Đối mặt nhiều thách thức
Tại một buổi nói chuyện với cộng đồng doanh nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh mới đây, Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp thành phố (HUBA) Nguyễn Ngọc Hòa chia sẻ: Việt Nam là nền kinh tế có độ mở lớn, tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu hằng năm tương đương quy mô GDP. Nhiều mặt hàng xuất khẩu chủ lực như dệt may, da giày, đồ gỗ (nội thất), nông sản, thủy sản… đã mang về hàng chục tỷ USD mỗi năm cho nước ta. Trong đó, Hoa Kỳ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của nước ta, với nhiều ngành hàng như: dệt may, đồ gỗ, thủy sản… Do vậy, việc Hoa Kỳ áp dụng chính sách thuế đối ứng mới sẽ tác động trực tiếp đến tình hình đơn hàng, hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp và công ăn việc làm người lao động.
Còn theo Chủ tịch Hiệp hội Dệt may-thời trang thành phố (Agtek) Phạm Xuân Hồng, từ quý III/2025 tình hình xuất khẩu đã gặp khó khăn và tăng trưởng chậm lại. Hoa Kỳ là thị trường xuất khẩu rất quan trọng đối với ngành dệt may của nước ta. Do vậy, trước tác động rất lớn từ chính sách thuế đối ứng của Hoa Kỳ và để có thể “giữ chân” đối tác lâu dài, các doanh nghiệp dệt may đã và đang chủ động đàm phán, thương lượng với các nhà nhập khẩu để cùng chia sẻ chi phí phát sinh. Tương tự, ngành chế biến và xuất khẩu gỗ cũng chịu ảnh hưởng rất lớn, bởi Hoa Kỳ là thị trường chiếm hơn 50% tổng kim ngạch xuất khẩu gỗ và đồ gỗ của nước ta hằng năm. Đáng lo hơn, dự kiến từ tháng 10/2025, một số mặt hàng đồ gỗ chủ lực bị Hoa Kỳ tăng thuế nhập khẩu lên mức 30%-50%.
Theo chuyên gia kinh tế, Tiến sĩ Cấn Văn Lực, so với nhiều nước khác, mức thuế đối ứng 20% mà Hoa Kỳ áp dụng đối với Việt Nam nằm ở mức trung bình, hoặc thấp hơn so với một số quốc gia cạnh tranh xuất khẩu trực tiếp như Trung Quốc, Ấn Độ… Tuy nhiên, vấn đề đáng lo là bức tranh xuất khẩu sẽ không sáng sủa, kim ngạch sẽ giảm do tổng cầu chung của thế giới đi xuống. Dự báo, từ Quý III/2025, một số ngành hàng xuất khẩu sẽ tăng trưởng không như kỳ vọng hoặc “xuống dốc”. Bên cạnh đó, xu hướng gia tăng bảo hộ thương mại, phòng vệ thương mại có thể đẩy Việt Nam vào nguy cơ bị áp thuế đối ứng cao hơn. Trong khi đó, ở thị trường nội địa, hàng hóa nhập khẩu giá rẻ, nhất là hàng Trung Quốc, ngày càng gia tăng sức ép cạnh tranh. Không những vậy, doanh nghiệp còn phải “gồng gánh” chi phí logistics, lãi suất tín dụng cao, tỷ giá bất lợi…
Chú trọng đa dạng hóa thị trường
Để có thể “sống chung” lâu dài với chính sách thuế đối ứng, theo ông Nguyễn Ngọc Hòa, doanh nghiệp cần đặc biệt chú trọng việc nâng cao tỷ lệ nội địa hóa hàng hóa; vừa để không bị quy vào diện “trung chuyển hàng hóa” (bị áp thuế đối ứng rất cao), vừa tạo thêm công ăn việc làm cho người lao động trong nước. Đồng thời, các doanh nghiệp cần tăng cường liên kết, hợp tác, khai thác hiệu quả các thị trường ngách nhằm ổn định hoạt động sản xuất, kinh doanh. Đồng quan điểm, Tiến sĩ Cấn Văn Lực cho rằng: Doanh nghiệp cần chú trọng quy tắc xuất xứ để tránh rủi ro bị xếp vào đối tượng “trung chuyển hàng hóa”. Theo Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), hàng hóa được xem là sản xuất tại Việt Nam (Made in Vietnam) khi có 30%-37% giá trị gia tăng bắt nguồn từ Việt Nam. Tuy vậy, để bảo đảm an toàn, không bị xem là “trung chuyển hàng hóa” thì doanh nghiệp nên nâng tỷ lệ nói trên (nội địa hóa) lên cao hơn 50%. Tiến sĩ Cấn Văn Lực lưu ý thêm: Các doanh nghiệp cần tận dụng hiệu quả các chính sách hỗ trợ về thuế, phí, lãi suất…; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, “xanh hóa”, số hóa, tiết giảm chi phí, đơn giản hóa quy trình và tinh gọn bộ máy điều hành sản xuất, kinh doanh; tăng cường mức độ minh bạch và trách nhiệm giải trình về xuất xứ hàng hóa…
Theo các doanh nghiệp có nhiều kinh nghiệm, cần đa dạng hóa thị trường và quan tâm nhiều hơn thị trường nội địa, khai thác hiệu quả những cơ hội từ các hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới cũng như việc nâng cấp quan hệ Việt Nam với Hoa Kỳ, Nhật Bản, Australia, Malaysia, Singapore, Thái Lan… Ông Phạm Xuân Hồng cho biết: Cùng với việc thương lượng với đối tác để cùng chịu chi phí thuế quan phát sinh, các doanh nghiệp dệt may đã liên kết lại, chia sẻ đơn hàng để cùng nhau vượt qua khó khăn. Nhiều doanh nghiệp cũng chủ động tận dụng những ưu đãi từ các FTA để giảm phụ thuộc vào một vài thị trường. Tương tự, theo Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ Thành phố (HAWA) Phùng Quốc Mẫn, thuế đối ứng của Hoa Kỳ đã tạo sức ép mạnh mẽ đối với doanh nghiệp trong việc chú trọng hơn nữa chiến lược đa dạng hóa thị trường, cải thiện năng suất lao động, đổi mới sáng tạo (phát triển thêm mặt hàng hoặc phân khúc thị trường mới…), nâng cao giá trị gia tăng… Đồng thời, các doanh nghiệp cần khai thác tốt hơn phương thức thương mại điện tử xuyên biên giới thông qua các sàn lớn như Amazon, Alibaba, Shopee, Lazada;... hoặc tích cực kết nối với các hệ thống phân phối hiện đại có nguồn gốc nước ngoài (Aeon, Lotte Mart, Central Retail…) nhằm thâm nhập sâu hơn thị trường quốc tế.
