Canh tác hốc đá

Cao nguyên đá Đồng Văn có địa hình khắc nghiệt với những dãy núi đá tai mèo, núi đất trải dài trên toàn bộ diện tích của 23 xã thuộc tỉnh Tuyên Quang. Đây là nơi sinh sống của hơn 280 nghìn người, trong đó dân tộc H’Mông chiếm hơn 70%.

Người dân trên Cao nguyên đá Đồng Văn làm đất để trồng ngô chính vụ.
Người dân trên Cao nguyên đá Đồng Văn làm đất để trồng ngô chính vụ.

Nhằm thích ứng điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, người dân nơi đây đã sáng tạo nên nhiều kỹ năng trong cuộc sống, sản xuất; nổi bật là tri thức canh tác hốc đá.

Dân tộc H’Mông bắt đầu di cư đến vùng Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Cao nguyên đá Đồng Văn từ vài trăm năm trước. Thời kỳ đó, vùng đất này chỉ toàn rừng già với thảm thực vật dày đặc, đất đai phì nhiêu. Đến với vùng đất mới, dân tộc H’Mông sinh sống bằng cách phá rừng để làm rẫy, trồng ngô. Cứ thế, sau vài vụ gieo trồng, đất trở nên bạc màu khiến người dân phải đi đến những cánh rừng mới để phát nương làm rẫy. Kéo dài qua nhiều thập kỷ, cuộc sống du canh, du cư dẫn đến hệ quả là diện tích rừng thu hẹp, đất sản xuất khan hiếm, trong khi dân số không ngừng tăng lên.

Khi không còn nơi để phát nương, đồng bào H’Mông định cư và buộc phải học cách canh tác trên những sườn núi đá. Đây là bước ngoặt quan trọng, đánh dấu sự chuyển đổi tập quán canh tác. Người dân tạo dựng những mảnh nương nhỏ bé nằm xen giữa những triền đá tai mèo, tận dụng từng hốc đất quý giá để trồng ngô. Quá trình ấy là sự khởi đầu của kỹ thuật thổ canh hốc đá, một sáng tạo nông nghiệp độc đáo mang đậm bản sắc văn hóa địa phương.

Theo ông Nguyễn Thanh Giang, Phó Trưởng ban Quản lý Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Cao nguyên đá Đồng Văn cho biết, thổ canh hốc đá là hình thức canh tác trên địa hình có xen lẫn đá và đất, người dân vừa trồng trọt, vừa bảo vệ và cải tạo đất. Trên thực tế, nương hốc đá được hình thành bằng cách xếp những tảng đá mồ côi thành các bờ đá nhỏ, có tác dụng chống xói mòn, giữ nước, hạn chế đất bị rửa trôi khi mưa lớn.

Đối với những nơi không có sẵn đất, đồng bào dùng gùi gánh từng bao đất đổ vào hốc đá, từng chút một, trong nhiều tháng, thậm chí nhiều năm để thành những nương rộng lớn. Từ những hốc đá hoang sơ, sau thời gian dài kiên trì đã hình thành được nương canh tác lớn. Đó là công sức, là minh chứng cho ý chí “sống trên đá” của người dân nơi địa đầu Tổ quốc.

Nhờ sự ra đời của kỹ thuật thổ canh hốc đá, đồng bào người H’Mông và nhiều dân tộc khác đã từng bước ổn định cuộc sống, hình thành các bản làng tập trung. Khi mùa vụ mới bắt đầu, người dân lại cùng nhau tu sửa những mảnh nương cũ, đồng thời gùi đất lấp thêm vào những hốc đá để mở rộng diện tích sản xuất. Do diện tích đất canh tác xen lẫn với đá cho nên người dân khéo léo sử dụng những công cụ lao động phù hợp điều kiện địa hình.

Kỹ thuật thổ canh hốc đá nay đã được hoàn thiện, phát triển về quy mô, chiều sâu. Trước kia, nương trên đá chỉ trồng ngô thì hiện nay, đồng bào đã biết xen canh, trồng thêm các loại cây hoa màu khác như rau cải, bí đỏ, đậu, khoai. Bên cạnh đó, người dân vùng cao cũng ứng dụng các tiến bộ khoa học vào sản xuất, trồng giống mới tăng năng suất và sản lượng cây trồng.

Những sườn núi tai mèo sắc nhọn lại phủ một mầu xanh mướt của cây ngô, cây rau đậu và các giống cỏ được trồng để phục vụ chăn nuôi gia súc. Sau khi thu hoạch ngô chính vụ, người dân nơi đây lại bắt đầu gieo hạt hoa tam giác mạch. Loài hoa nở rộ khắp các sườn núi đá, khoác lên Cao nguyên đá Đồng Văn sắc tím mộng mơ. Mùa hoa tam giác mạch không chỉ tô điểm cho cảnh sắc vùng cao mà còn là sản phẩm du lịch đặc sắc.

Hằng năm, cứ vào dịp cuối thu, đầu đông, hàng trăm nghìn du khách đổ về cao nguyên đá để chiêm ngưỡng mùa hoa, mang lại nguồn thu nhập đáng kể từ dịch vụ lưu trú, ẩm thực và sản phẩm thủ công truyền thống. Cuộc sống của đồng bào các dân tộc trên Cao nguyên đá Đồng Văn đổi thay tích cực, hạn chế tình trạng di cư tự do.

Có thể bạn quan tâm

Cán bộ chiến sĩ biên phòng giúp đỡ xây sửa nhà cho người dân.

Dấu ấn giảm nghèo ở Lạng Sơn

Những năm qua, công tác giảm nghèo trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn được quan tâm, thực hiện đồng bộ, kịp thời, mang lại cuộc sống ấm no cho nhiều hộ nghèo, hộ cận nghèo.

Tiểu dự án Cải thiện dinh dưỡng góp phần giảm suy dinh dưỡng thấp còi và nâng cao sức khỏe, thể chất cho trẻ em.

Cải thiện dinh dưỡng trong hành trình giảm nghèo bền vững

Từ khi triển khai Chương trình Mục tiêu Quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025, Tiểu dự án Cải thiện dinh dưỡng tạo ra những thay đổi tích cực trong đời sống người dân vùng khó khăn, góp phần quan trọng vào việc giảm nghèo đa chiều và phát triển bền vững, hướng tới mục tiêu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.

Trồng cà phê giúp nhiều hộ dân thoát nghèo.

Hiệu quả công tác giảm nghèo ở Điện Biên

Những kết quả tích cực triển khai thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 tại Điện Biên đã góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của người nghèo và đồng bào dân tộc thiểu số, thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội trên địa bàn tỉnh.

Nhiều hộ dân nỗ lực chăn nuôi, vươn lên làm giàu, thoát nghèo.

Đa dạng hóa mô hình sinh kế, triển khai kịp thời chính sách hỗ trợ

Sau gần 5 năm thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia Giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025, tỉnh Phú Thọ cơ bản đã hoàn thành mục tiêu đề ra; các chính sách hỗ trợ người nghèo được thực hiện kịp thời, đúng đối tượng. Diện mạo các làng quê, thôn bản có nhiều thay đổi, đời sống người dân từng bước được cải thiện và nâng cao.

Nông dân xã Quài Tở thu hái cà-phê chín đỏ trên vườn cây đầu dòng.

Mùa cà-phê chín đỏ dưới chân đèo Pha Đin

Sau hơn 10 năm gắn bó và kiên trì chăm bẵm vun gốc, năm nay người dân trồng cà-phê ở xã Quài Tở, tỉnh Điện Biên đã đón mùa quả ngọt. Cà-phê Quài Tở được mùa, được giá đã xua đi vất vả, nhọc nhằn của người nông dân dưới chân đèo Pha Đin.

Giữ bản sắc để phát triển du lịch bền vững

Giữ bản sắc để phát triển du lịch bền vững

Trong bối cảnh du lịch toàn cầu chuyển mạnh sang giá trị bản địa và trải nghiệm chân thực, văn hóa các dân tộc thiểu số Việt Nam đang nổi lên như nguồn lực đặc biệt quan trọng cho phát triển bền vững.

Mô hình tắm lá thuốc của người Dao xã Tả Phìn mang lại thu nhập ổn định cho chị em phụ nữ.

Chuyện giảm nghèo bền vững ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số

Là tỉnh miền núi với hơn 30 dân tộc anh em cùng chung sống, trong đó phần lớn là đồng bào các dân tộc thiểu số sinh sống ở vùng cao, biên giới, đời sống còn nhiều khó khăn, tuy nhiên, nhờ những chính sách đặc thù của Đảng, Nhà nước, cùng sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị ở địa phương.

Miến dong Bản Xèo được du khách ưa chuộng.

Cây dong riềng xóa nghèo ở Bản Xèo

Từ chỗ chỉ là cây trồng có diện tích nhỏ lẻ, đến nay, cây dong riềng đã phát triển mạnh, trở thành cây trồng chủ lực góp phần quan trọng phát triển kinh tế địa phương, nâng cao thu nhập cho người dân xã vùng cao Bản Xèo, tỉnh Lào Cai.

Mô hình trồng bí xanh thơm mở ra hướng phát triển kinh tế mới cho người dân xã Văn Bàn.

Làm giàu từ trồng bí xanh thơm

Thời gian gần đây, mô hình trồng bí xanh thơm của người dân xã Văn Bàn (tỉnh Lào Cai) đã trở thành điểm sáng tại địa phương, mở ra hướng phát triển mới cho nông sản. Từ những thử nghiệm ban đầu, cây bí xanh thơm nhanh chóng chứng minh hiệu quả, giúp người dân tăng thu nhập, cải thiện đời sống.

Ông Mùa A Giàng chăm sóc đàn gia cầm của gia đình.

Lan tỏa tinh thần vượt khó, vươn lên thoát nghèo

Không khi nào nguôi nghĩ về khát vọng làm giàu chính đáng trên vùng đất quê hương chính là động lực thôi thúc ông Mùa A Giàng ở bản Nậm Chim, xã Si Pa Phìn (tỉnh Điện Biên) vươn lên, chăm chỉ làm ăn, học hỏi và áp dụng khoa học-kỹ thuật. 

Trang trại chăn nuôi lợn an toàn sinh học của gia đình ông Nguyễn Văn Toàn.

Làm giàu từ chăn nuôi an toàn sinh học

Ông Nguyễn Văn Toàn, 61 tuổi ở khu 7, xã Hy Cương, tỉnh Phú Thọ là một trong 63 gương nông dân Việt Nam xuất sắc. Trang trại nuôi lợn an toàn sinh học rộng hàng nghìn mét vuông, trị giá hàng chục tỷ đồng đang được ông đầu tư mở rộng.

Đóng gói sản phẩm tại Hợp tác xã nông nghiệp Tân Thành. (Ảnh: TUẤN SƠN)

Cách làm hay ở Tân Thành

Từ cây nghệ, loài cây trồng quen thuộc nơi vùng đất khó, Hợp tác xã Nông nghiệp Tân Thành, thôn Tân Thành, phường Bắc Kạn (Thái Nguyên) đã cùng với bà con đồng bào dân tộc thiểu số xây dựng được chuỗi liên kết sản xuất nghệ củ bền vững, mang lại giá trị kinh tế cao.

Cây hồi trở thành cây trồng chủ lực để xóa nghèo tại xã Đường Hồng.

Cây xóa nghèo của đồng bào vùng cao

Năm 2009, một lão nông đã mạnh dạn đưa cây hồi về trồng thử nghiệm tại xã Đường Hồng, tỉnh Tuyên Quang. Không ngờ loại cây này lại hợp với khí hậu, thổ nhưỡng địa phương, sinh trưởng tốt và mang lại thu nhập khá. Từ một hộ trồng thử nghiệm ban đầu, đến nay loại cây này đã trở thành cây xóa nghèo của người dân nơi đây.

Anh Trần Văn Cháng bên sản phẩm quế hữu cơ chuẩn bị xuất bán.

Người tiên phong đưa cây quế Viễn Sơn vươn xa

Đến Viễn Sơn, xã Xuân Ái, tỉnh Lào Cai, vùng đất bạt ngàn cây quế được trồng từ chân khe suối, vươn cao lên các đỉnh đồi, phóng ngút tầm mắt chỉ thấy một mầu xanh đậm của rừng quế. Về Khe Dứa, chúng tôi tìm gặp anh Trần Văn Cháng, chủ nhân của rừng quế hơn 20 ha, là Giám đốc Hợp tác xã Cháng Quế gồm 39 xã viên.

Ông Voòng Cá Lành (đứng giữa) chia sẻ về sự thành công của Hợp tác xã Voòng Dính, tỉnh Lai Châu trong việc sản xuất cây giống lâm nghiệp.

Điểm tựa về vốn cho nông nghiệp

Nhờ nguồn vốn tín dụng ưu đãi từ Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (Agribank) chi nhánh Lai Châu, nhiều hộ dân, hợp tác xã và doanh nghiệp đã mạnh dạn mở rộng sản xuất, tạo việc làm ổn định, nâng cao thu nhập và góp phần đưa nông nghiệp địa phương phát triển.

Đồng bào Dao thôn Phiêng Phàng, xã Cao Minh thu hoạch lúa Nếp Tài. (Ảnh MA NINH)

Tạo sinh kế nhờ cây trồng đặc sản

Sau hợp nhất, bên cạnh những dư địa lớn đã được mở ra, tỉnh Thái Nguyên mới cũng đang sở hữu nhiều cây trồng đặc sản, có thương hiệu. Đây là điều kiện thuận lợi để tạo sinh kế bền vững cho người dân. Tỉnh đang tập trung ban hành cơ chế, chính sách hỗ trợ để mở rộng các vùng trồng cây đặc sản.

Cán bộ kỹ thuật Hợp tác xã Nông lâm nghiệp tổng hợp Ngọc Sơn kiểm tra chất lượng củ nghệ trước khi thu hoạch, chế biến.

Làm giàu từ mô hình trồng nghệ

Hàng chục năm nay, nhiều hộ dân ở các xã vùng cao Minh Ngọc, Minh Sơn của tỉnh Tuyên Quang có nguồn thu nhập ổn định từ cây nghệ. Đây là kết quả từ mô hình liên kết sản xuất tinh bột nghệ giữa Hợp tác xã Nông lâm nghiệp tổng hợp Ngọc Sơn và người dân.

Người dân thu hoạch tại vườn lê xã Mường Hum.

Lê ngọt ở Mường Hum

Cứ vào dịp tháng 7 hằng năm, khi những cánh đồng lúa vùng cao bắt đầu vươn mầm xanh cũng là lúc đồng bào các dân tộc xã Mường Hum, tỉnh Lào Cai nô nức bước vào mùa thu hoạch quả lê chín mọng.

Thương binh Lương Khuyến Giang (ngoài cùng bên trái) kiểm tra đồi bạch đàn.

Tấm gương thương binh vượt khó

Vừa qua, chúng tôi có dịp đến thăm trang trại của thương binh 4/4 Lương Khuyến Giang tại Thôn 6 (xã Yên Bình, tỉnh Lào Cai). Trang trại này rộng 6,5 ha, nằm ven hồ Thác Bà được trồng quế xen lẫn bạch đàn xanh mướt.

Giai đoạn 2021-2025, tỉnh Sơn La đã tạo điều kiện cho các hộ vùng đồng bào dân tộc thiểu số vay 18,2 tỷ đồng tiền hỗ trợ xây, sửa nhà ở.

Động lực góp phần giảm nghèo ở Sơn La

Trong quá trình triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021-2025 trên địa bàn tỉnh Sơn La, nguồn tín dụng chính sách xã hội tiếp tục khẳng định vai trò trụ cột.

Anh Hoàng Văn Sơn (bên phải) trao đổi với lãnh đạo xã về vụ vải được mùa.

Làm giàu từ vườn vải sạch xuất khẩu

Những ngày này, về xã Phúc Hòa, huyện Tân Yên, tỉnh Bắc Giang thấy nhộn nhịp những chuyến xe chở đầy vải chín đỏ rực khắp các thôn trên, xóm dưới. Trên vùng đất thuần nông trồng vải bạt ngàn, nông dân trẻ tuổi-anh Hoàng Văn Sơn ở thôn Quất Du 1, đã vươn lên làm giàu từ mô hình trồng vải sạch xuất khẩu.

Gia đình bà Nông Thị Hằng, thôn Phục Hưng, xã Lương Thiện, huyện Sơn Dương phát triển nuôi trâu sinh sản từ nguồn vốn vay của Ngân hàng Chính sách xã hội.

Tín dụng chính sách thúc đẩy xây dựng nông thôn mới

Nhờ được tiếp cận với nguồn vốn vay ưu đãi từ Ngân hàng Chính sách xã hội, hàng nghìn hộ dân ở khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa tỉnh Tuyên Quang đã có thêm nguồn lực để đầu tư phát triển kinh tế, tạo sinh kế ổn định và vươn lên thoát nghèo bền vững. Tín dụng chính sách còn thúc đẩy tiến trình xây dựng nông thôn mới toàn diện, thực chất và bền vững.

Chị Trương Thị Sến chăm sóc vườn rau dưới tán cây ăn quả.

Làm giàu từ mô hình trồng rau xanh dưới tán cây ăn quả

Chị Trương Thị Sến ở khu phố 2, thị trấn Phố Bảng, huyện Đồng Văn (tỉnh Hà Giang) đã mạnh dạn chuyển đổi đất trồng ngô sang trồng rau xanh dưới tán cây ăn quả. Mô hình này giúp gia đình chị có thu nhập khá và mở ra hướng phát triển du lịch nông nghiệp tại địa phương. 

Mô hình nuôi lợn bản địa tập trung đem lại hiệu quả kinh tế cho bà con nhân dân xã Lê Lợi.

Chuyển mình nhờ chương trình mục tiêu quốc gia

Xã Lê Lợi là một trong những xã tiêu biểu trong việc thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia ở huyện Nậm Nhùn (Lai Châu). Từ việc hoàn thành sớm xóa nhà tạm, nhà dột nát đến việc xây dựng các mô hình phát triển kinh tế, giúp người dân tăng thêm thu nhập ổn định cuộc sống.