Các quy định mới trong Luật Việc làm 2025 (có hiệu lực từ ngày 1/1/2026) và Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) mới được Quốc hội Khóa XV thông qua đang mở ra hành lang pháp lý để lực lượng lao động này tiếp tục cống hiến.
Thị trường lao động cởi mở hơn với người trên 50 tuổi
Bà Nguyễn Thị Cúc (50 tuổi) trú ở xã Phúc Thịnh (Hà Nội) ngập ngừng giấu con cháu trong nhà để tham gia Phiên Giao dịch việc làm ở xã Đông Anh (Hà Nội) đầu tháng 11 vừa qua. Bà Cúc vốn là viên chức dôi dư sau quá trình sắp xếp đơn vị hành chính. Với kinh nghiệm làm kế toán lâu năm, sức khỏe vẫn ổn định nên hơn ba tháng ở nhà, bà thấy “bứt rứt” chân tay. “Các con đều đã trưởng thành đi làm cả ngày. Cháu cũng đi học nên quanh quẩn ở nhà tôi cảm thấy buồn và lạc lõng. Dù ở vùng ngoại thành đã lâu nhưng gia đình chúng tôi không có nhiều đất đai để có thể tăng gia thêm phụ giúp kinh tế. Vì vậy, tôi thấy mình vẫn có nhu cầu làm việc!”, bà Cúc tâm sự.
Trái với tâm lý ban đầu là sẽ khó khăn khi tiếp cận việc làm mới nhưng khi tham gia Phiên Giao dịch việc làm, bà Cúc và nhiều người cao tuổi đã tìm được việc làm ưng ý. Được một doanh nghiệp (DN) kinh doanh trong lĩnh vực nhà hàng - khách sạn trên địa bàn phường Tây Hồ tuyển dụng, bà Cúc đã bắt đầu công việc mới ở vị trí kế toán nhà hàng với mức lương khởi điểm là 8 triệu đồng/tháng. Tương tự, ông Vũ Văn Quang (52 tuổi) cũng được Công ty cổ phần Xích líp Đông Anh tuyển dụng ở vị trí công nhân cơ khí (đã có tay nghề) với mức lương khởi điểm 10 triệu đồng/tháng. Sau khi ký hợp đồng lao động, họ đều được hưởng đầy đủ chế độ phúc lợi của DN và tuân thủ pháp luật lao động.
Ông Vũ Quang Thành, Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội (Sở Nội vụ Hà Nội) chia sẻ, thị trường lao động đang cởi mở hơn với lao động (LĐ) lớn tuổi. Trong đó, nhiều DN đăng ký tham dự các Phiên Giao dịch việc làm đã đăng tuyển LĐ trên 50 tuổi, đặc biệt trong các lĩnh vực: Dịch vụ - thương mại, sản xuất (may mặc - da giày), cơ khí, kho bãi... “Những LĐ lớn tuổi có kinh nghiệm, có tay nghề và thái độ làm việc tốt vẫn luôn có cơ hội việc làm”, ông Thành cho biết.
DN thương mại-sản xuất Quang Minh chuyên sản xuất và kinh doanh đồ may mặc như khẩu trang, găng tay, túi chườm nóng… có trụ sở trên địa bàn phường Phú Thượng (Hà Nội). Hơn một nửa số công nhân đang làm việc tại hai xưởng sản xuất của DN có số tuổi trên 50. Bà Nguyễn Thị Hậu (62 tuổi) trú ở phường Xuân Đỉnh đã làm ở đây được 7 năm với mức thu nhập sáu triệu đồng/tháng, chia sẻ: “Trước đây tôi làm công nhân may quốc phòng. Sau khi nghỉ hưu đã vào đây làm luôn vì gần nhà và công việc phù hợp. Được làm việc, vừa có thêm thu nhập ngoài lương hưu nên tôi luôn tự chủ chi tiêu, không phiền hà đến con cái lại thêm tinh thần sảng khoái!”. Còn ông Nguyễn Phan Nghĩa (56 tuổi) trú ở phường Đông Ngạc được nhận vào làm gần một năm. “Từ chỗ chưa biết về máy móc nhưng vào đây, được đào tạo, tôi làm việc với hai máy dán nhiệt. Đến nay công việc thành thạo, thu nhập của tôi là tám triệu đồng/tháng. Trước đây, tôi là viên chức nhưng xin nghỉ hưu sớm, không ngờ, công việc kỹ thuật hiện tại lại phù hợp với mình!”.
Chị Mai Thị Thanh, Giám đốc DN thương mại-sản xuất Quang Minh chia sẻ: “Nhiều LĐ cao tuổi đến với chúng tôi cứ nghĩ họ chỉ làm được công việc đơn giản như giúp việc gia đình, lao công, bảo vệ... nhưng khi được đào tạo, họ đã đảm nhận những công việc chính với tinh thần trách nhiệm và kỹ năng làm việc tốt. Nhờ họ, lực lượng LĐ tại xưởng sản xuất ổn định. Chúng tôi giúp họ có thêm thu nhập, còn họ giúp chúng tôi giảm áp lực thiếu LĐ!”.
Từ những thí dụ trên có thể thấy, LĐ lớn tuổi, thậm chí đã nghỉ hưu hay tinh giản sau sáp nhập hoàn toàn có thể thích ứng với công việc mới nếu được đào tạo phù hợp. Đây đang là giải pháp giúp DN bổ sung nhân lực, đồng thời mang lại cơ hội việc làm cho lao động lớn tuổi.
Hành lang pháp lý mở đường
Thực tế cho thấy, với tốc độ già hóa dân số rất nhanh và quá trình sắp xếp lại việc làm vẫn đang diễn ra tại các cơ quan nhà nước, lực lượng LĐ cao tuổi rất dồi dào nhưng cần chính sách việc làm phù hợp (đào tạo lại, việc làm linh hoạt, hỗ trợ chuyển đổi nghề) tương xứng.
Đáng ghi nhận, Luật Việc làm 2025 có hiệu lực từ ngày 1/1/2026 lần đầu tiên gắn kết chính sách việc làm với thực tiễn già hóa dân số của Việt Nam và quy định khá cụ thể về hỗ trợ đối với LĐ cao tuổi trong thị trường LĐ. Theo đó, đã có chính sách hỗ trợ việc làm cho NLĐ là người cao tuổi như: Vay vốn để duy trì và mở rộng việc làm; hỗ trợ đào tạo, nâng cao kỹ năng; hỗ trợ đào tạo lại và chuyển đổi nghề. Luật quy định người cao tuổi là một trong các đối tượng được ưu tiên tham gia việc làm công. Gắn LĐ cao tuổi vào hệ thống hỗ trợ phát triển kỹ năng nghề.
Mới đây, kỳ họp thứ 10, Quốc hội Khóa XV vừa thông qua Luật Giáo dục Nghề nghiệp (sửa đổi). Theo đó, đã có nhiều chính sách gắn với LĐ cao tuổi như: Mở rộng đối tượng giáo dục nghề nghiệp thành hệ thống linh hoạt, học tập suốt đời tức là tạo cơ hội học nghề và học nâng cao kỹ năng không phân biệt tuổi tác. Luật cũng công nhận năng lực nghề tích lũy, liên thông và chuyển đổi nghề. Điều này giúp người lớn tuổi sử dụng kinh nghiệm và kỹ năng nghề tích lũy để học tiếp nâng cao trình độ…
Theo các số liệu thống kê, hiện cả nước có hơn 16 triệu người cao tuổi, chiếm khoảng 17% dân số; dự kiến đến năm 2030 con số này sẽ tăng lên khoảng 18 triệu người. Trong đó, hơn bảy triệu người cao tuổi vẫn trực tiếp tham gia lao động, sản xuất. Quá trình sắp xếp, tinh gọn bộ máy dự kiến sẽ khiến khoảng 100.000 cán bộ, công chức, viên chức và người lao động rời khu vực công. Riêng nửa đầu năm 2025, đã có hơn 2.500 lao động tại một số ngành lớn bị tinh giản. Đây là nguồn lực lao động dồi dào, đòi hỏi các chính sách việc làm và đào tạo lại phù hợp để phát huy hiệu quả.
Ông Nguyễn Thanh Bình, Chủ tịch Hội Người cao tuổi Việt Nam đánh giá: “Trong bối cảnh già hóa dân số, khuyến khích người cao tuổi làm việc không chỉ giúp họ có thêm thu nhập, duy trì sức khỏe, sự gắn kết cộng đồng mà còn là giải pháp giảm nghèo bền vững. Người cao tuổi được vay vốn để sản xuất, kinh doanh theo đúng chủ trương mới của Đảng là khởi nghiệp, tạo việc làm cho người cao tuổi. Khi đó người cao tuổi mới có điều kiện để tiếp tục cống hiến, đóng góp trí tuệ, sức lực và khả năng của mình”.
Ông Lê Quang Trung, chuyên gia lao động - việc làm đề xuất: “Chúng ta cần phải có các chính sách hỗ trợ, kể cả cho người cao tuổi lẫn DN. Đối với người cao tuổi, chúng ta cũng đánh giá trên cơ sở khả năng, nguyện vọng của họ để đào tạo, bồi dưỡng giúp họ có thể tự tin bước vào thị trường LĐ, tự tin khởi nghiệp, tự tin tham gia các hoạt động trong xã hội”.
Bà Nguyễn Thu Hồng (53 tuổi) công nhân làm việc tại Tổng công ty May Hưng Vũ (xã Nguyễn Trãi, tỉnh Hưng Yên) nơi có gần một phần tư trong tổng số 700 công nhân là lao động lớn tuổi có đề xuất: “Nếu được bố trí, đào tạo và bảo vệ tốt, LĐ lớn tuổi sẽ tiếp tục đóng góp hiệu quả cho DN và xã hội. Vì vậy, cần có các chính sách bảo đảm điều kiện làm việc an toàn, thu nhập ổn định để LĐ lớn tuổi yên tâm, gắn bó lâu dài”.
Trong bối cảnh pháp luật chưa có những quy định đầy đủ và cụ thể về sử dụng LĐ cao tuổi thì Công đoàn đóng vai trò quan trọng trong việc giám sát, bảo vệ quyền lợi và bảo đảm môi trường làm việc an toàn cho nhóm LĐ này. Bà Trần Thị Thanh Hà, Phó Trưởng Ban Quan hệ Lao động, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam nêu ý kiến: “Chúng tôi cũng có những phương án phối hợp với cơ quan quản lý nhà nước để các DN phải thực hiện theo đúng các quy định pháp luật về sử dụng LĐ. Trong các phiên đối thoại, thương lượng và xây dựng quy chế LĐ thì lực lượng LĐ này luôn được đề cập là phải công bằng trong việc chi trả lương, thưởng cũng như việc sắp xếp vị trí việc làm sao cho phù hợp”.
