Cảm giác bất đồng, và phản ứng với ý kiến có phần tiêu cực ấy là những suy nghĩ đầu tiên mang tới, nhưng, nghĩ sâu thêm một chút, tôi lại thấy mình đang mong dự báo đó sẽ không thành hiện thực. Nghĩa là, dù không mong muốn, ý kiến có phần cực đoan đó, phần nào đang phản ánh một thực tế đáng báo động.
Năm 2023, lượng tìm kiếm của du khách quốc tế về Việt Nam được xếp thứ sáu trong top 10 quốc gia, theo công cụ Google Trends. Theo đó, những điểm đến sở hữu vẻ đẹp thiên nhiên kỳ thú chưa có quá đông du khách được quan tâm nhiều nhất. Ở trong nước, xu hướng trải nghiệm những điểm đến hoang sơ, độc đáo, nhất là các cung đường hiểm trở vùng Tây Bắc đang đặc biệt thu hút khách du lịch, nhất là các bạn trẻ. Càng là những trải nghiệm khó khăn càng kích thích mong muốn chinh phục của nhiều người trẻ. Và sự phát triển của mạng xã hội khiến cho những trải nghiệm đó, dù độc đáo, khó tìm đến mấy, cũng nhanh chóng được biết đến và thu hút không ít người tìm tới. Trong nhiều trường hợp, những điểm đến tự phát đó, do thiếu kinh nghiệm quản lý, một phần bởi ý thức chưa cao của một bộ phận du khách, nên cũng nhanh chóng hao hụt vẻ hoang sơ.
Từ góc độ quản lý, một đề xuất của cơ quan chủ quản lĩnh vực - Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, trong những nội dung sửa đổi của Luật Di sản văn hóa dự kiến trình Quốc hội xem xét tại kỳ họp tới, gây nên nhiều băn khoăn. Đó là, dự thảo đưa ra quy định: cho phép triển khai dự án đầu tư, xây dựng nhà ở riêng lẻ trong khu vực bảo vệ I của di tích sau khi được phê duyệt và có ý kiến của cơ quan có thẩm quyền. Liên quan vấn đề này, ý kiến nhiều chuyên gia, đại biểu Quốc hội bày tỏ sự không đồng tình, vì vi phạm nguyên tắc bảo vệ nghiêm ngặt vùng lõi di sản, nhất là các di sản thế giới. Trong những trường hợp đặc biệt, như di sản có cư dân sinh sống, thì có thể cho phép việc cải tạo nhà ở riêng lẻ, nhưng phải bảo đảm nguyên tắc quản lý, bảo vệ chặt các yếu tố gốc cấu thành di tích.
Mong muốn khai thác hiệu quả các di sản phục vụ du lịch là rất cần được khuyến khích và tạo điều kiện. Tuy nhiên, khai thác hiệu quả và bảo tồn nguyên trạng giá trị đặc sắc của di sản, nhất là các di sản thiên nhiên, là nguyên tắc cần được thực thi nhất quán, cho một tầm nhìn dài hạn. Nếu không quyết liệt, thì lời cảnh báo tiêu cực của hướng dẫn viên du lịch mà tôi đã nhắc ở trên, sẽ sớm thôi, trở thành hiện thực phũ phàng. Khi đó, sẽ là sự mất mát cho cả du lịch và di sản.
