Ngày 22/10, Hiệp hội Doanh nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh (HUBA) phối hợp Hội Tin học thành phố (HCA) và Trung tâm Cách mạng Công nghiệp lần thứ 4 tại thành phố (HCMC C4IR) tổ chức hội thảo với chủ đề “Smart Factory 2025: AI for Green Factory” (Tạm dịch: Nhà máy thông minh năm 2025: Trí tuệ nhân tạo cho nhà máy xanh).
Hướng đến khu công nghiệp thông minh
Phó Chủ tịch Thường trực HUBA Nguyễn Phước Hưng cho biết, sau khi mở rộng không gian kinh tế, thành phố và vùng phụ cận đang sở hữu một tiềm lực rất lớn: Hơn 43.000 doanh nghiệp công nghiệp, chiếm hơn 28% cả nước; 90 khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao với gần 32% tổng quỹ đất công nghiệp cả nước.
Không gian kinh tế rộng mở này là bệ phóng để hình thành các cụm công nghiệp công nghệ cao liên vùng, thúc đẩy chuỗi cung ứng thông minh. Tầm nhìn quy hoạch đến năm 2050, thành phố sẽ có 105 khu công nghiệp với tổng diện tích hơn 49.000ha.
Đây sẽ là cơ hội lịch sử để thành phố định hình lại toàn bộ cấu trúc lĩnh vực công nghiệp; chuyển hướng phát triển công nghiệp công nghệ cao, công nghiệp có hàm lượng chất xám và giá trị gia tăng cao, tạo động lực mới cho tăng trưởng kinh tế-xã hội bền vững hơn. Đồng tình với quan điểm này, Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ thành phố Võ Minh Thành cũng kỳ vọng hội thảo sẽ góp phần quan trọng vào việc tạo ra hướng đi thuận lợi, thúc đẩy doanh nghiệp ứng dụng AI, công nghệ số để đổi mới quy trình sản xuất, nâng cao năng lực cạnh tranh.
Tuy nhiên, cơ hội lớn luôn đi kèm thách thức lớn. Thành phố vẫn đang đối mặt với vấn đề hạ tầng kết nối chưa đồng bộ, chi phí logistics còn cao, năng suất lao động và tỷ lệ nội địa hóa thấp.
Trong khi đó, áp lực từ tự động hóa và cạnh tranh quốc tế đang đè nặng lên các mô hình sản xuất công nghiệp truyền thống. Chính vì vậy, “chuyển đổi kép”-vừa số hóa để thông minh, vừa xanh hóa để bền vững-không còn là lựa chọn nữa, mà là yêu cầu bắt buộc.
“Chúng ta cần đưa công nghệ tiên tiến vào quản trị sản xuất và chuyển đổi các khu công nghiệp truyền thống sang mô hình sinh thái, thông minh”, ông Hưng nhấn mạnh.
Tuy nhiên, phần lớn các doanh nghiệp sản xuất thông minh nhỏ tại Việt Nam nói chung và thành phố nói riêng khó tiếp cận và ứng dụng giải pháp AI do hạn chế về nguồn lực. Do đó, đại diện HUBA kiến nghị thành phố cần tận dụng tối đa các cơ chế, chính sách đặc thù theo Nghị quyết số 98/2023/QH15, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, áp dụng “luồng xanh” (ưu tiên) cho các dự án chiến lược. Đồng thời, cần có chính sách ưu đãi đột phá về thuế, đất đai và tín dụng cho các doanh nghiệp tiên phong.
Kinh nghiệm để thành công
Tại hội thảo, các chuyên gia quốc tế đã chia sẻ bức tranh toàn cảnh một số nhà máy thông minh, xu hướng ứng dụng AI trong nhà máy “xanh”. Một số doanh nghiệp trong nước chia sẻ các giải pháp cụ thể về ứng dụng AI trong quản lý thông minh, giám sát thời gian thực, tối ưu chi phí và vận hành sản xuất; tự động hóa trong sản xuất thông minh; ứng dụng AI và Internet vạn vật (IoT) trong vận hành nhà máy thông minh, quản trị năng lượng, tiết kiệm điện thông minh, hướng đến Net Zero vào năm 2050…
Theo bà Lâm Thúy Ái, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Mebifa (lĩnh vực nông nghiệp thông minh), sau khi đầu tư mạnh vào tự động hóa, AI, chuyển đổi số, xây dựng nông trại và nhà máy thông minh, năng suất lao động doanh nghiệp tăng hơn 30%, chi phí giảm 20%, chỉ số tồn kho gần như bằng 0…
Không những vậy, nhờ minh bạch hóa dữ liệu, công ty đã đạt được các chứng nhận quan trọng, đủ điều kiện tham gia vào chuỗi cung ứng hiện đại. Công ty còn áp dụng mô hình kinh tế nông nghiệp tuần hoàn, tận dụng tối đa phụ phẩm trong quá trình sản xuất để tái sử dụng, giảm chi phí và tăng lợi nhuận; góp phần xây dựng nền nông nghiệp bền vững, xanh và thân thiện với môi trường.
Theo bà Ái, để ứng dụng AI và sản xuất thông minh thành công, yếu tố con người (nhân lực) là quan trọng nhất.
Đồng quan điểm, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty TNHH Việt Thắng Jean Phạm Văn Việt cũng cho rằng con người là yếu tố quan trọng nhất trong quá trình ứng dụng AI, sản xuất thông minh.
Từ hơn 10 năm trước, Công ty đã ứng dụng công nghệ để tự động hóa toàn diện, từ sản xuất đến bán hàng, xây dựng nhà máy thông minh. Đồng thời, tái cấu trúc toàn bộ chuỗi giá trị để đạt chuẩn xanh toàn cầu.
Theo ông Việt, nhà máy thông minh phải được xây dựng trên nền tảng số, dữ liệu xanh, năng lượng sạch. Còn theo Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Nhựa Bình Minh Nguyễn Thanh Quan, trong bối cảnh thị trường biến động bất lợi, cam kết Net Zero vào năm 2050 của Việt Nam buộc công ty phải thay đổi. Theo đó, công ty đã xác định hai trụ cột chính.
Thứ nhất là tự động hóa và số hóa, triển khai robot, áp dụng AI và IoT để tăng năng suất, tối ưu chi phí và bảo đảm chất lượng.
Thứ hai là phát triển bền vững. Công ty tiên phong sử dụng phụ gia thân thiện với môi trường không chứa kim loại nặng cho sản xuất ống và phụ tùng PVCU từ năm 2017.
Đặc biệt, tích hợp tiêu chí ESG (Môi trường-Xã hội-Quản trị) vào chiến lược phát triển. “Tự động hóa giúp nhà máy thông minh hơn, phát triển xanh giúp doanh nghiệp khác biệt hơn. Tuy nhiên, doanh nghiệp cần xây dựng đội ngũ nhân lực đủ năng lực để làm chủ công nghệ”, ông Quan lưu ý.
Thành phố Hồ Chí Minh đang bước vào giai đoạn phát triển mới sau khi mở rộng địa giới và có thêm các trung tâm công nghiệp (Bình Dương cũ), cảng biển trọng yếu (Bà Rịa-Vũng Tàu cũ), với mục tiêu chiến lược trở thành trung tâm công nghiệp công nghệ cao của khu vực.
Để hiện thực hóa tầm nhìn này, “chuyển đổi kép”-vừa số hóa để thông minh, vừa xanh hóa để bền vững-được xác định là động lực then chốt, với trí tuệ nhân tạo (AI) là công nghệ nền tảng.
Thể hiện cam kết mạnh mẽ, Thành phố đã chủ động ban hành nhiều chính sách và chương trình hành động quan trọng, thúc đẩy triển khai các khu công nghiệp thế hệ mới (sinh thái, thông minh, carbon thấp) và hỗ trợ tái cấu trúc lĩnh vực công nghiệp theo hướng kết nối chuỗi giá trị và chuỗi cung ứng toàn cầu.
