Tội phạm sử dụng thủ đoạn càng tinh vi, nạn nhân càng dễ rơi vào trạng thái hoảng loạn, và chỉ 3 – 5 giây mất cảnh giác cũng đủ để dẫn đến hậu quả lớn. Vì vậy, trong khoa học phòng chống tội phạm mạng, “can thiệp sớm dựa trên tín hiệu cảnh báo” đang là một xu hướng chiến lược.
Sự ra mắt Chatbot AI chống lừa đảo trên Zalo ngày 8/12/2025 vừa qua có thể xem là một công cụ thuộc nhóm này. Đây là mô hình hỗ trợ người dùng chậm lại đúng lúc, nhận diện vấn đề, từ đó phá vỡ chuỗi “quy trình dẫn dụ” mà tội phạm cố tình tạo ra.
Không cần cài đặt, không cần học cách dùng - chỉ cần nhắn tin như nói chuyện với người quen
Với hơn 75 triệu người dùng hoạt động hằng tháng, Zalo là nền tảng liên lạc nội địa phổ biến nhất hiện nay tại Việt Nam. Việc tích hợp Chatbot AI chống lừa đảo trực tiếp vào Zalo có giá trị chiến lược, giúp giảm chi phí tiếp cận của người dân về mặt công nghệ.
Điểm khiến Chatbot này nhanh chóng và dễ dàng thu hút sự chú ý của cộng đồng chính là nó nằm ngay trên Zalo - ứng dụng mà hầu như mọi người Việt đều dùng, từ học sinh, sinh viên đến người bán hàng online, từ bà con nông dân đến người cao tuổi.
Người dân không cần tải app; không cần lập tài khoản mới thậm chí cũng không cần kiến thức công nghệ, chỉ cần có tài khoản Zalo là sử dụng được. Lúc này, Chatbot AI chống lừa đảo như một người thân, người quen của chúng ta. Chỉ cần mở Zalo, gõ “Chống lừa đảo”, người dùng có thể hỏi bất cứ điều gì liên quan tới tội phạm mạng, các tình huống gặp phải vào bất cứ lúc nào.
Như vậy, cách tạo Chatbot này đã đưa công cụ phòng vệ vào môi trường giao tiếp thường nhật của người dân. Khi mà tội phạm sử dụng công nghệ cao cũng hoạt động ngay trên Zalo, Facebook, SMS thì giờ người dân cũng có ngay công cụ kiểm tra tại cùng nền tảng. Đây là cách tiếp cận “đặt lá chắn ngay tại cửa”. Trong phòng chống tội phạm, điều này quan trọng không kém việc điều tra, truy vết sau khi đã xảy ra sự cố.
Chatbot AI chống lừa đảo tạo cơ chế nhận diện rủi ro đa tầng
Chatbot AI chống lừa đảo hoạt động dựa trên ba tầng phân tích mà đã theo thời gian, 3 tầng phân tích này đã đủ “độ chín” để đưa vào sử dụng rộng rãi trong cộng đồng.
Ở tầng phân tích thứ nhất: Chatbot AI chống lừa đảo có khả năng phân tích dựa trên dữ liệu nhận được. Mỗi URL hoặc số điện thoại được gửi lên sẽ được ngay lập tức đối chiếu với danh sách đen quốc gia, kiểm tra với cơ sở dữ liệu quốc tế của Google Web Risk, APWG, ScamAdviser, Hudson Rock, kiểm tra tuổi domain, lịch sử máy chủ, hành vi chuyển hướng, chứng chỉ HTTPS… Cơ chế này giúp phát hiện những website đã từng lừa đảo hoặc nằm trong hạ tầng tội phạm quốc tế.
Ở tầng phân tích thứ hai: Chatbot AI chống lừa đảo phân tích dựa trên đặc trưng hành vi. Khi người dùng gửi các website mới lập, chưa từng xuất hiện trong “danh sách đen”. Với các trường hợp này, Chatbot dựa vào: cấu trúc mã nguồn, mẫu giao diện, cách yêu cầu nhập thông tin cá nhân, dấu vết kỹ thuật của phishing kit, tần suất yêu cầu OTP hoặc thông tin ngân hàng. Điều này giúp nhận diện được cả các vụ lừa đảo mới tinh, trước khi bị phát hiện công khai.
Ở tầng phân tích thứ ba: Chatbot AI chống lừa đảo có khả năng phân tích hình ảnh bằng AI chuyên biệt. Đây là lớp cảnh báo quan trọng vì AI cũng là một công cụ đắc lực của tội phạm. Trong các kịch bản lừa đảo, tội phạm sử dụng công nghệ cao ngày càng sử dụng nhiều hơn giấy tờ giả, tin nhắn ngân hàng giả, email giả mạo, ảnh màn hình “câu” người dùng. Chatbot AI chống lừa đảo có thể phát hiện sai lệch của: font chữ, logo, layout, câu chữ phi chuẩn, watermark lạ( hình mờ độc đáo), lỗi AI tạo sinh (AI chuyên dùng tạo tin giả).
Các mô hình này được huấn luyện dựa trên nhiều nghìn mẫu lừa đảo thực tế được thu thập tại Việt Nam đã giúp Chatbot AI chống lừa đảo “hiểu” rất rõ cách thức tội phạm bản địa làm giả.
Trong thực tế điều tra, rất nhiều nạn nhân đã thốt lên với điều tra viên rằng: “Giá mà lúc đó có ai nhắc tôi chậm lại 3 giây, tôi đã không mất toàn bộ gia sản…”. Chatbot AI chống lừa đảo mới thành lập đáp ứng đúng điều này. Chỉ cần một thao tác bạn sẽ biết ngay bạn có đang gặp phải lừa đảo không. Người dùng chỉ cần gửi: một đường link mua hàng giá rẻ bất thường; một số điện thoại lạ gọi xưng là công an; một tin nhắn ngân hàng đáng ngờ hay một ảnh chụp màn hình yêu cầu xác minh tài khoản, những lời giục giã chuyển khoản xác nhận để hưởng khuyến mãi...
Trong vài giây, Chatbot lập tức trả lời: có dấu hiệu lừa đảo hay không, mức độ nguy hiểm, và cần làm gì tiếp theo. Nhờ đó, Chatbot AI chống lừa đảo trở thành “bộ lọc cảm xúc”, giúp người dân không bị cuốn theo áp lực của tội phạm mạng.
Một tin nhắn “trúng quà Shopee” thúc giục bấm vào link, người dùng gửi sang Chatbot, trong 2 giây có cảnh báo đỏ. Một cuộc gọi xưng Công an, nói liên quan đến “hồ sơ tội phạm”, người dùng gửi số điện thoại vào Chatbot và nhận ra đây là số đã bị tố cáo. Tính năng này không chỉ phát hiện lừa đảo, mà còn ngăn chặn việc nạn nhân bị thúc ép cảm xúc, một yếu tố mà tội phạm thường khai thác để đạt được mục đích.
Một trong những tính năng mạnh mẽ nhất của Chatbot AI chống lừa đảo đó là tính năng “can thiệp ngay” giúp giảm tốc độ sập bẫy trong giai đoạn nhạy cảm nhất. Trong chuỗi các giai đoạn bị lừa đảo, giai đoạn nạn nhân hoang mang là lúc tổn thất xảy ra nhanh nhất. Chatbot AI chống lừa đảo can thiệp ở đúng thời điểm đó bằng cách tạo một “điểm dừng”, khiến người dùng chậm lại, kiểm tra, nhận diện và cân nhắc.
Chatbot AI chống lừa đảo còn là người bạn hỗ trợ xử lý sau sự cố bị lừa đảo hữu hiệu. Chatbot sẽ hướng dẫn người dùng làm theo chuẩn an toàn thông tin hiện nay. Khi người dùng trót bấm link hoặc để lộ thông tin, Chatbot cung cấp hướng dẫn: đổi mật khẩu, khóa tài khoản tạm thời, bật xác thực hai yếu tố, kiểm tra quyền truy cập bất thường, lưu log sự việc để phục vụ điều tra. Điều này đặc biệt quan trọng vì nạn nhân thường lúng túng, không biết phải làm gì trước tiên, trong khi “thời gian vàng” để có thể khắc phục chỉ kéo dài khoảng 15–30 phút.
Thay vì gọi điện hoặc gửi email phức tạp, giờ đây người dân có thể báo cáo website độc hại ngay trên Zalo. Thông tin này được đội ngũ chống lừa đảo kiểm chứng và cập nhật vào hệ thống, giúp những người đến sau (người dùng tiếp cận sau) không bị sập bẫy. Mỗi báo cáo đó đều sẽ đóng góp vào bản đồ lừa đảo Việt Nam tạo ra một nguồn dữ liệu quý giúp nâng cao khả năng bảo vệ cộng đồng của lực lượng chống lừa đảo nước ta.
Chị L. Hương ở Hà Nội sau vài ngày sử dụng ChatBot AI chống lừa đảo cho biết: “Chatbot AI chống lừa đảo xuất hiện trên zalo mấy ngày thôi mà đã giúp tôi kiểm tra được các số điện thoại lừa đảo thường xuyên gọi đến và chặn thành công cho bản thân cùng với động tác báo cáo lên tổng đài thành công. Đến ngày hôm nay, tôi vẫn chưa thấy có thêm cuộc gọi làm phiền nào và cảm thấy công nghệ này trở thành một trợ lý tâm đắc của mình. Trước đây, dù đoán đó là những số điện thoại lừa đảo nhưng tôi lười không báo cáo lên tổng đài, cứ kệ không nghe máy là được dù trong lòng cảm thấy lấn cấn khi mình không làm hết trách nhiệm của một công dân. Tôi thích nhất là sự tiện dụng khi chống lừa đảo là một tài khoản Zalo và đã gửi cho gia đình người thân và bạn bè cùng sử dụng.”
Trong thời buổi mọi thứ đến quá nhanh, tội phạm mạng cũng tạo áp lực bằng tốc độ. Chatbot AI trên Zalo xuất hiện đúng lúc để nhắc mỗi chúng ta:“Hãy chậm lại một chút. Kiểm tra trước khi bấm". Chỉ vài giây đó thôi cũng đủ để giữ an toàn cho tài khoản ngân hàng, dữ liệu cá nhân và tiền tích cóp nhiều năm của mỗi gia đình.
Chatbot AI chống lừa đảo trên Zalo không phải giải pháp thay thế điều tra, cũng không phải công cụ nghiệp vụ của ngành an ninh. Đây là một giải pháp dân sự nhưng được các chuyên gia đánh giá cao về khả năng đóng góp cho an toàn không gian mạng quốc gia. Nó là lớp phòng vệ đầu tiên, tiếp cận người dân nhanh nhất. Nhờ việc trò chuyện với Chatbot, ý thức về an toàn trên mạng được nâng lên trong cộng đồng.
Nhà sáng lập ra Chatbot AI chống lừa đảo Ngô Minh Hiếu (Hiếu PC) cho biết: “Chúng tôi hy vọng Chatbot AI chống lừa đảo sẽ là một giải pháp giảm tải cho lực lượng chức năng trong công cuộc phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, bởi nhiều vụ việc có thể được ngăn chặn từ sớm. Chúng tôi đã suy nghĩ và tìm kiếm công cụ công nghệ phù hợp với thói quen, tính cách của người Việt và đây là một mô hình công nghệ - xã hội phù hợp văn hóa sử dụng công nghệ số của người Việt ta đặc biệt là nó giúp giảm rủi ro cho những nhóm dễ tổn thương nhất: người cao tuổi, người lao động, học sinh - sinh viên, tiểu thương online”.
Một bước tiến nhỏ về công cụ, nhưng lớn về ý nghĩa phòng ngừa
Trong môi trường số biến động từng giờ, tội phạm mạng liên tục đổi mới thủ đoạn, mỗi giải pháp hỗ trợ người dân nhận diện lừa đảo sớm đều có ý nghĩa lớn, không chỉ về kinh tế, mà còn giúp người dân củng cố niềm tin vào không gian mạng an toàn. Chatbot AI chống lừa đảo trên Zalo là minh chứng cho hướng đi: đưa công nghệ vào phục vụ con người, ngay tại đúng nơi người dân cần, đúng thời điểm họ dễ bị tổn thương nhất.
Ở mức độ rộng hơn, đây là mô hình hữu hiệu và có thể được nhân rộng, nhằm xây dựng một “văn hóa cảnh giác số”, trong đó mỗi người dân đều có công cụ để tự bảo vệ mình, và cùng góp phần bảo vệ cộng đồng.
Sự tham gia của người dân không chỉ giúp chính họ, mà giúp cả hàng triệu người khác tránh bị hại. Đây là mô hình phòng chống tội phạm mang tính phát hiện sớm dựa trên tính tương tác xã hội, phù hợp xu thế an ninh mạng hiện đại ngày nay.
