Là địa phương duy nhất cả nước có ba mặt giáp biển, tỉnh Cà Mau từng được xem là nơi dễ bị tổn thương bởi biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, chính những yếu tố khắc nghiệt của tự nhiên như cái nắng chói chang và những cơn gió mạnh lại đang được vùng đất cực nam Tổ quốc biến thành tiềm năng để hướng tới một tương lai tăng trưởng xanh và bền vững.
Sau khi hợp nhất, Cà Mau trở thành tỉnh có đường bờ biển dài thứ hai cả nước với hơn 310km.
Xanh hóa tăng trưởng từ năng lượng "trời ban"
Vị trí địa lý đặc biệt mang lại cho Cà Mau một lợi thế khổng lồ để phát triển năng lượng gió. Các nghiên cứu và khảo sát của ngành chức năng cho thấy, tốc độ gió biển trung bình ở độ cao 80-100m đạt từ 6,3-7m/giây, và càng ra khơi xa tốc độ gió càng tăng. Với tiềm năng kỹ thuật này, Cà Mau có thể phát triển công suất điện gió lên tới hơn 16.283MW.
Không chỉ có gió, Cà Mau còn mang đặc trưng của khí hậu nhiệt đới gió mùa cận xích đạo, với nền nhiệt độ cao quanh năm và số giờ nắng trung bình từ 2.200-2.700 giờ/năm. Giá trị bức xạ mặt trời đạt hơn 4,8 kWh/m²/ngày, là điều kiện lý tưởng để phát triển điện mặt trời trên quy mô lớn. Đặc biệt, tỉnh có hơn 454.000ha diện tích nuôi trồng thủy sản, một không gian rộng lớn có thể kết hợp để phát triển hơn 11.500MW điện mặt trời mà không làm thay đổi mục đích sử dụng đất.
Các nghiên cứu và khảo sát của ngành chức năng cho thấy, tốc độ gió biển trung bình ở độ cao 80-100m đạt từ 6,3-7m/giây, và càng ra khơi xa tốc độ gió càng tăng. Với tiềm năng kỹ thuật này, Cà Mau có thể phát triển công suất điện gió lên tới hơn 16.283MW.
Tận dụng những lợi thế đó, Cà Mau đã và đang đẩy mạnh kêu gọi đầu tư phát triển năng lượng tái tạo. Dọc theo dải ven biển, hàng trăm cánh quạt gió sừng sững quay đều, trở thành một biểu tượng mới cho sự phát triển của vùng đất Cà Mau.
Tính đến đầu tháng 9 vừa qua, toàn tỉnh đã có 16 nhà máy điện gió đi vào vận hành với tổng công suất hơn 870MW. Cùng với đó là hơn 1.700 khách hàng đã lắp đặt điện mặt trời mái nhà, đóng góp khoảng 296MWp vào lưới điện.
Câu chuyện của ông Bùi Kim Luyến, Giám đốc Công ty Trách nhiệm hữu hạn một thành viên Sản xuất thương mại và Dịch vụ giống thủy sản Thảo Nguyên (xã Đất Mới) đến nay vẫn khiến không ít người dân Cà Mau ngỡ ngàng.
Từ năm 2000, ông mạnh dạn đầu tư hơn 20 tỷ đồng để lắp đặt hệ thống điện mặt trời cho toàn bộ cơ sở sản xuất rộng 14.000m² của mình. Suốt nhiều năm, nguồn điện sạch này đã duy trì ổn định hoạt động cho 20 trại sản xuất tôm giống và 5 trại nuôi vỗ tôm bố mẹ, cung cấp khoảng 2 tỷ con giống ra thị trường mỗi năm.
Lợi ích mà hệ thống này mang lại vượt xa mong đợi của gia đình ông. Không chỉ tiết kiệm hàng chục triệu đồng tiền điện mỗi tháng, gia đình ông Luyến còn bán lại lượng điện dư thừa cho ngành điện, trung bình khoảng 1.750kWh/tháng, mang về nguồn thu phụ trên dưới 5 tỷ đồng mỗi năm.
Ông Luyến chia sẻ: “Ban đầu cũng khá đắn đo vì đầu tư lớn nhưng kết quả không làm tôi thất vọng. Càng bất ngờ hơn, bởi nguồn năng lượng sạch trong sản xuất là một trong những yếu tố giúp con giống của công ty được đánh giá đạt chuẩn EU Organic cho tôm sú và BAP cho tôm thẻ, đáp ứng yêu cầu của các thị trường khó tính, giá cả đầu ra cao hơn”.
Bước đi dài hơi với tầm nhìn chiến lược
Câu chuyện năng lượng tái tạo ở Cà Mau không chỉ dừng lại ở những con số vĩ mô. Nó đã len lỏi vào từng cơ sở sản xuất, từng vuông tôm, làm thay đổi dần tư duy sản xuất của người nông dân để tạo ra những giá trị kép đầy ấn tượng.
Lẩn khuất trong những cánh rừng ngập mặn, các trang trại nuôi tôm thâm canh giờ đây cũng phủ kín các tấm pin áp mái. Hệ thống này vừa giúp giảm chi phí tiền điện, vừa tạo bóng râm cho tôm trú ngụ trong những ngày nắng gắt.
Ông Tô Quốc Nam, một hộ nuôi tôm siêu thâm canh ở xã Thanh Tùng cho biết lợi nhuận của người nuôi tôm phụ thuộc rất lớn vào việc tiết kiệm chi phí sản xuất. “Giá bán do thị trường quyết định, nên nông dân phải tiết kiệm tất cả các khâu. Trong đó, chi phí về điện không hề nhỏ, tiết kiệm được khoản này trong sản xuất cũng là đã có lời”, ông Nam phân tích.
“Vị trí địa lý của Cà Mau gần Singapore và Malaysia nhất so với các tỉnh phía nam, giúp tối ưu chi phí truyền tải, mở ra tiềm năng cạnh tranh rất lớn trên thị trường quốc tế”.
Ông Nguyễn Chí Thiện, Giám đốc Sở Công thương tỉnh Cà Mau
Cùng quan điểm, ông Huỳnh Xuân Diện, Chủ tịch Hợp tác xã Nuôi tôm năng suất cao Tân Hưng (xã Tân Hưng), khẳng định rằng, quy trình sản xuất sạch, từ nguồn nước đến nguồn điện, sẽ giúp sản phẩm được thu mua với giá cao hơn. “Cái lời của nông dân cũng góp phần vào tăng trưởng xanh của tỉnh”, ông Diện nói.
Chính những thành công bước đầu trong sản xuất của nhà nông đã tạo đà để Cà Mau đặt ra những mục tiêu lớn lao hơn trong tầm nhìn dài hơi. Theo Quy hoạch điện VIII đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, đến năm 2030, Cà Mau sẽ đưa vào vận hành 35 dự án điện tái tạo, với tổng công suất hơn 2.360MW, chính thức trở thành trung tâm năng lượng tái tạo của vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Để hiện thực hóa mục tiêu này, tỉnh đang khẩn trương triển khai hàng loạt dự án, từ thi công, hoàn thiện thủ tục đầu tư đến mời gọi các nhà đầu tư mới.
Đặc biệt, một dự án mang tầm vóc quốc tế đã được Thủ tướng phê duyệt: Dự án xuất khẩu điện từ Cà Mau với công suất dự kiến từ 2.000-5.000MW. Theo ông Nguyễn Chí Thiện, Giám đốc Sở Công thương tỉnh Cà Mau, đây là bước đi dài hơi, không chỉ bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia mà còn hướng đến thị trường xuất khẩu.
“Vị trí địa lý của Cà Mau gần Singapore và Malaysia nhất so với các tỉnh phía nam, giúp tối ưu chi phí truyền tải, mở ra tiềm năng cạnh tranh rất lớn trên thị trường quốc tế”, ông Thiện đánh giá.
Bên cạnh điện gió và mặt trời, Cà Mau cũng nhanh chóng nắm bắt các xu hướng năng lượng của tương lai. Tỉnh đang hướng tới việc sản xuất hydrogen và amoniac xanh, những nhiên liệu sạch không phát thải carbon, để tận dụng nguồn điện tái tạo dồi dào có thể bị dư thừa.
Đồng thời, các dự án điện khí LNG, được xem là bước đệm chuyển đổi quan trọng, cũng đang được đẩy nhanh tiến độ, điển hình là dự án Nhà máy Điện khí LNG Bạc Liêu (3.200MW) và kế hoạch mở rộng Nhà máy nhiệt điện Cà Mau 1 và 2 (1.500MW).
Tuy nhiên, để biến khát vọng thành hiện thực, thách thức lớn nhất đối với Cà Mau hiện nay là hạ tầng truyền tải điện. Việc phát triển ồ ạt các dự án năng lượng tái tạo đòi hỏi một hệ thống lưới điện đủ mạnh để giải phóng công suất.
Do đó, tỉnh đã kiến nghị Chính phủ và các bộ, ngành Trung ương hỗ trợ đầu tư xây dựng các tuyến đường dây 500kV, 220kV và 110kV, nhất là tuyến 500kV từ Thốt Nốt-Bạc Liêu-Cà Mau. Cùng với đó, sớm có các cơ chế, chính sách linh hoạt hơn về quy hoạch đất đai và đấu nối lưới điện để thu hút đầu tư hiệu quả.
Theo Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Cà Mau Phạm Thành Ngại, với sự quyết liệt của cả hệ thống chính trị, sự quan tâm của các nhà đầu tư cùng những lợi thế không nơi nào có được, Cà Mau đang đứng trước cơ hội lịch sử để chuyển mình thành “cực tăng trưởng xanh” của cả nước. Hành trình này không chỉ góp phần hiện thực hóa cam kết của Việt Nam về việc đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, mà còn kiến tạo một tương lai tự chủ năng lượng, phát triển bền vững và thân thiện với môi trường nơi cực nam Tổ quốc.
