Tại hội nghị phản biện xã hội đối với dự thảo Nghị quyết của Hội đồng nhân dân về chính sách, biện pháp hỗ trợ chuyển đổi phương tiện giao thông sử dụng năng lượng sạch trên địa bàn Hà Nội do Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố Hà Nội tổ chức, nhiều chuyên gia cho rằng, chi phí đầu tư phương tiện xanh hiện cao hơn nhiều so phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch, trong khi chi phí hạ tầng và rủi ro công nghệ cũng là rào cản lớn, do đó cần chính sách hỗ trợ đủ “mạnh” và “thông minh”.
Nghị quyết này được đánh giá là có tác động trực tiếp, rộng khắp đến đời sống người dân, liên quan mục tiêu giảm ô nhiễm, thúc đẩy phát triển giao thông bền vững của Thủ đô trong giai đoạn tới.
Phó Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội Đỗ Việt Hải cho biết, dự thảo Nghị quyết được xây dựng nhằm cụ thể hóa cơ chế, chính sách quy định tại điểm b Khoản 2 Điều 28 Luật Thủ đô, tạo cơ sở pháp lý quan trọng để thúc đẩy chuyển đổi phương tiện giao thông xanh.
Dự thảo tập trung vào 3 nhóm chính sách lớn: hỗ trợ trực tiếp cho người dân và doanh nghiệp khi chuyển đổi phương tiện; quy định các biện pháp hạn chế phương tiện phát thải; chính sách phát triển hạ tầng trạm cung cấp năng lượng sạch.
Theo đó, cá nhân chuyển đổi từ xe mô-tô, xe gắn máy sang xe điện sẽ được hỗ trợ trực tiếp từ 20% giá trị phương tiện, trong đó ưu tiên cao cho hộ nghèo và cận nghèo; doanh nghiệp, tổ chức đầu tư phương tiện giao thông sạch hoặc triển khai mô hình cho thuê phương tiện xanh được hỗ trợ lãi vay lên tới 30%. Các loại lệ phí liên quan đăng ký phương tiện xanh được đề xuất hỗ trợ từ 50-100% tùy nhóm đối tượng.
Đáng chú ý, doanh nghiệp cung cấp dịch vụ cho thuê phương tiện giao thông xanh còn được miễn phí tạm thời việc sử dụng lòng đường, hè phố để triển khai mô hình.
Đánh giá cao tầm quan trọng của hạ tầng sạc, yếu tố then chốt của quá trình chuyển đổi phương tiện giao thông, ông Vũ Thành Vĩnh, thành viên Hội đồng tư vấn Dân chủ-Pháp luật, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố, nhấn mạnh, Hà Nội hiện thiếu nghiêm trọng trạm sạc công cộng, dẫn đến việc sử dụng xe điện chưa thực sự thuận tiện. Thành phố cần sớm tổ chức quy hoạch mạng lưới trạm sạc đến năm 2030, cùng với đó có các giải pháp hỗ trợ như miễn giảm tiền sử dụng đất cho doanh nghiệp đầu tư trạm sạc; khuyến khích lắp đặt trạm sạc tại chung cư, bãi đỗ xe, các tuyến phố. Cùng với đó, để tránh những tác động về lâu dài cho môi trường, cần bổ sung quy định về an toàn pin, phòng cháy, thu hồi-tái chế pin và hoàn thiện quy chuẩn kiểm định xe điện.
Đặc biệt quan tâm đến những quy định mang tính bắt buộc về an toàn kỹ thuật, Phó giáo sư, Tiến sĩ Bùi Thị An, Phó Chủ nhiệm Hội đồng tư vấn Kinh tế, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố, đánh giá, dự thảo còn thiếu những quy định mang tính bắt buộc về an toàn kỹ thuật. “Để bảo đảm tính bền vững và tránh rủi ro cháy nổ, nên đưa vào dự thảo quy định bắt buộc về tiêu chuẩn pin, trạm sạc và hệ thống PCCC; yêu cầu chung cư mới phải dành tối thiểu 5-10% diện tích bố trí trạm sạc; khuyến khích xã hội hóa hạ tầng với ưu đãi miễn giảm tiền thuê đất trong 5 năm. Đồng thời, nên xây dựng cơ chế chia sẻ dữ liệu trạm sạc theo chuẩn quốc gia nhằm bảo đảm minh bạch và thuận tiện cho người dùng”, bà Bùi Thị An đề xuất.
Đánh giá tác động dưới góc nhìn về kinh tế, thạc sĩ Nguyễn Hoàng Hải, Phó Chủ tịch Hiệp hội Vận tải hành khách công cộng Hà Nội cho rằng, chi phí đầu tư phương tiện xanh hiện vẫn cao hơn nhiều so phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch, trong khi chi phí hạ tầng và rủi ro công nghệ cũng là rào cản lớn. Do đó, chính sách hỗ trợ phải đủ “mạnh” và “thông minh” để tạo động lực thực sự. Cụ thể như các chính sách: hỗ trợ cho vay ưu đãi, giảm lãi suất; miễn, giảm phí đăng ký, lệ phí trước bạ; trợ giá vận tải công cộng sử dụng phương tiện xanh; hỗ trợ đào tạo nhân lực kỹ thuật; cơ chế ưu đãi thuế cho doanh nghiệp tham gia đầu tư vào lĩnh vực này…
Vấn đề nhiều chuyên gia, nhà khoa học đặc biệt quan tâm đó là những biện pháp hạn chế phương tiện phát thải như cấm xe sử dụng nhiên liệu hóa thạch tại Vành đai 1, tiến tới Vành đai 2 của thành phố Hà Nội là bước đi mạnh mẽ, song cần thận trọng để tránh gây sốc cho người dân và doanh nghiệp nhỏ.
Có ý kiến đề xuất về lộ trình. Theo đó, giai đoạn đầu có thể ưu tiên chuyển đổi xe buýt, xe khách; giai đoạn tiếp theo mới áp dụng với xe cá nhân. Đồng thời, nên có quỹ hỗ trợ chuyển đổi, chính sách hỗ trợ đặc thù cho doanh nghiệp vận tải ở khu vực khó khăn và cơ chế miễn trừ tạm thời đối với một số nhóm phương tiện đặc thù.
Tiếp thu ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học, Phó Chủ tịch Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố Phạm Anh Tuấn cho biết, Ban Thường trực Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố thống nhất về sự cần thiết và tính cấp bách của việc ban hành Nghị quyết này, đáp ứng kịp thời yêu cầu của Luật Thủ đô, cụ thể hóa Chỉ thị số 20/CT-TTg về giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường.
Tuy nhiên, cần lưu ý, lộ trình chuyển đổi cần được đánh giá kỹ lưỡng, tránh quá gắt gao gây khó khăn cho nhóm lao động tự do, thu nhập thấp; có cơ chế bù đắp, hỗ trợ rõ ràng hơn, bảo đảm công bằng xã hội. Trong đó, cân nhắc tăng mức hỗ trợ trực tiếp bằng tiền mặt cho cá nhân thông thường (hiện đang là 20% giá trị, tối đa 5 triệu đồng) để tạo động lực mạnh mẽ hơn cho việc chuyển đổi xe mô-tô, gắn máy sang xe điện, nhất là trong bối cảnh giá xe điện còn cao.
