Cần cơ chế đủ mạnh để phát triển năng lượng

Ngày 6/12, tại Hà Nội, Tạp chí Năng lượng Mới (PetroTimes) tổ chức tọa đàm “Petrovietnam trong hành trình phát triển cùng đất nước” với sự tham gia của nhiều chuyên gia hàng đầu, góp phần làm sâu sắc thêm các phân tích và góc nhìn về vai trò, đóng góp của Tập đoàn Công nghiệp-Năng lượng quốc gia Việt Nam (Petrovietnam) trong tiến trình hình thành và phát triển cùng với lịch sử dân tộc.

Động lực phát triển kinh tế

Phát biểu tại tọa đàm, Chủ tịch Hội dầu khí Việt Nam Nguyễn Quốc Thập cho biết, qua 50 năm hình thành và phát triển, Petrovietnam không chỉ thể hiện vai trò trụ cột năng lượng quốc gia, về kinh tế mà còn là biểu tượng của bản lĩnh Việt Nam trên biển. Hơn 440 triệu tấn dầu đã khai thác, xuất bán và gần 200 tỷ mét khối khí được đưa vào bờ cùng các loại sản phẩm hàng hóa khác trong hệ thống được sản xuất, cung ứng ra thị trường đã giúp đơn vị nằm trong nhóm doanh nghiệp đóng góp ngân sách lớn và ổn định nhất.

“Điều đáng quý, ngay cả khi thị trường dầu khí toàn cầu biến động mạnh, Tập đoàn vẫn giữ được kỷ luật vận hành, duy trì nguồn thu chắc chắn cho ngân sách Nhà nước. Petrovietnam đã trải qua 50 năm đồng hành cùng đất nước, là động lực phát triển kinh tế, xã hội đất nước thông qua thực hiện sứ mệnh bảo đảm “5 An”: An ninh năng lượng, an ninh kinh tế, an ninh lương thực, an ninh quốc phòng và chủ quyền quốc gia trên biển, đồng thời góp phần bảo đảm an sinh xã hội”, ông Nguyễn Quốc Thập nhấn mạnh.

Ông Nguyễn Quốc Thập thông tin thêm, từ việc thực hiện sứ mệnh 5 “An”, Petrovietnam đã khẳng định uy tín, vị thế của một tập đoàn kinh tế hàng đầu đất nước với thành tựu “5 Nhất” như doanh nghiệp có quy mô lớn nhất, với tổng tài sản hợp nhất vượt 1 triệu tỷ đồng, vốn chủ sở hữu hơn 556 nghìn tỷ đồng; đóng góp ngân sách cao nhất, bình quân đạt 160 nghìn tỷ đồng/năm trong những năm gần đây, chiếm tới hơn 80% tổng số nộp ngân sách của 18 tập đoàn, tổng công ty trong khối doanh nghiệp nhà nước; có lợi nhuận cao nhất, khi giai đoạn 2020-2025 đạt tới 316 nghìn tỷ đồng, tương đương bình quân 2,2 tỷ USD/năm; là doanh nghiệp duy nhất đoạt nhiều giải thưởng cao quý về khoa học công nghệ, trong đó có 6 giải thưởng Hồ Chí Minh và 4 giải thưởng Nhà nước, cùng hàng chục sáng chế trong nước và quốc tế uy tín. Bên cạnh đó, Petrovietnam cũng dẫn đầu về hoạt động an sinh xã hội, chỉ riêng giai đoạn 2020-2025, Tập đoàn đã dành hơn 5,13 nghìn tỷ đồng cho hoạt động này,…

Theo chuyên gia cao cấp về thuế và quản trị doanh nghiệp, nguyên Cục trưởng Thuế doanh nghiệp lớn (Bộ Tài chính) Nguyễn Văn Phụng, Petrovietnam trở thành trụ cột tài khóa quốc gia được thể hiện qua ba yếu tố then chốt, đó là kỷ luật tài chính và quản trị dòng tiền rất nghiêm ngặt, trong đó, dòng tiền, đầu tư, phân bổ ngân sách, thu, chi đều được quản trị chặt chẽ, minh bạch, tiệm cận chuẩn mực quốc tế. Điều này tạo nền tảng để Nhà nước tin tưởng vào tính chính xác, ổn định và dự báo được của nguồn thu.

Tiếp đến, cấu trúc chuỗi giá trị rộng, có khả năng bù trừ rủi ro theo chu kỳ kinh tế. Petrovietnam không chỉ khai thác dầu thô mà còn vận hành một hệ sinh thái hoàn chỉnh, từ thăm dò, khai thác dầu khí, điện, đạm, lọc hóa dầu, dịch vụ kỹ thuật. Khi giá dầu giảm, các lĩnh vực điện, đạm, khí, lọc hóa dầu tiếp tục tạo nguồn thu ổn định, giúp cân bằng rủi ro,…

Cuối cùng là năng lực dự báo, lập kế hoạch và hoạch toán kinh doanh rất cao. Petrovietnam luôn xây dựng các kịch bản giá dầu, sản lượng, chi phí và dòng tiền sát với thực tế thị trường. Năng lực này ngày càng hoàn thiện, đơn cử, Nhà máy lọc dầu Dung Quất trước đây chỉ thiết kế để lọc dầu thô Bạch Hổ nhưng nay đã có thể vận hành với dầu từ hơn 30 quốc gia khác, qua đó minh chứng cho trình độ dự báo, thích ứng và tối ưu hóa sản xuất.

Sớm hoàn thiện thể chế

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phạm Thúy Chinh cho rằng, Petrovietnam là một trong những trụ cột quan trọng của tăng trưởng và ổn định kinh tế vĩ mô. Tập đoàn duy trì đóng góp ngân sách và GDP ở mức cao, ổn định trong nhiều năm; đồng thời tạo việc làm trực tiếp và gián tiếp cho hàng chục nghìn lao động.

Chuỗi giá trị dầu khí, từ thăm dò, khai thác, chế biến đến phân phối các sản phẩm năng lượng giúp nền kinh tế có được nguồn cung chiến lược, qua đó hỗ trợ tăng trưởng và ổn định giá cả. Tập đoàn cũng đóng góp rất quan trọng trong thực hiện chiến lược kinh tế biển bền vững và bảo đảm an ninh quốc phòng. Hoạt động dầu khí diễn ra chủ yếu tại các vùng biển xa bờ; quá trình tìm kiếm, thăm dò, khai thác giúp khẳng định và thực thi chủ quyền quốc gia. Cùng với đó, nhiều dự án dầu khí kéo theo phát triển hạ tầng cảng biển, logistics và các ngành công nghiệp hỗ trợ, tạo chuỗi giá trị lan tỏa mạnh mẽ cho cả vùng kinh tế biển.

Mặt khác, Petrovietnam là nhân tố then chốt bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia. Trong bối cảnh thế giới có nhiều biến động khó lường, tập đoàn vẫn duy trì ổn định nguồn cung xăng dầu, khí, điện, đạm cho nền kinh tế. Năng lực vận hành các nhà máy lọc hóa dầu, nhà máy điện, đạm và hệ thống khí đã giúp Việt Nam tránh được các cú sốc đột biến về năng lượng như nhiều quốc gia khác.

Petrovietnam cũng tiên phong trong đổi mới sáng tạo, khoa học-công nghệ và chuyển đổi số. Tập đoàn tích cực triển khai các chương trình chuyển đổi công nghệ, nâng cao năng lực quản trị và hướng đến yêu cầu phát triển mới theo tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW của Trung ương. Đổi mới công nghệ không chỉ nâng sức cạnh tranh của doanh nghiệp mà còn tạo thêm năng lực nội sinh cho quốc gia trong lĩnh vực năng lượng, công nghiệp.

Nhìn nhận dưới góc độ kinh tế học, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thường Lạng khẳng định: Công nghệ năng lượng luôn được xếp vào nhóm công nghệ chiến lược, điều đó cho thấy vai trò đặc biệt quan trọng của Petrovietnam trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Tập đoàn đã đứng ở tuyến đầu khi Việt Nam xây dựng và hoàn thiện Luật Đầu tư nước ngoài, góp phần định hình khung khổ pháp lý cho dòng vốn FDI sau này. Đây là một dấu ấn mang giá trị lịch sử, bởi FDI chính là một trong những trụ cột tăng trưởng mới của kinh tế Việt Nam.

Không chỉ ở sản lượng dầu thô, chuỗi cung ứng thăm dò, khai thác của Tập đoàn sở hữu nhiều thành tựu khoa học công nghệ được thế giới ghi nhận. Các lĩnh vực lọc hóa dầu, khí, điện, đạm đều có bước phát triển vượt bậc, khẳng định vị thế tiên phong của Petrovietnam trong quá trình chuyển dịch sang các nguồn năng lượng sản xuất xanh tại Việt Nam.

Các ngành dịch vụ công nghiệp dầu khí, vận tải biển, chế tạo giàn khoan cũng tạo ra giá trị lan tỏa rất lớn cho nền kinh tế. “Petrovietnam tạo ra giá trị gia tăng cốt lõi, tác động mạnh vào bảng cân đối liên ngành của nền kinh tế. Khi công nghiệp, năng lượng được xác định là một trong những động lực tăng trưởng quan trọng, hệ sinh thái Petrovietnam đóng vai trò điểm tựa cho nhiều ngành kinh tế khác”, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thường Lạng nhấn mạnh.

Tại tọa đàm, các chuyên gia cũng nhìn nhận, từ điểm xuất phát là một ngành khai thác tài nguyên đơn thuần, Petrovietnam đã xây dựng được một hệ sinh thái công nghiệp, năng lượng có cấu trúc hoàn chỉnh và gắn kết theo chiều sâu. Đây là điều không phải quốc gia nào cũng làm được. Qua 50 năm hình thành và phát triển, Petrovietnam đã phát triển toàn diện, trở thành doanh nghiệp số 1 của Việt Nam. Tập đoàn luôn nằm trong nhóm dẫn đầu về doanh thu, nộp ngân sách, hiệu quả sản xuất kinh doanh, ngày càng thể hiện rõ vai trò trụ cột kinh tế. Trong bối cảnh biến động toàn cầu và yêu cầu chuyển đổi ngày càng lớn, Petrovietnam tiếp tục là lực lượng quan trọng góp phần bảo đảm tăng trưởng bền vững của đất nước.

Theo các chuyên gia, hiện nay có nhiều luật và nghị quyết của Quốc hội liên quan trực tiếp đến hoạt động của Petrovietnam, như Luật Đầu tư, Luật Đầu tư công, Luật Doanh nghiệp, Luật Dầu khí (quy định riêng cho hoạt động dầu khí), Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp. Đồng thời, trong những năm gần đây, các quy định về quản lý và đầu tư vốn tại doanh nghiệp đã ngày càng cởi mở hơn, phân cấp, phân quyền mạnh hơn, qua đó không làm lãng phí cơ hội của doanh nghiệp, nhất là Luật Dầu khí năm 2022 đã trao quyền mạnh mẽ hơn cho Petrovietnam.

Tuy nhiên, trong bối cảnh các dự án đầu tư của Petrovietnam có quy mô rất lớn so với nhiều ngành, thời gian thu hồi vốn kéo dài, mở rộng ra cả nước ngoài; đồng thời có nhiều hoạt động liên doanh, liên kết với doanh nghiệp trong và ngoài nước, do đó cần có cơ chế tài chính đủ mạnh để thu hút các nhà đầu tư cùng Petrovietnam phát triển năng lượng trong thời gian tới. Nếu thể chế không theo kịp, sẽ bỏ lỡ cơ hội phát triển và làm chậm quá trình chuyển dịch năng lượng. Vì vậy, sự phối hợp liên ngành, sự rõ ràng về trách nhiệm, ổn định của chính sách và cách tiếp cận linh hoạt của cơ quan quản lý chính là chìa khóa để hệ sinh thái Petrovietnam phát huy hết tiềm năng trong giai đoạn tới.