếu này, tư lệnh ngành giáo dục cho rằng "có lẽ là thiếu vĩ mô, thiếu sự quan tâm đầy đủ ở tất cả các cấp, các ngành, địa phương. Nơi quan tâm nhưng lực bất tòng tâm, nơi có điều kiện thì tâm bất tòng lực". Do đó, năm học 2023-2024, định hướng chung của giáo dục mầm non là nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước về giáo dục mầm non; chú trọng đổi mới công tác quản lý, quản trị nhà trường theo hướng phát huy tính chủ động, linh hoạt, năng lực tự chủ, tăng cường thực hiện dân chủ cơ sở; tăng cường quản lý, hỗ trợ nâng cao chất lượng giáo dục mầm non ở khu công nghiệp và nhóm, lớp mầm non độc lập tư thục. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong công tác quản lý và nâng cao chất lượng hoạt động nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục trẻ.
Bên cạnh đó, người đứng đầu ngành Giáo dục và Đào tạo, nhấn mạnh: Khuyến khích những người làm trong ngành giáo dục mầm non kiến nghị, tham mưu mạnh mẽ hơn nữa cho bậc học này, để bảo đảm sự thông suốt xã hội, lắng nghe được chia sẻ của phụ huynh, có thể rút kinh nghiệm thận trọng, nhằm hướng tới mục tiêu "ba an": Trẻ em an toàn, các cô an tâm, cha mẹ an lòng!
