Theo Bộ Y tế, nguyên nhân của ngộ độc botulinum xuất phát từ việc sản xuất thực phẩm ở dạng đóng gói kín (chai, lọ, lon, hộp, túi), không bảo đảm an toàn dẫn tới một số loại vi khuẩn phát triển và sinh độc tố gây bệnh. Tại văn bản Hướng dẫn tạm thời chẩn đoán, điều trị ngộ độc botulinum, Bộ Y tế đã nêu rõ: Ngộ độc thực phẩm do độc tố botulinum thường do ăn uống các thực phẩm có sẵn độc tố botulinum do các chủng vi khuẩn clostridium sinh ra.
Đề cập những biểu hiện nhiễm độc botulinum, các chuyên gia y tế cho biết, sau khi ăn thường khoảng từ 12 - 36 giờ, bệnh nhân có biểu hiện liệt theo trình tự từ vùng đầu mặt cổ như khó nuốt, đau họng, khó nói, khàn giọng, mắt không mở được, sau đó lan xuống tay, chân gây yếu tay, chân. Vì đây là loại ngộ độc đặc biệt, xảy ra không thường xuyên nên gây ra khó khăn trong chẩn đoán, phát hiện bệnh. Hơn nữa, biểu hiện ngộ độc lại giống với ngộ độc tetrodotoxin có trong cá nóc, hay bệnh viêm đa rễ dây thần kinh, nhược cơ… nên rất dễ nhầm lẫn khi chẩn đoán.
Do đó, cách phát hiện người bị ngộ độc thực phẩm do độc tố botulinum ngoài việc dựa vào các biểu hiện nêu trên còn phải căn cứ vào thực phẩm mà người bệnh đã ăn (ở thời điểm hiện tại là pate Minh Chay), hoặc các loại thực phẩm nghi ngờ khác, như thực phẩm chế biến sẵn đóng hộp không có nguồn gốc rõ ràng hoặc không bảo đảm an toàn.
Theo Bộ Y tế, thịt hộp là loại thực phẩm cổ điển dễ gây ngộ độc, do đó vi khuẩn gây bệnh được gọi là vi khuẩn độc thịt. Tuy nhiên, các vụ ngộ độc trên thế giới cho thấy tất cả các loại thực phẩm từ rau, củ, quả, thịt, hải sản... sản xuất không bảo đảm, đóng gói không kín cùng với môi trường bảo quản không tốt đều có thể dẫn tới bào tử phát triển thành vi khuẩn và sinh ngoại độc tố gây ngộ độc. Trong đó, phổ biến nhất là thực phẩm chế biến, đóng gói thủ công, sản xuất nhỏ lẻ theo kiểu hộ gia đình hoặc điều kiện sản xuất không bảo đảm. Hiện nay, xu hướng ngộ độc đang ngày một tăng do trào lưu sử dụng túi hút chân không chứa đựng thực phẩm, bảo quản thực phẩm không bảo đảm. Bên cạnh đó là việc sử dụng tủ lạnh không đúng cách hay việc hâm, đun lại không đủ chín trước khi ăn. Ngoài ra, người tiêu dùng vẫn có bị ngộ độc với các loại thực phẩm sản xuất công nghiệp hay ăn tại các nhà hàng.
Để phòng, chống ngộ độc do botulinum, Bộ Y tế lưu ý người dân cần chọn các sản phẩm có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng, có chất lượng đúng tiêu chuẩn và mức độ an toàn được công nhận. Cần thận trọng với các thực phẩm đóng kín nhưng có mùi hay mầu sắc thay đổi, hoặc vị thay đổi khác thường. Không nên tự đóng gói kín các thực phẩm và để kéo dài trong điều kiện không đông đá (chỉ có nhiệt độ đông đá mới làm vi khuẩn ngừng phát triển và không sinh độc tố). Bên cạnh đó, ưu tiên ăn các thực phẩm mới chế biến, mới nấu chín. Việc nấu chín kỹ sẽ phá hủy độc tố botulinum (nếu không may có trong thực phẩm). Với các thực phẩm lên men truyền thống như dưa muối, măng, cà muối... cần bảo đảm đủ độ chua, mặn, chứa đựng trong lọ thủy tinh. Khi thực phẩm nổi váng thì không nên ăn.
