Hệ sinh thái thiên nhiên đặc biệt
Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên quốc tế (IUCN) vừa công nhận Vườn quốc gia Côn Đảo (Thành phố Hồ Chí Minh) vào Danh lục Xanh các khu bảo tồn và được quản lý hiệu quả. Đây là vườn quốc gia-khu bảo tồn thứ 3 tại Việt Nam được nhận danh hiệu “Danh lục Xanh”.
Từ trung tâm thị trấn Côn Sơn, ngược về đường Ma Thiên Lãnh khoảng 2km, chúng tôi ghé Ban Quản lý Vườn quốc gia Côn Đảo để nghe về hành trình mà Vườn quốc gia Côn Đảo đã xây dựng và giữ gìn suốt nhiều năm để đạt danh hiệu Danh lục Xanh.
Ông Nguyễn Khắc Pho, Giám đốc Vườn quốc gia Côn Đảo cho hay: Nằm ngoài khơi phía đông nam của Việt Nam, thuộc địa giới hành chính Đặc khu Côn Đảo (Thành phố Hồ Chí Minh), Vườn quốc gia Côn Đảo có chức năng bảo tồn đa dạng sinh học; bảo vệ môi trường; lưu trữ, điều tiết nguồn nước ngọt và phát triển du lịch sinh thái.
Vườn có diện tích 198,8315km² với các phân khu chức năng: Phần bảo tồn rừng (có diện tích 58,8315km²); phần bảo tồn biển (có diện tích 140km²).
Năm 1995, Vườn quốc gia Côn Đảo đã được Ngân hàng Thế giới đưa vào danh sách hệ thống các khu vực biển quan trọng cần bảo vệ trên toàn cầu. Côn Đảo cũng là khu vực trọng điểm nằm trong kế hoạch hành động đa dạng sinh học của Việt Nam đã được Thủ tướng phê duyệt.
Theo Vườn quốc gia Côn Đảo, vườn hiện có 14.000ha đất ngập nước, trong đó, có khoảng 2.113ha vùng đất ngập nước mặn ven biển gồm các vịnh nông khi triều thấp, các khu vực bờ biển, ven biển có đá, cát, sỏi, vùng có rừng ngập mặn.
Hệ động vật rừng Côn Đảo được ghi nhận với 144 loài, trong đó lớp thú chiếm 28 loài, chim 69 loài, bò sát 39 loài, lưỡng cư 8 loài. Hệ sinh thái biển của Côn Đảo cũng đa dạng và phong phú với 1.321 loài sinh vật biển đã thống kê được, trong đó thực vật ngập mặn có 23 loài, rong biển 127 loài, cỏ biển 7 loài, phù du thực vật 157 loài, phù du động vật 115 loài, san hô 219 loài, thú và bò sát biển 5 loài... 37 loài có tên trong sách đỏ Việt Nam. Đặc biệt Côn Đảo còn là bãi đẻ trứng của một số loài rùa biển.
Trong số các vùng đất ngập nước ở Côn Đảo, rừng ngập mặn có diện tích hơn 30ha, là một trong những khu rừng nguyên sinh hiếm hoi còn lại của Việt Nam. Rừng ngập mặn phân bố rải rác ở nhiều khu vực khác nhau với diện tích không lớn nhưng đa dạng, khu vực lớn nhất khoảng 5,9ha, nhỏ nhất khoảng 0,5ha.
Các rạn san hô ở Côn Đảo cũng thuộc loại cổ xưa nhất ở Việt Nam, phân bố tại khu vực nước nông xung quanh các đảo, chiếm tổng diện tích khoảng 1,8ha. Các rạn san hô ghi nhận mức độ đa dạng sinh học cao với hơn 342 loài, 61 giống, 17 họ đã được ghi nhận trong vùng.
Với sự đa dạng sinh học và bảo tồn nguyên vẹn tài nguyên rừng, biển trên, trước khi được công nhận Danh lục Xanh IUCN thì vào tháng 6/2013, Vườn quốc gia Côn Đảo đã được Ban Thư ký Công ước Ramsar thế giới công nhận là một trong 2.203 Khu đất ngập nước quan trọng quốc tế (Wetlands of International Importance). Vườn quốc gia Côn Đảo là Khu đất ngập nước quan trọng (gọi tắt là khu Ramsar) thứ 6 và là khu Ramsar biển đảo đầu tiên của Việt Nam.
Hội tụ và gìn giữ nguyên vẹn 4 hệ sinh thái
Theo đánh giá của Viện Hải dương học Nha Trang, vùng biển Côn Đảo có sự giàu có về mật độ và phong phú về loài sinh vật bậc nhất Việt Nam, còn tương đối tính nguyên vẹn về phân bố, cấu trúc của thành phần sinh vật biển như rạn san hô, thảm cỏ biển, rong biển, thân mềm, bò sát biển, thú biển, sự phân bố của các loài cá ở 3 tầng mặt, giữa và đáy biển.
Đặc biệt, Vườn quốc gia Côn Đảo hội tụ cả 4 hệ sinh thái rừng, biển rất đặc sắc và hiếm có trên thế giới, là giao điểm hội tụ rất nhiều sinh vật biển từ cả phía bắc, phía nam Biển Đông. Theo các nhà nghiên cứu, Vườn quốc gia Côn Đảo gồm 2 hợp phần bảo tồn rừng và biển. Hợp phần bảo tồn rừng là hình ảnh của rừng Việt Nam thu nhỏ vì có các loài thực vật đại diện cho các kiểu rừng, các hệ sinh thái của 3 miền bắc, trung, nam của Việt Nam. Còn hợp phần bảo tồn biển, Côn Đảo được đánh giá là vùng biển ít bị tác động của con người, có các hệ sinh thái điển hình của vùng biển nhiệt đới với đa dạng sinh học cao, là mẫu chuẩn của vùng biển Việt Nam. Ba hệ sinh thái chính ghi nhận tại đây là rừng ngập mặn, cỏ biển và rạn san hô.
Cơ hội lớn cho du lịch Côn Đảo
Nói về hành trình đến với Danh lục Xanh IUCN, ông Nguyễn Khắc Pho cho biết thêm, nhiệm vụ chính của vườn là bảo tồn và phục hồi các hệ sinh thái rừng, đất ngập nước và biển, tính đa dạng loài, các loài động, thực vật bản địa, nguy cấp, quý, hiếm và các sinh cảnh tự nhiên độc đáo của Côn Đảo. Tuy nhiên các mối đe dọa tác động đến tài nguyên đa dạng sinh học vẫn còn xảy ra như săn bẫy bắt động vật hoang dã, rác nhựa đại dương, biến đổi khí hậu… Do vậy, vườn đã xây dựng kế hoạch quản lý và bảo tồn đa dạng sinh học dài hạn.
“Theo đó, vườn tổ chức bảo vệ tài nguyên rừng, biển kết hợp nhiều hình thức như: Các trạm kiểm lâm tuần tra bảo vệ trong khu vực được giao; thực hiện chương trình cứu hộ và phục hồi quần thể rùa xanh; bảo tồn và giám sát hệ sinh thái rạn san hô, cỏ biển và các loài sinh vật đáy; phục hồi rạn san hô cứng tại các khu vực san hô bị chết do các tai biến thiên nhiên… Ngoài ra, Vườn quốc gia Côn Đảo quan tâm tạo sinh kế ổn định cho cộng đồng địa phương sống chung quanh vườn, qua đó làm giảm sức ép vi phạm vào Vườn quốc gia Côn Đảo”, ông Nguyễn Khắc Pho nói.
Ông Nguyễn Khắc Pho nhấn mạnh, được IUCN công nhận trong Danh mục Xanh là sự ghi nhận của thế giới về kết quả bảo tồn thiên nhiên thành công tại Vườn quốc gia Côn Đảo. Đây là dấu mốc quan trọng khẳng định công tác quản lý, bảo tồn thiên nhiên tại Vườn quốc gia Côn Đảo đang được thực hiện hiệu quả, minh bạch. Hệ sinh thái biển-rừng phong phú cùng các giá trị đa dạng sinh học quý giá được bảo vệ bền vững và Côn Đảo sánh vai cùng nhiều khu bảo tồn hàng đầu trên thế giới trong mạng lưới Green List của IUCN.
Việc được công nhận Danh lục Xanh không chỉ là minh chứng cho sự quản lý hiệu quả mà còn mở ra cơ hội lớn để Côn Đảo quảng bá hình ảnh du lịch sinh thái có trách nhiệm. Danh hiệu này giúp nâng cao vị thế của Côn Đảo trên trường quốc tế, thu hút những du khách có ý thức, mong muốn khám phá và chung tay bảo vệ thiên nhiên.
