1. Nghị quyết Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa X về Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đã nêu rõ mục tiêu: "Xây dựng thế hệ thanh niên Việt Nam phát triển toàn diện: giàu lòng yêu nước, tự cường dân tộc; kiên định lý tưởng của Đảng, có đạo đức cách mạng, ý thức chấp hành pháp luật, sống có văn hóa, vì cộng đồng; có năng lực, bản lĩnh trong hội nhập quốc tế; có sức khỏe, kỹ năng và tác phong lao động công nghiệp, trở thành công dân tốt của đất nước". Do vậy, các phong trào hành động cách mạng được phát động, triển khai thực hiện rộng rãi trong đội ngũ đoàn viên, thanh niên cả nước phải là môi trường tập hợp, đoàn kết thanh niên phát triển theo mục tiêu đó.
Ba phong trào hành động cách mạng Thanh niên tình nguyện, Tuổi trẻ sáng tạo, Tuổi trẻ xung kích bảo vệ Tổ quốc tiếp tục có những bước phát triển mới, thể hiện rõ nét vai trò xung kích, tinh thần tình nguyện, sáng tạo của thanh niên trong phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, đóng góp tích cực vào quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế; đồng thời, tạo môi trường thực tiễn phong phú, rộng lớn để phát huy, rèn luyện đoàn viên, thanh niên.
Hiện nay, Đoàn Thanh niên đứng trước những thuận lợi và thời cơ lớn, nhưng đồng thời cũng phải đối mặt khó khăn và thách thức không nhỏ trong công tác vận động, tập hợp và đoàn kết thu hút giới trẻ tham gia phong trào.
Có thể kể đến một số tồn tại đã được nhận diện: Nhiều nơi hoạt động giáo dục thanh, thiếu niên còn hình thức, chưa theo kịp yêu cầu của thực tiễn, đặc điểm phát triển và sự biến động của xã hội. Triển khai học tập các bài học lý luận chính trị trong đoàn viên thiếu đồng bộ, chậm đổi mới phương thức học, kiểm tra, đánh giá. Công tác giáo dục đạo đức, lối sống văn hóa cho thanh, thiếu niên chưa đáp ứng yêu cầu của tình hình mới. Hiệu quả công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật không cao. Hoạt động của đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên của tổ chức Đoàn các cấp không thường xuyên. Việc phát huy các điển hình tiên tiến sau tuyên dương chưa được quan tâm đúng mức. Công tác dự báo và nắm bắt tình hình tư tưởng, định hướng thanh niên ở nhiều nơi không kịp thời, xử lý các vấn đề nổi cộm phát sinh trong thanh niên còn lúng túng.
Một số chương trình, nội dung hoạt động có biểu hiện dàn trải, hình thức, thiếu kiên trì, thiếu hấp dẫn, mới chỉ thu hút một bộ phận đoàn viên tích cực, thanh niên tiên tiến tham gia, kết quả thiếu tính bền vững. Hiệu quả triển khai một số phong trào thi đua không rõ nét, thiếu tính thường xuyên. Chất lượng, hiệu quả công tác giới thiệu việc làm cho thanh niên chưa cao. Công tác nắm bắt, định hướng và kết nối các đội hình tình nguyện, nhóm thanh niên ngoài Đoàn còn chậm.
Tổ chức cơ sở Đoàn ở một số nơi không quan tâm đến công tác bồi dưỡng, nâng cao chất lượng kết nạp đoàn viên. Công tác quản lý đoàn viên còn lỏng lẻo. Chất lượng sinh hoạt, hoạt động của chi đoàn trên địa bàn dân cư còn yếu. Đổi mới phương thức đào tạo, bồi dưỡng cán bộ đoàn chưa đáp ứng yêu cầu. Công tác xây dựng, phát triển tổ chức và đoàn kết, tập hợp thanh niên trong các doanh nghiệp ngoài nhà nước chuyển biến chậm.
Nguyên nhân khách quan của tình trạng này là do nhu cầu của thanh niên ngày càng cao và đa dạng; một số cấp ủy đảng chưa làm tốt trách nhiệm lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện các chủ trương, nghị quyết về công tác thanh niên; một số cấp chính quyền chậm tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc về cơ chế, chính sách cho thanh niên và công tác thanh niên.
Song trực tiếp và quyết định nhất là các nguyên nhân mang tính chủ quan, xuất phát từ chính nội tại tổ chức đoàn cơ sở, như: công tác tham mưu của một số cấp bộ đoàn với cấp ủy đảng, chính quyền trong lãnh đạo, chỉ đạo công tác đoàn và phong trào thanh, thiếu niên thiếu chủ động, không hiệu quả; một bộ phận cán bộ đoàn, hội còn hạn chế về kỹ năng, nghiệp vụ; tư duy và tác phong chậm đổi mới; không gắn bó với thanh niên, không sâu sát cơ sở, làm việc thụ động, đối phó, ngại việc khó, thiếu tính sáng tạo; chưa thể hiện rõ vai trò thủ lĩnh của thanh niên. Công tác quy hoạch, đào tạo đội ngũ cán bộ kế cận ở nhiều đơn vị còn bị động. Công tác nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn để tham mưu, đề xuất cơ chế, chính sách cho công tác thanh niên còn chậm, có lúc thiếu kiên trì. Đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của Đoàn nhìn chung chưa bắt kịp xu hướng biến đổi của đời sống thanh niên và thực tiễn xã hội.
2. Những vấn đề nêu trên đòi hỏi cần có sự nghiên cứu phân tích thấu đáo nhằm đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của Đoàn Thanh niên, đặc biệt là trong việc thu hút sự tham gia của giới trẻ.
Nhiều giải pháp có thể và cần phải triển khai ngay: Thứ nhất, phát động các phong trào thanh niên thiết thực, ý nghĩa nhằm khích lệ, bồi dưỡng và phát huy ý chí tự lực, tự cường, tự tôn dân tộc, khát vọng chiến thắng nghèo nàn, lạc hậu trong thanh niên Việt Nam. Kết hợp chặt chẽ giữa giáo dục và tự giáo dục; giữa nâng cao nhận thức, giác ngộ chính trị với hành động cụ thể trong học tập, lao động, sáng tạo và rèn luyện của đoàn viên, thanh niên. Vì vậy, cần đa dạng hóa loại hình và phương thức tập hợp thanh niên theo sở thích, chuyên môn, nghề nghiệp,... đặc biệt là tại cấp cơ sở; hướng dẫn thành lập các câu lạc bộ, đội, nhóm phù hợp các thành phần thanh niên ở một số ngành, nghề thu hút sự quan tâm của thanh niên, như: văn nghệ sĩ trẻ, vận động viên trẻ, hướng dẫn viên du lịch trẻ...
Thứ hai, tăng cường nghiên cứu, xây dựng, tổ chức hướng dẫn, tập huấn về kỹ năng sinh hoạt Đoàn cho đội ngũ cán bộ cơ sở Đoàn thay cho những hình thức sinh hoạt đã trở nên quá quen thuộc, cũ kỹ và nhàm chán không thu hút được đoàn viên, thanh niên.
Thứ ba, trước xu hướng việc sử dụng mạng xã hội của thanh niên có chiều hướng tăng nhanh, các cấp bộ Đoàn, Hội đã bước đầu sử dụng mạng xã hội để lắng nghe ý kiến, chủ động tiếp cận và định hướng cho giới trẻ. Cấp trung ương và nhiều tỉnh, thành đoàn lập các trang cộng đồng trên một số mạng xã hội như Facebook, YouTube để thông tin, tuyên truyền các chủ trương, hoạt động Đoàn; xây dựng và phát hành một số sản phẩm tuyên truyền trên internet và mạng xã hội nhân các ngày lễ lớn, các sự kiện chính trị quan trọng của đất nước.
Nhiều cơ sở Đoàn đã vận động những người nổi tiếng trên mạng xã hội tham gia các hoạt động của tổ chức thanh niên; nhóm nòng cốt của Đoàn tham gia các diễn đàn mạng để nắm bắt, tìm hiểu tâm tư nguyện vọng và gửi thông điệp tuyên truyền của Đoàn đến giới trẻ.
Để góp phần thu hút giới trẻ, cần phải thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp nhưng quan trọng nhất vẫn là sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các ngành với chính quyền địa phương, các cơ sở đoàn giải quyết nhu cầu đời sống cho giới trẻ giai đoạn hiện nay.
