Theo Cơ quan Năng lượng tái tạo quốc tế (IRENA), tính tới nửa đầu năm 2025, công suất điện mặt trời mới đưa vào vận hành toàn cầu đạt 380 GW, tăng 64% so với cùng kỳ năm trước. Với tuổi thọ trung bình từ 20-30 năm, lượng chất thải từ các tấm pin năng lượng trên thế giới có thể lên tới tám triệu tấn vào năm 2030. Ở Việt Nam, lượng pin mặt trời thải ra môi trường được dự báo đạt khoảng 9.000 tấn trong 5 năm tới.
Nhận rõ thách thức ấy, TS Đỗ Thế Cần - giảng viên Trường đại học Bách khoa Đà Nẵng, cùng các cộng sự, đã nghiên cứu phát triển công nghệ tái chế tấm pin mặt trời từ năm 2021. Dự án 5RTech giải quyết hai bài toán lớn khi xử lý pin mặt trời. Đây là công nghệ sạch không gây ô nhiễm môi trường. Chi phí xử lý thấp hơn so với nguồn thu từ việc tái sử dụng các bộ phận.
Công nghệ của 5RTech, giải thích một cách đơn giản, chủ yếu dựa vào phương pháp cơ học để bóc tách vật liệu. Các thiết bị chính được vận hành trên dây chuyền tự động hóa theo năm công đoạn, từ máy phân loại tấm pin bằng ánh sáng mô phỏng mặt trời, máy tách khung nhôm và hộp điện, máy tách kính bằng dao nhiệt 250-300°C, cho tới hệ thống nghiền cơ học và cuối cùng là thu hồi kim loại tái chế.
Thực tế, chi phí tái chế một tấm pin khoảng 500.000 đồng. Với 300 tấm pin đã qua sử dụng, nhóm thu được khoảng 750 kg nhôm, 60 kg hỗn hợp kim loại, 900 hộp điện và dây dẫn, cùng 7,5 tấn kính.
Công nghệ tái chế này có chi phí thấp hơn 50% so các giải pháp nước ngoài. Hơn thế, việc tái chế giúp giảm khoảng 1,2 tấn CO2 trên mỗi 1 MW điện, qua đó đóng góp vào mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính nói chung.
Như chia sẻ của TS Đỗ Thế Cần, đây là dây chuyền tái chế pin mặt trời đầu tiên do người Việt nghiên cứu, thiết kế và sản xuất, với tỷ lệ thu hồi vật liệu đạt tới 92%. Điểm độc đáo là mỗi công đoạn trong dây chuyền đều có thể hoạt động độc lập. Tùy theo nhu cầu và mục đích, doanh nghiệp có thể đặt hàng riêng từng module.
Dây chuyền xử lý và tái chế pin mặt trời cho thấy cách người Việt giải quyết bài toán rác thải phức tạp bằng hệ thống cơ học đầy sáng tạo. Rõ ràng, thách thức từ mục tiêu chuyển dịch năng lượng cũng là cơ hội để hình thành hệ sinh thái ứng dụng các công nghệ tái chế ở trong nước. Đây là bước đi quan trọng nhằm hướng đến mục tiêu phát triển bền vững và trung hòa carbon của Việt Nam vào năm 2050.
Hiện tại, ba tập đoàn Nhật Bản là Hamada, Itochu và Greenbank đã đặt vấn đề hợp tác, mở ra cơ hội phát triển cả trong và ngoài nước. Mới đây, 5RTECH cũng là dự án khởi nghiệp duy nhất của Việt Nam về năng lượng sạch tham gia Hội nghị Đầu tư SelectUSA tại Mỹ.
