“Bài toán khó” đặt ra đối với các doanh nghiệp ngành giao thông là làm cách nào đào tạo, thu hút và giữ ổn định, từng bước phát triển nguồn nhân lực đủ khả năng đảm đương, triển khai các công trình, dự án quy mô lớn, phức tạp, trong bối cảnh đội ngũ cán bộ, kỹ sư và công nhân thời gian gần đây có xu hướng bị mai một.
Nhân lực giỏi vừa thiếu, vừa yếu
Theo tính toán của một chuyên gia giao thông, chỉ tính số lượng km đường bộ cao tốc thi công, hoàn thành từ nay đến năm 2030 đã gấp 16 lần so với giai đoạn 2006-2010, chưa kể các dự án kết nối liên vùng, quan trọng khác. Trong khi đó, nguồn nhân lực qua đào tạo từ các trường đại học, cao đẳng không tăng trưởng tương ứng. Nếu như cách đây chừng 20 năm, chỉ những học sinh “có số má” mới dám đăng ký thi vào Khoa Cầu đường (Trường đại học Giao thông vận tải) thì khoảng chục năm trở lại đây, khoa này cũng hết sức chật vật mới tuyển sinh được đủ chỉ tiêu.
Thực tế hiện nay, sự ghi nhận của xã hội với lực lượng kỹ sư, công nhân ngành giao thông vẫn chưa đúng với điều kiện làm việc vất vả, gian khổ.
Dưới góc độ nhà thầu thi công, một lãnh đạo Công ty cổ phần Đầu tư và Xây dựng giao thông Phương Thành (Phương Thành Tranconsin) thẳng thắn thừa nhận, chừng 5-7 năm trở lại đây, lực lượng kỹ sư và công nhân lành nghề trong ngành giao thông ở tình trạng vừa thiếu, vừa yếu.
Giai đoạn 2018-2020, các doanh nghiệp giao thông-xây lắp rơi vào tình trạng lay lắt thiếu việc, nhiều lao động lành nghề, kỹ thuật cao đã bỏ nghề, chuyển sang lĩnh vực khác.
 |
| Theo ước tính, số lượng km đường bộ cao tốc thi công, hoàn thành từ nay đến năm 2030 gấp 16 lần so với giai đoạn 2006-2010, chưa kể các dự án kết nối liên vùng, quan trọng khác. |
Riêng Phương Thành Tranconsin, số lượng kỹ sư, công nhân bỏ việc khoảng 150 người, chỉ còn khoảng 450 người. Rất may 1-2 năm nay, việc triển khai các dự án giao thông sôi động trở lại, các doanh nghiệp giao thông có chính sách thu hút lao động chất lượng cao, nhiều người lại quay trở về làm công việc cũ. Các dự án thi công đường cao tốc đòi hỏi tiến độ gấp rút, nhiều hạng mục lớn, kỹ thuật phức tạp, cho nên nguồn nhân lực chất lượng cao là yếu tố then chốt, có ý nghĩa quyết định sự thành bại của doanh nghiệp thi công.
Thực tế hiện nay, sự ghi nhận của xã hội với lực lượng kỹ sư, công nhân ngành giao thông vẫn chưa đúng với điều kiện làm việc vất vả, gian khổ. Điều đó thể hiện qua định mức nhân công xây dựng chỉ hơn 200 nghìn đồng/ngày. Nếu trả đúng định mức, nhà thầu không tìm được người làm, trả cao quá lại không được thanh toán bù đắp. Định mức chi phí nhà tạm để ở và điều hành thi công theo thông tư của Bộ Xây dựng ban hành năm 2021 lại giảm so với năm 2019, trong khi yêu cầu đòi hỏi về chất lượng cuộc sống, nơi ở, nơi làm việc của công nhân phải được cải thiện, nâng cao. Đây là một bất cập cần được xem xét, tháo gỡ.
 |
| Sự ghi nhận của xã hội với lực lượng kỹ sư, công nhân ngành giao thông vẫn chưa đúng với điều kiện làm việc vất vả, gian khổ. |
Ông Nguyễn Duy Anh, Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng giám đốc Công ty cổ phần Tư vấn giám sát chất lượng công trình Thăng Long thừa nhận, những năm gần đây, nguồn lực kỹ sư, lao động có tay nghề trong lĩnh vực giao thông đang có xu hướng mai một dần.
Đối với đơn vị, vài năm gần đây, hàng chục kỹ sư xin chuyển việc, đa số là những người có thâm niên công tác hàng chục năm.
“Một kỹ sư thạo việc, đủ năng lực đảm đương, tham gia những công trình giao thông lớn đòi hỏi kinh nghiệm ngót nghét chục năm, để họ tuột khỏi tay là điều rất tiếc nuối. Tuy nhiên, tìm được người thay thế cũng không dễ, mấy năm nay đơn vị chỉ tuyển được khoảng một nửa nhân lực đáp ứng được nhu cầu”, ông Nguyễn Duy Anh cho hay.
Khó khăn trong tìm kiếm, duy trì nguồn nhân lực khiến hoạt động của doanh nghiệp bị ảnh hưởng không ít, nhất là trong quá trình tham gia vào các dự án trọng điểm quốc gia, có tính chất kỹ thuật phức tạp. Tại dự án đường cao tốc bắc-nam phía đông giai đoạn I (2017-2020), Tư vấn Thăng Long tham gia giám sát 5 dự án thành phần, nhưng ở giai đoạn II (2021-2025), đơn vị chỉ tham gia 1 gói thầu vì số lượng kỹ sư chất lượng cao không đủ theo yêu cầu.
 |
| Định mức tính theo giá trị gói thầu hoặc dự án cho tư vấn giám sát rất thấp, lương lao động cộng chi phí văn phòng, thiết bị… “bào mòn” gần hết lợi nhuận của doanh nghiệp, rất khó có đãi ngộ thỏa đáng để thu hút người tài. |
Để giữ chân người lao động có trình độ, mức lương đối với kỹ sư tư vấn giám sát cần được nâng lên khoảng 25-30 triệu đồng/tháng, gấp 2 lần mức hiện hiện tại.
Theo quy định tại Thông tư 12/2021/TT-BXD của Bộ Xây dựng, định mức tính theo giá trị gói thầu hoặc dự án cho tư vấn giám sát rất thấp (0,6-0,7%), trong điều kiện môi trường thi công khó khăn, còn ở các nước khác, định mức này luôn dao động khoảng 2-3%. Đơn cử, gói thầu trị giá 1.000 tỷ đồng, chi phí tư vấn giám sát chỉ nhận được khoảng 6 tỷ đồng, lương lao động cộng chi phí văn phòng, thiết bị, máy móc… đã “bào mòn” gần hết lợi nhuận của doanh nghiệp, rất khó có đãi ngộ thỏa đáng để thu hút người tài.
Chiêu mộ nhân tài
Với khát vọng chinh phục những công trình giao thông, tạo động lực phát triển kinh tế đất nước, có thể nói, thời điểm hiện tại, Tập đoàn Đèo Cả là một trong số ít những doanh nghiệp giao thông trong nước dám mạnh tay chiêu mộ nhiều chuyên gia, kỹ sư giỏi nước ngoài về làm việc với mức lương "khủng".
Thời gian qua, có những thời điểm hoạt động đầu tư, xây dựng công trình giao thông gặp nhiều khó khăn, song thay vì giảm trừ lượng, hoặc để người lao động tạm nghỉ, Tập đoàn Đèo Cả luôn tìm cách khắc phục, bố trí công việc phù hợp cho người lao động. Các quỹ tài chính luôn được dự phòng để doanh nghiệp quản trị rủi ro, ưu tiên hàng đầu là chế độ cho người lao động. Ngay lúc đại dịch Covid-19 hoành hành, guồng máy của Đèo Cả vẫn được vận hành xuyên suốt, bảo đảm chất lượng, tiến độ triển khai.
 |
| Anh Đào Văn Cẩm (trái) cùng đồng đội rèn luyện kỹ năng, thao tác sử dụng xe cứu hỏa. |
Anh Đào Văn Cẩm, Đội trưởng Phòng cháy chữa cháy và Cứu nạn, cứu hộ (Xí nghiệp Quản lý vận hành hầm đường bộ Đèo Cả) cho biết, trước khi về “đầu quân” cho Đèo Cả vào năm 2015, anh đã có gần 10 năm làm việc trong ngành dầu khí. Về đây làm việc, anh được cử đi đào tạo, huấn luyện nghiệp vụ phòng, chữa cháy, cứu hộ cứu nạn ở hầm Hải Vân trong 2 năm, thành thạo các kỹ năng mới về Xí nghiệp vận hành hầm Đèo Cả công tác.
Đặc thù công việc của đội anh là trực 24/24 giờ, làm theo ca kíp (1 ca 8 tiếng), do thường xuyên tập huấn thuần thục các thao tác, cho nên hễ có sự cố dù nhỏ nhất xảy ra trong hầm, đội của anh đều xử lý nhanh gọn, kịp thời, không để xảy ra sự cố lớn phát sinh.
Theo lời anh Cẩm, anh sẽ gắn bó lâu dài với Đèo Cả do thu nhập ổn định, môi trường làm việc tốt, anh em thường xuyên giúp đỡ, chia sẻ. Tập đoàn cũng đầu tư phương tiện cứu hộ, cứu thương, xe chữa cháy hiện đại, phù hợp với chuyên môn nghề nghiệp.
Tính đến hết năm 2023, tổng số nhân sự của Tập đoàn Đèo Cả đạt 7.377 người, tăng 46% so với thời điểm cuối năm 2022. Riêng năm 2023, tập đoàn đã tuyển dụng 3.080 nhân sự, tăng 79% so với năm 2022; trong đó, khối công trường gần 2.800 người (chiếm tỷ lệ 90%), khối văn phòng hơn 300 người (chiếm 10%). Với đội ngũ nhân lực trên, sản lượng công việc của Đèo Cả trong năm 2023 tăng tương ứng 60%.
Thậm chí, tập đoàn còn mời các nhân sự nước ngoài có kinh nghiệm về làm việc với vai trò chuyên gia ở các lĩnh vực mới như cầu dây văng, đường sắt tốc độ cao, metro, hầm vượt biển…
Cách đây không lâu, ông Siah Chee Seng, một chuyên gia về cầu dây văng đã chính thức đồng ý về làm việc cho Đèo Cả sau lời mời của ông Hồ Minh Hoàng, Chủ tịch Hội đồng quản trị tập đoàn.
Ông Siah Chee Seng kể, bản thân có hơn 30 năm làm việc trong lĩnh vực xây dựng cầu đường của các nhà thầu ở Pháp, Nhật Bản,… ông hết sức ấn tượng với tư duy "Nghĩ khác biệt-Tạo cách biệt" của tập đoàn cũng như kế hoạch, tầm nhìn tham gia các dự án lớn, đòi hỏi công nghệ thi công hiện đại. Vài năm trước, khi đi qua hầm Đèo Cả, ông đã rất thán phục khi biết đây là dự án do nhà thầu giao thông Việt Nam đảm nhận thi công toàn bộ.
 |
| Thủ tướng Phạm Minh Chính thị sát hầm Thung Thi trên đoạn tuyến cao tốc Mai Sơn-quốc lộ 45 trong quá trình thi công. |
"Chính vì lẽ đó, khi người đứng đầu Tập đoàn Đèo Cả đề nghị tôi tham gia vào triển khai các kế hoạch của doanh nghiệp, tôi đã vui vẻ nhận lời. Ở các công trường lao động của Đèo Cả, lán trại, chỗ ở của công nhân rất khang trang, sạch sẽ và hiện đại, ăn uống đầy đủ, giúp người lao động bảo đảm sức khỏe. Tôi thích môi trường làm việc cởi mở ở đây, đội ngũ lãnh đạo trẻ có năng lực, nhiệt huyết, và chế độ phúc lợi cũng rất tốt", ông Siah Chee Seng chia sẻ.
Theo Tổng Giám đốc Tập đoàn Đèo Cả Ngọ Trường Nam, hiện nay, có những nhân sự, tập đoàn đã trả mức lương lên đến 15 nghìn USD/tháng. Bên cạnh việc tuyển dụng, năm 2024, tập đoàn sẽ tiếp tục thực hiện điều chuyển, bố trí nhân sự để đáp ứng nhu cầu mở rộng quy mô sản xuất kinh doanh, trong đó, điều chuyển, giải quyết chế độ tại các dự án hoàn thành như Cam Lâm-Vĩnh Hảo (sẽ hoàn thành vào tháng 3 tới), dự án đường ven biển Bình Định, cụm dự án Quảng Ninh... và điều chuyển, tuyển dụng tại các dự án mới như Đồng Đăng-Trà Lĩnh, Hữu Nghị-Chi Lăng, Khánh Hòa- Buôn Ma Thuột, Vành đai 3 Thành phố Hồ Chí Minh,...
Năm 2024, với khối lượng công việc đảm trách ước tính tăng gần 30% so với năm trước, nhu cầu tuyển dụng lao động tại Tập đoàn giao thông này dự kiến lên đến hơn 3.000 lao động trên khắp mọi miền đất nước. Bên cạnh tuyển dụng, các hoạt động đào tạo sẽ tiếp tục được đẩy mạnh, nhằm tạo điều kiện cho cán bộ, nhân viên tiếp cận tri thức mới và vận dụng vào thực tiễn công việc, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Có thể nói, các doanh nghiệp như Đèo Cả đã góp phần rèn luyện những nhân tài “thực chiến” cho ngành giao thông.
