Phát triển công tác xã hội trong trường học là một yêu cầu tất yếu của nền giáo dục hiện đại, khi nhà trường không chỉ dạy chữ mà còn phải dạy người, nuôi dưỡng sức khỏe tâm lý-xã hội của học sinh.
Tuy nhiên, ở Việt Nam, công tác xã hội trong trường học vẫn đang ở giai đoạn đầu: thiếu cơ chế, thiếu biên chế vị trí chuyên trách, thiếu chuẩn nghề nghiệp, và đặc biệt thiếu nhận thức đúng về vai trò của nhân viên công tác xã hội. Trong khi đó, các vấn đề học đường như bạo lực, trầm cảm, tự hại, nghiện mạng, bắt nạt trực tuyến… ngày càng phức tạp, đòi hỏi phải có lực lượng chuyên môn được đào tạo bài bản, biết kết nối các nguồn lực xã hội để can thiệp sớm và toàn diện. Điều này chính là nền tảng của "hệ miễn dịch xã hội", của trường học hạnh phúc, nơi học sinh được phát triển toàn diện về mặt nhân cách.
Phát biểu tại hội thảo "Giải pháp phát triển Công tác xã hội trong ngành giáo dục" do Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp với Tổ chức UNICEF tại Việt Nam tổ chức mới đây, ông Hoàng Đức Minh - Vụ trưởng Vụ Học sinh, sinh viên, nhấn mạnh: "Công tác xã hội trong ngành giáo dục chỉ có thể thành công khi có sự đồng hành, phối hợp chặt chẽ của Bộ Giáo dục và Đào tạo, các sở, chính quyền địa phương, các tổ chức xã hội, cùng sự tham gia tích cực của giáo viên, học sinh và cha mẹ. Mỗi học sinh cần được lắng nghe, được hỗ trợ đúng lúc để phát triển hài hòa về trí tuệ và nhân cách, đó cũng chính là mục tiêu cao nhất của giáo dục".
Việc ban hành Thông tư số 18/2025/TT-BGDĐT ngày 15/9/2025 hướng dẫn công tác tư vấn học đường và công tác xã hội trong trường học được coi là một bước tiến quan trọng. Cụ thể, Thông tư chính thức quy định vị trí việc làm và nhiệm vụ của nhân viên công tác xã hội trong trường học.
Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo (AI) tự định hướng, AI agent (trợ lý AI) đang phát triển thần kỳ, cần nghiên cứu tận dụng các trợ lý AI để thực hiện nhiều nhiệm vụ của nhân viên tư vấn tâm lý. Thí dụ như tư vấn cách xây dựng kế hoạch học tập, quản lý thời gian học tập; cung cấp các kiến thức liên quan đến sức khỏe thể chất, sức khỏe sinh sản, hôn nhân và gia đình, hay tư vấn hỗ trợ về thông tin chính sách, pháp luật. Một không gian tham vấn ảo, sẽ bảo đảm tính riêng tư, yên tĩnh và có thể tiếp cận bất cứ khi nào người học cảm thấy thoải mái và thuận tiện nhất.
Tuy nhiên, để ứng dụng được những mô hình ấy hiệu quả, chúng ta càng cần những nhân viên tư vấn "người hơn". Nhà tâm lý học đường vẫn có chỗ đứng và khó có thể thay thế, nhưng họ cần sự chuyên nghiệp; được đào tạo bài bản và có sự chung tay của gia đình cũng như toàn xã hội để hoàn thành chức trách được giao.
Để làm được điều đó, cần sự phối hợp đa ngành, nhưng đặc biệt phải nhấn mạnh "tam giác nền tảng": nhà trường-gia đình-cộng đồng. Nhà trường giữ vai trò trung tâm phát hiện, can thiệp sớm và kết nối dịch vụ; phụ huynh là người đồng hành, chia sẻ thông tin, hỗ trợ nuôi dưỡng cảm xúc và hành vi tích cực cho con; còn cộng đồng, bao gồm: chính quyền, đoàn thể, y tế, công an, trung tâm công tác xã hội địa phương, phải là "vòng tay bảo vệ" mở rộng, giúp giải quyết những vấn đề vượt quá phạm vi trường học.
Muốn phòng công tác xã hội thật sự "sống", phải coi đó là một mạng lưới chăm sóc học sinh toàn diện. Khi cộng đồng cùng chung tay, nhà trường cùng lắng nghe và phụ huynh cùng hành động, công tác xã hội học đường mới trở thành một thiết chế nhân văn, bảo vệ, hỗ trợ và nuôi dưỡng mỗi đứa trẻ phát triển lành mạnh cả về trí tuệ và tâm hồn ■
