Các quỹ đầu tư mạo hiểm là nguồn vốn quan trọng cho các công ty khởi nghiệp (start-up) và nhóm nghiên cứu trong giai đoạn đầu khi còn rủi ro cao và chưa thể tiếp cận nguồn vốn ngân hàng. Nhờ sự hậu thuẫn của các quỹ, các cá nhân và nhóm nghiên cứu có thêm động lực để biến ý tưởng thành sản phẩm thực tế và thương mại hóa.
Không chỉ tài trợ, các quỹ đầu tư mạo hiểm còn giúp start-up gắn chặt việc nghiên cứu với tìm hiểu nhu cầu thị trường, từ đó tăng tính ứng dụng, tính thực tiễn của các công trình khoa học; điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh Việt Nam vẫn còn thiếu các cơ chế kết nối hiệu quả giữa viện nghiên cứu-trường đại học-doanh nghiệp.
Bên cạnh đó, quỹ đầu tư còn hỗ trợ chiến lược, cố vấn quản lý, mở rộng thị trường, tuyển dụng nhân sự phù hợp và hoàn thiện mô hình kinh doanh. Đây chính là chất xúc tác giúp các nhóm nghiên cứu khoa học trở thành các doanh nghiệp khởi nghiệp thực thụ.
Quỹ đầu tư mạo hiểm thường có mạng lưới quốc tế rộng lớn, có thể đưa start-up Việt Nam ra khu vực và toàn cầu thông qua các đối tác công nghệ, qua quỹ đầu tư ở các vòng tiếp theo hoặc chương trình hỗ trợ từ nhiều quốc gia trên thế giới; đây là cách để các sáng chế, nghiên cứu khoa học trong nước không bị “chôn vùi” mà có cơ hội phát triển thực tế ở quy mô lớn.
Khi các quỹ đầu tư tham gia vào các diễn đàn chính sách, họ cung cấp góc nhìn thực tế và góp phần hoàn thiện hành lang pháp lý, giúp nâng cao chuẩn mực và chuyên nghiệp hóa hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo.
Ông Phạm Tuấn Hiệp, Giám đốc các dự án Đổi mới sáng tạo, Bách Khoa Holdings cho biết, quỹ đầu tư mạo hiểm là dòng tiền thông minh, các start-up tiềm năng nên chủ động tìm đến dòng tiền này và phải bộc lộ khả năng sinh lời, khả năng tăng trưởng về sản phẩm, công nghệ, thị trường… để hai bên hợp tác cùng có lợi.
Hiện tại Việt Nam chưa có luật riêng cho hoạt động đầu tư mạo hiểm, dẫn đến việc các quỹ phải linh hoạt áp dụng nhiều quy định khác nhau, đôi khi mâu thuẫn hoặc chưa rõ ràng. Các cơ chế hỗ trợ về thuế, ưu đãi cho quỹ đầu tư mạo hiểm hoặc start-up công nghệ còn rất hạn chế so với các quốc gia trong khu vực như Singapore hay Hàn Quốc. Nhiều quỹ lựa chọn đăng ký tại nước ngoài, gây khó khăn trong kiểm soát dòng vốn cũng như thúc đẩy hệ sinh thái trong nước.
Số lượng công ty khởi nghiệp ngày càng tăng, nhưng số lượng start-up thật sự có năng lực, công nghệ nổi bật và mô hình kinh doanh khả thi vẫn còn hạn chế. Nhiều nhà sáng lập công ty còn thiếu kỹ năng quản trị, quản lý tài chính, hoặc chưa có tư duy mở để hợp tác với nhà đầu tư. Một số nhà sáng lập công ty vẫn chưa coi nhà đầu tư là đối tác chiến lược lâu dài, dẫn đến mâu thuẫn trong quá trình vận hành sau khi nhận đầu tư.
Việt Nam là một thị trường tiềm năng dài hạn, cần chiến lược kiên nhẫn và là nơi đáng để các nhà đầu tư mạo hiểm cân nhắc xây dựng vị thế ngay từ bây giờ để đón đầu các làn sóng đổi mới tiếp theo. (Bà Thạch Lê Anh, sáng lập Quỹ đầu tư khởi nghiệp VSV)
Theo bà Thạch Lê Anh, sáng lập Quỹ đầu tư khởi nghiệp VSV, các nhà đầu tư nước ngoài mang tiền đến Việt Nam sẽ có xu hướng “khó tính” hơn, họ muốn tìm kiếm cơ hội ở các công ty khởi nghiệp nắm bắt được xu hướng sản xuất các mặt hàng có hàm lượng công nghệ và chất xám nhiều hơn thay vì sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu hàng hóa giá rẻ như hiện nay.
Việt Nam là một thị trường tiềm năng dài hạn, cần chiến lược kiên nhẫn và là nơi đáng để các nhà đầu tư mạo hiểm cân nhắc xây dựng vị thế ngay từ bây giờ để đón đầu các làn sóng đổi mới tiếp theo.
Để thu hút nguồn vốn từ các nhà đầu tư trong và ngoài nước hỗ trợ các công ty khởi nghiệp Việt Nam, Nhà nước cần đồng hành trong quá trình giám sát những mô hình kinh doanh mới hay ứng dụng công nghệ mới để giúp cho các nhà đầu tư yên tâm hơn.
Mô hình quản trị doanh nghiệp sẽ là yếu tố then chốt bên cạnh mô hình kinh doanh để các start-up có thể gọi vốn thành công và có sự đồng hành của các quỹ đầu tư mạo hiểm. Đây là sự phát triển hữu cơ của thị trường đầu tư mạo hiểm, nơi các quỹ dựa vào sự hỗ trợ của các nhà sáng lập trong việc giúp họ thoái vốn thành công, chứ không đợi tới khi start-up trở thành doanh nghiệp lớn có lợi nhuận cao để trả cổ tức cho nhà đầu tư.
Cần ban hành luật riêng cho đầu tư mạo hiểm hoặc xây dựng cơ chế pháp lý đặc thù để các quỹ hoạt động linh hoạt hơn, thay vì bị ràng buộc theo mô hình quỹ đầu tư tài chính truyền thống.
Tăng cường minh bạch, bảo vệ nhà đầu tư và các start-up, thiết lập cơ chế giải quyết tranh chấp linh hoạt và hiệu quả, giúp bảo vệ quyền lợi của cả hai bên trong trường hợp có rủi ro pháp lý phát sinh.
Cải thiện hệ thống dữ liệu và thông tin minh bạch về thị trường, về các start-up và các thương vụ gọi vốn, từ đó hỗ trợ quá trình thẩm định và kết nối đầu tư.
Công nhận và bảo hộ pháp lý cho các hình thức hợp tác linh hoạt như trái phiếu chuyển đổi là một hình thức đầu tư tạm thời rất phổ biến trong giai đoạn đầu của các công ty khởi nghiệp. Thay vì đầu tư trực tiếp để lấy cổ phần ngay, nhà đầu tư cho các công ty khởi nghiệp vay tiền và khoản vay này sẽ được chuyển thành cổ phần trong tương lai.
Thực tế cho thấy, quỹ đầu tư mạo hiểm đã và đang có những đóng góp quan trọng trong phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp tại Việt Nam. Việc phát triển các start-up không chỉ tạo cơ hội cho các nhà sáng lập mà còn tạo ra hàng nghìn việc làm góp phần thúc đẩy sự đổi mới và tăng trưởng bền vững.
