Diễn đàn “Khơi thông nguồn lực cùng doanh nghiệp chuyển đổi xanh” do Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức ngày 22/4 tại Hà Nội đã đặt ra nhiều vấn đề mang tính thực tiễn và khuyến nghị chính sách đáng chú ý.
Phát biểu khai mạc diễn đàn, ông Lê Thanh Kim, Phó Tổng Biên tập Báo Đại biểu Nhân dân nhấn mạnh: Trong kỷ nguyên phát triển bền vững, chuyển đổi xanh không còn là một khái niệm mang tính lý thuyết, mà đã trở thành yêu cầu sống còn đối với cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam, nhất là trong bối cảnh hội nhập sâu rộng và áp lực ngày càng lớn từ các thị trường quốc tế.
Nhiều rào cản hiện hữu
Theo khảo sát từ các hiệp hội và tổ chức phát triển, phần lớn doanh nghiệp trong nước, đặc biệt là khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs) – chiếm tới hơn 97% tổng số doanh nghiệp – hiện vẫn gặp nhiều khó khăn trong quá trình “xanh hóa” sản xuất, kinh doanh.
Mặc dù nhận thức về phát triển bền vững đã được cải thiện đáng kể trong thời gian gần đây, song việc triển khai các chiến lược chuyển đổi xanh một cách bài bản và đồng bộ còn chưa tương xứng. Những nút thắt chủ yếu bao gồm: thiếu hụt nguồn vốn đầu tư ban đầu; khó khăn trong tiếp cận công nghệ xanh phù hợp; hạn chế về nguồn nhân lực chất lượng cao; thiếu thông tin cập nhật; và đặc biệt là sự chưa đồng bộ trong hệ thống cơ chế, chính sách hỗ trợ.
Đáng lưu ý, hiện nay vẫn còn thiếu các quy định rõ ràng về tiêu chí và phân loại hoạt động xanh, cũng như một khung pháp lý hoàn chỉnh cho thị trường carbon và chứng chỉ xanh. Những hạn chế này đang khiến doanh nghiệp gặp khó khăn trong xây dựng kế hoạch, định hướng chiến lược và tiếp cận các nguồn tài chính xanh.
Bối cảnh hội nhập toàn cầu đang đặt ra những yêu cầu ngày càng khắt khe hơn. Nhiều thị trường xuất khẩu trọng điểm của Việt Nam như Liên minh châu Âu, Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc… đã và đang áp dụng các tiêu chuẩn kỹ thuật xanh, yêu cầu truy xuất nguồn gốc bền vững, tiêu chí ESG (môi trường, xã hội, quản trị doanh nghiệp) và đặc biệt là các cơ chế điều chỉnh biên giới carbon.
Nếu không có sự chuyển đổi phù hợp và kịp thời, doanh nghiệp Việt Nam hoàn toàn có thể đánh mất lợi thế cạnh tranh, thậm chí bị loại khỏi các chuỗi cung ứng toàn cầu.
Ông Lê Thanh Kim nhấn mạnh, chuyển đổi xanh là một hành trình dài, đòi hỏi sự kiên trì và nỗ lực liên tục. Để tiến trình này thực sự phát huy hiệu quả, cần sớm “khơi thông” những nguồn lực then chốt như tài chính, công nghệ, nhân lực và thể chế. Đây không chỉ là điều kiện để doanh nghiệp vươn lên, mà còn là cơ hội chiến lược để nâng cấp nền kinh tế, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và khẳng định vị thế Việt Nam trên trường quốc tế.
Đồng tình với quan điểm này, bà Trần Thị Hồng Minh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược và Chính sách phát triển cho biết, trên thực tế, một số doanh nghiệp nhỏ và vừa trong nước đã triển khai thành công các sáng kiến chuyển đổi xanh. Đến năm 2022, có tới 80% doanh nghiệp đã xây dựng kế hoạch tích hợp tiêu chí ESG vào chiến lược phát triển. Đặc biệt, trong ngành dệt may, nhiều doanh nghiệp đã ứng dụng công nghệ xử lý nước thải tuần hoàn, sử dụng sợi tái chế, năng lượng mặt trời và nền tảng blockchain để truy xuất nguồn gốc.
Tuy nhiên, mức độ triển khai trên diện rộng còn hạn chế. Khoảng cách giữa nhận thức và hành động vẫn còn khá lớn, mức độ sẵn sàng tham gia chuyển đổi xanh còn thấp. Đáng chú ý, phần lớn doanh nghiệp chưa chủ động xây dựng kế hoạch tài chính dài hạn để phục vụ cho các mục tiêu phát triển bền vững.
Tài chính xanh-đòn bẩy cần thiết
Phân tích từ góc độ tài chính, ông Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cho rằng, tài chính xanh đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển bền vững. Việc huy động nguồn lực tài chính cho các dự án xanh, thân thiện với môi trường không chỉ giúp doanh nghiệp thích ứng với xu thế quốc tế, mà còn góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế dài hạn.
Do đó, ông khuyến nghị các doanh nghiệp cần chủ động tiếp cận các nguồn vốn xanh từ các tổ chức tài chính trong và ngoài nước, đồng thời áp dụng các nguyên tắc quản trị xanh, xây dựng sản phẩm có giá trị xã hội và môi trường. Quan trọng hơn, đội ngũ lãnh đạo doanh nghiệp cần đổi mới tư duy quản trị, linh hoạt thích ứng với những thay đổi trong bối cảnh toàn cầu đang dịch chuyển mạnh mẽ theo hướng xanh hóa.
Từ thực tiễn tại diễn đàn, các chuyên gia kiến nghị Nhà nước cần sớm hoàn thiện hành lang pháp lý liên quan đến kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn. Đặc biệt, cần ban hành các tiêu chí cụ thể để xác định hoạt động xanh, hướng dẫn doanh nghiệp tiếp cận tín dụng xanh, phát triển thị trường carbon, và xây dựng chính sách hỗ trợ đào tạo nhân lực phục vụ cho chuyển đổi số và chuyển đổi xanh.
Song song với đó, việc thúc đẩy hình thành các trung tâm công nghệ xanh, kết nối doanh nghiệp với các viện nghiên cứu, tổ chức tài chính, và các đối tác quốc tế sẽ là chìa khóa giúp doanh nghiệp Việt Nam rút ngắn khoảng cách và bứt phá trên hành trình xanh hóa.
