Duy trì việc làm ổn định cho người lao động

Chờ tiền thưởng Tết

Chỉ còn chưa đầy một tháng rưỡi nữa là đến Tết Nguyên đán. Lúc này, nhiều doanh nghiệp đã bắt đầu công bố mức thưởng Tết. Sau một năm nhiều biến động với doanh nghiệp và người lao động, mức thưởng Tết đang được người lao động rất quan tâm.

Với ngành dệt may, da giày thì thời điểm cuối năm vô cùng khó khăn, phần lớn các nhà máy phải giãn việc, song nhìn chung, kim ngạch xuất khẩu của ngành vẫn vượt chỉ tiêu và lương của người lao động được điều chỉnh tăng. Ngay từ đầu năm 2022, các công ty sợi, dệt thuộc Tập đoàn Dệt may Việt Nam đã đối mặt với nhiều thách thức, đỉnh điểm là từ quý III/2022 khi đơn hàng ở các nhà máy may sụt giảm nghiêm trọng. Tuy nhiên, theo thông tin ban đầu từ Công đoàn Dệt may Việt Nam, các doanh nghiệp phía nam với khoảng 50.000 lao động vẫn thưởng Tết từ 1-1,5 tháng lương cho công nhân, bằng một nửa so với năm 2022. “Tiền lương bình quân 11 tháng đầu năm tăng khoảng 5-7%. Năm nay, công nhân ít nhất cũng được thưởng một tháng tiền lương”, ông Nguyễn Xuân Dương, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam cho biết.

Còn theo bà Phan Thị Thanh Xuân, Phó Chủ tịch Hiệp hội Da giày Việt Nam, các doanh nghiệp trong ngành cam kết bảo đảm quyền lợi cho người lao động, đặc biệt là thưởng Tết. Năm nay dù suy giảm đơn hàng nhưng các doanh nghiệp vẫn duy trì lương tháng thứ 13 tăng 5-6% so với năm ngoái.

Đối với các ngành sử dụng nhiều lao động là những ngành xuất khẩu chủ lực của nước ta vẫn có thưởng Tết cho người lao động. Mức thưởng cơ bản cao hơn năm trước. Nhưng trên toàn thị trường lao động thì mức thưởng Tết sẽ giảm, nhất là tại các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Bà Trần Thị Thanh Hà, Trưởng ban Quan hệ lao động Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cho biết, trong những ngành gặp khó khăn do sụt giảm về đơn hàng cũng như khó khăn trong quá trình sản xuất thì dự báo sẽ giảm tiền lương và tiền thưởng. Một số ngành khác thì tương đối ổn định. Mức thưởng Tết năm nay giảm từ 15-20%. Số người nhận thưởng cao đến trăm triệu sẽ không có nhiều. Còn lại phần lớn, mức thưởng Tết tương đương từ 1-2 tháng lương.

Tại Hội nghị thông tin các hoạt động chăm lo Tết Nguyên đán Quý Mão năm 2023 cho người lao động do Liên đoàn Lao động TP Hồ Chí Minh tổ chức mới đây, ông Trần Đoàn Trung, Phó Chủ tịch thường trực Liên đoàn Lao động thành phố cho biết, vào những tháng cuối năm 2022, hoạt động sản xuất, kinh doanh của một số doanh nghiệp gặp khó khăn do thiếu đơn hàng sản xuất buộc công nhân phải giảm giờ làm, không tăng ca, phải nghỉ việc luân phiên, ứng phép năm, tạm hoãn hợp đồng lao động chờ đơn hàng hoặc bị chấm dứt hợp đồng lao động... Dự báo, Tết năm nay sẽ có những doanh nghiệp không có tiền thưởng Tết, không có lương tháng 13 cho lao động.

Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đang đề xuất bổ sung chính sách bảo hiểm thất nghiệp theo hướng hỗ trợ doanh nghiệp và người lao động duy trì việc làm. Ảnh: KIM HIẾU

Đẩy mạnh xúc tiến thương mại, tăng cường kết nối việc làm

Kể từ tháng 9, hơn 630 nghìn công nhân trên cả nước bị ảnh hưởng do đơn hàng nước ngoài giảm sút, với khoảng 90% phải giảm giờ làm. Vì vậy, vấn đề người lao động quan tâm nhất lúc này không phải là thưởng Tết bao nhiêu mà là có đủ việc làm hay không. Không chỉ lo cho việc làm hiện tại mà công việc cho lao động sau Tết cũng khiến nhiều doanh nghiệp phải nghĩ xa hơn.

Thông tin tại tọa đàm về việc làm của người lao động trong bối cảnh doanh nghiệp thiếu đơn hàng - thực trạng và giải pháp, do Viện Công nhân và Công đoàn tổ chức ngày 8/12, bà Hoàng Thị Thu Hồng, Phó Chủ tịch Công đoàn Dệt may Hà Nội cho biết: Những doanh nghiệp có đơn hàng đến hết quý I/2023 là rất ít, chủ yếu các doanh nghiệp duy trì được đơn hàng đến hết tháng 12/2022, do đó, hiện nay nhiều doanh nghiệp đang phải căng mình để giữ chân công nhân. Theo bà Hồng, nếu tình trạng này kéo dài sẽ rất khó khăn cho các doanh nghiệp ngành dệt may khi có lại đơn hàng, bởi do đặc thù của ngành là thu nhập không cao, thời gian làm việc kéo dài, hay phải làm thêm giờ nên bình thường vốn đã rất khó thu hút lao động.

Bà Hồng cho biết, hiện ngành dệt may Hà Nội có bốn đơn vị đang nợ lương người lao động, trong đó có hai doanh nghiệp do người nước ngoài làm chủ. Để bảo đảm quyền lợi của người lao động, ngành đã báo cáo với thành phố, đồng thời làm việc với cơ quan chức năng có biện pháp quản lý, tránh tình trạng ông chủ nước ngoài “trốn” về nước, không bảo đảm các chế độ cho người lao động. Phó Chủ tịch Công đoàn Dệt may Hà Nội cho biết: Trong bối cảnh cận kề Tết Nguyên đán, trước mắt, Công đoàn ngành ưu tiên dồn nguồn lực hỗ trợ, chăm lo Tết cho toàn bộ người lao động tại những doanh nghiệp đang nợ lương, không cần xét chọn đối tượng như những đơn vị khác, tuy nhiên, mức hỗ trợ 500 nghìn đến 1 triệu đồng/lần chỉ là giải pháp tình thế. “Chúng tôi mong muốn có sự can thiệp của Chính phủ trong các hoạt động đẩy mạnh xúc tiến thương mại để có thêm các đơn hàng mới - đây là động thái cốt lõi để người lao động có việc làm ổn định, bảo đảm thu nhập cho người lao động”, bà Hồng đề xuất.

Đối với ngành da giày, với 1,5 triệu lao động bị ảnh hưởng khi đơn hàng xuất khẩu giảm, “cái khó ló cái khôn”, một số công ty đang chuyển hướng sang làm các đơn hàng thời trang nhỏ lẻ, đáp ứng nhanh để duy trì việc làm cho người lao động. Đơn cử, tại Công ty TNHH giày Sao Vàng (An Lão, Hải Phòng), 100% người lao động vẫn đang làm việc. Có khác chăng chỉ là những ngày cuối năm nay không còn tăng ca dồn dập như năm ngoái nên thu nhập của người lao động cũng bị giảm đi chút ít. Tạm dừng tuyển lao động mới, không tăng ca là những giải pháp tình thế được công ty áp dụng để bảo đảm không có lao động bị sa thải trước tháng 6/2023. Công ty cũng đã lo đủ việc làm cho người lao động trong giờ hành chính đến hết tháng 3 cho 27 nghìn lao động. Hy vọng đến giữa năm 2023 tình hình khả quan hơn.

Tại Hà Nội, nếu như thời điểm này những năm trước, người lao động thường nhộn nhịp tăng ca để bảo đảm tiến độ đơn hàng, thì hiện nay nhiều nơi không có việc, nên công nhân không có điều kiện làm thêm giờ, thu nhập bị giảm sút rất nhiều. Qua khảo sát trên địa bàn khu dân cư cũng cho thấy, cùng với những tác động kép từ Covid-19, nhiều người lao động đã trả phòng trọ để về quê.

Từ thực tế trên, ông Nguyễn Đình Thắng, Phó Chủ tịch Công đoàn các khu công nghiệp và chế xuất Hà Nội đề xuất: Chính phủ cần tăng cường kiểm soát về giá, không để lạm phát tăng cao; đồng thời đề nghị thành phố tổ chức các điểm bán hàng bình ổn giá cho công nhân lao động. Song song với đó, cơ quan chức năng cần kiểm tra việc chấp hành pháp luật của các doanh nghiệp để bảo đảm quyền lợi cho người lao động. “Đề nghị Chính phủ có chính sách hỗ trợ đào tạo, đào tạo lại lao động đáp ứng yêu cầu công việc mới. Với doanh nghiệp, cần tiếp tục thực hiện các chính sách Chính phủ đã ban hành như giảm thuế VAT từ 10% xuống còn 8% để hỗ trợ doanh nghiệp; tiếp tục cho doanh nghiệp vay vốn ưu đãi, đặc biệt là cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ vay vốn để phục hồi, phát triển kinh tế. Đặc biệt, khi phê duyệt xây dựng mới các khu công nghiệp, phải có chính sách đồng bộ về nhà ở, trường học đi kèm để bảo đảm an sinh xã hội, tạo động lực cho người lao động yên tâm cống hiến”, ông Thắng đề nghị.

Theo ông Lê Quang Trung, nguyên Phó Cục trưởng phụ trách Cục Việc làm (Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội), việc các doanh nghiệp bị giảm đơn hàng, nhiều người lao động mất việc là điều cả doanh nghiệp và người lao động đều không mong muốn. Vì vậy, trong bối cảnh khó khăn hiện nay, doanh nghiệp cần chủ động hơn nữa trong việc tìm kiếm nguồn hàng để bố trí việc làm đều đặn cho người lao động; tăng cường đào tạo nghề dự phòng nhằm giữ chân người lao động. Cùng với đó, các đơn vị cần lên kế hoạch chuẩn bị, sắp xếp, bố trí nhân sự sau khi tiếp nhận các đơn hàng trong tương lai.

Trong trường hợp doanh nghiệp không thể giải quyết được vấn đề việc làm, cần phải thực hiện quy trình cắt giảm việc làm, lao động theo đúng quy định của pháp luật. Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, tổ chức công đoàn tại địa phương cần có hướng dẫn giải quyết chính sách hỗ trợ cho người lao động mất việc, đặc biệt về tiền lương, phúc lợi xã hội, chế độ bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động. Với người lao động, ông Trung nhấn mạnh, bên cạnh việc chia sẻ với doanh nghiệp trong bối cảnh bị giảm đơn hàng, bản thân họ cần nhận thức đầy đủ, biết rõ quyền, trách nhiệm của mình, trong đó đặc biệt về chính sách bảo hiểm thất nghiệp. Thời gian này, người lao động nên tranh thủ học nghề, trang bị kiến thức, đồng thời họ cần chủ động với các trung tâm dịch vụ việc làm để được tư vấn, giới thiệu công việc phù hợp.

Tại Hà Nội, ông Vũ Quang Thành, Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội cho biết, căn cứ diễn biến trên thị trường lao động, đơn vị này sẽ tiếp tục tích cực tổ chức các phiên giao dịch việc làm cho các nhóm đối tượng phù hợp; tăng cường thông tin về thị trường lao động; hỗ trợ giới thiệu việc làm cho lao động mất việc và tư vấn cho doanh nghiệp giải quyết chính sách cho người lao động. “Chúng tôi sẽ thực hiện các hoạt động nghiệp vụ, tập trung cao nhất để hỗ trợ tốt nhất cho doanh nghiệp và người lao động tìm kiếm việc làm. Qua đó, giúp doanh nghiệp có thể tuyển dụng đủ lực lượng lao động đáp ứng cho hoạt động sản xuất, kinh doanh, còn người lao động sẽ tìm kiếm được việc làm, bảo đảm cho thu nhập, ổn định cuộc sống dịp sát Tết”, ông Thành nhấn mạnh.

Đề xuất sửa đổi, bổ sung chính sách bảo hiểm thất nghiệp

Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đang đề nghị xây dựng Luật Việc làm (sửa đổi) lấy ý kiến người dân. Theo đó, đề xuất sửa đổi, bổ sung chính sách bảo hiểm thất nghiệp theo hướng hỗ trợ doanh nghiệp và người lao động duy trì việc làm; mở rộng người tham gia bảo hiểm thất nghiệp; phát triển kỹ năng nghề hướng tới thị trường lao động bền vững…

Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cho biết, về tham gia bảo hiểm thất nghiệp, số người tham gia hiện chưa bao phủ hết các đối tượng có quan hệ lao động; một số quy định về tham gia bảo hiểm thất nghiệp cần được sửa đổi, bổ sung để bảo đảm phù hợp với thực tiễn, như: quy định về đối tượng phải đóng bảo hiểm thất nghiệp, quản lý đối tượng thuộc diện tham gia bảo hiểm thất nghiệp; trách nhiệm của người sử dụng lao động trong việc thông báo ngay cho cơ quan lao động, cơ quan bảo hiểm thất nghiệp về việc có việc làm của người lao động nên xảy ra trường hợp người lao động đã có việc làm mà vẫn được hưởng bảo hiểm thất nghiệp; quy định về trường hợp người sử dụng lao động không có khả năng thực hiện đầy đủ nghĩa vụ về bảo hiểm thất nghiệp, người lao động gặp khó khăn trong việc làm thủ tục hưởng bảo hiểm thất nghiệp do không đủ điều kiện về đóng bảo hiểm thất nghiệp; quy định về bảo lưu thời gian đóng bảo hiểm thất nghiệp…

Bộ cũng đề xuất sửa đổi, bổ sung quy định đối tượng người lao động bắt buộc tham gia bảo hiểm thất nghiệp gồm người lao động có giao kết hợp đồng làm việc, hợp đồng lao động xác định, không xác định thời hạn hoặc hợp đồng lao động xác định thời hạn từ một tháng trở lên.

Bổ sung một số quy định về tham gia bảo hiểm thất nghiệp: Trách nhiệm thông báo của người sử dụng lao động, xử lý đối với trường hợp người sử dụng lao động không có khả năng thực hiện đầy đủ nghĩa vụ bảo hiểm thất nghiệp, quản lý đối tượng… Đề xuất sửa đổi quy định về tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm thất nghiệp bao gồm mức lương, các khoản phụ cấp; sửa đổi quy định về mức trần đóng bảo hiểm thất nghiệp phù hợp với chủ trương tại Nghị quyết số 27-NQ/TƯ và định hướng sửa đổi, bổ sung Luật Bảo hiểm xã hội.

Sửa đổi, bổ sung quy định về trợ cấp thất nghiệp: Sửa đổi, bổ sung điều kiện hưởng trợ cấp thất nghiệp theo hướng quy định bổ sung một số trường hợp không được hưởng trợ cấp thất nghiệp như: người lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng làm việc/hợp đồng lao động, người lao động bị xử lý kỷ luật buộc thôi việc, người đang hưởng lương hưu, trợ cấp mất sức lao động hằng tháng.

Sửa đổi quy định về mức hưởng trợ cấp thất nghiệp tối đa đối với người lao động thuộc đối tượng thực hiện chế độ tiền lương do Nhà nước quy định bảo đảm phù hợp với chủ trương bỏ mức lương cơ sở theo Nghị quyết số 27-NQ/TƯ. Sửa đổi, bổ sung quy định người lao động không được hưởng tiền trợ cấp thất nghiệp và không được bảo lưu thời gian đóng bảo hiểm thất nghiệp đối với thời gian bị tạm dừng hưởng trợ cấp thất nghiệp.

Tăng cường kết nối việc làm cho người lao động. Ảnh: MAI QUÝ

Bên cạnh đó, sửa đổi điều kiện hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề để duy trì việc làm cho người lao động theo hướng bỏ nội dung “gặp khó khăn do suy giảm kinh tế”, quy định rõ người sử dụng lao động được hỗ trợ khi gặp khó khăn trong trường hợp thay đổi cơ cấu, công nghệ hoặc vì lý do kinh tế theo quy định của pháp luật lao động hoặc trong trường hợp thực hiện cam kết chuyển đổi năng lượng.

Sửa đổi, bổ sung quy định về tư vấn, giới thiệu việc làm: sửa đổi, bổ sung quy định những người đang tham gia bảo hiểm thất nghiệp đều được tư vấn, giới thiệu việc làm miễn phí; bổ sung quy định về kinh phí thực hiện tư vấn, giới thiệu việc làm được xác định trên cơ sở số lượt người được tư vấn, giới thiệu việc làm và giá dịch vụ công theo quy định của pháp luật về giá.

Ngoài ra, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội còn đề xuất sửa đổi, bổ sung quy định về hỗ trợ học nghề: Sửa đổi tên chế độ “hỗ trợ học nghề” thành “hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề”; bổ sung quy định phạm vi hỗ trợ bao gồm các khóa đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề; người lao động được hỗ trợ chi phí khác (đi lại, sinh hoạt phí…) trong thời gian học nghề; bổ sung một số trường hợp không được hỗ trợ học nghề gồm: người lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng làm việc/hợp đồng lao động, người lao động bị xử lý kỷ luật buộc thôi việc, người đang hưởng lương hưu, trợ cấp mất sức lao động hằng tháng.

Bổ sung chế độ hỗ trợ người sử dụng lao động để tuyển dụng, sử dụng lao động là người khuyết tật, người dân tộc thiểu số, người cao tuổi bao gồm các quy định về điều kiện hỗ trợ, nội dung hỗ trợ, thủ tục hỗ trợ.

Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cũng đề xuất bổ sung nội dung chi của Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp, nhất là các nội dung chi hỗ trợ quản lý, phát triển người tham gia, thu thập thông tin cung - cầu lao động… góp phần quản trị thị trường lao động. Sửa đổi, bổ sung quy định về nguyên tắc đầu tư Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp, danh mục đầu tư theo tính chất sở hữu, khả năng sinh lời và quản lý rủi ro chặt chẽ, phù hợp với tính chất của quỹ. Bên cạnh đó, bổ sung quy định về Hội đồng quản lý Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp; bổ sung quy định về chi phí quản lý bảo hiểm thất nghiệp; bổ sung quy định về khiếu nại, tố cáo về bảo hiểm thất nghiệp: Quyền, trách nhiệm và trình tự, thủ tục khiếu nại, tố cáo về bảo hiểm thất nghiệp.