Bảo tồn nhạc cụ mã la của dân tộc RaGlai ở Ninh Thuận

Huyện Bác Ái (Ninh Thuận) có 10 dân tộc anh em, trong đó, người dân tộc RaGlai chiếm 87%. Hơn 10 năm qua, từ chỗ xác định giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc thiểu số có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng đời sống tinh thần cũng như thúc đẩy kinh tế-xã hội phát triển, địa phương đã có nhiều giải pháp để bảo tồn các loại nhạc cụ truyền thống, nhất là mã la.
Nhạc cụ mã la của dân tộc Raglai ở huyện Bác Ái, tỉnh Ninh Thuận.
Nhạc cụ mã la của dân tộc Raglai ở huyện Bác Ái, tỉnh Ninh Thuận.

Các loại nhạc cụ truyền thống của người dân tộc RaGlai được coi là vật thiêng không thể thiếu trong đời sống tinh thần, sinh hoạt cộng đồng. Trong đó, nhạc cụ mã la được coi là nhạc cụ tiêu biểu nhất, vì luôn xuất hiện trong tất cả những lễ hội quan trọng của cộng đồng người RaGlai. Mã la được ví như bảo vật minh chứng cho ý nghĩa lịch sử, sự đoàn kết, nghĩa tình và các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc RaGlai nơi đây.

Tuy nhiên, trước những tác động của nhịp sống hiện đại, giới trẻ có xu hướng ưa chuộng âm nhạc mới lạ, sôi động dẫn đến việc không còn mặn mà với mã la. Bên cạnh đó, lớp thế hệ nghệ nhân tâm huyết, sử dụng thành thạo nhạc cụ mã la nay đã lớn tuổi hoặc qua đời, khiến cho việc bảo tồn loại nhạc cụ này rất khó khăn,đứng trước nguy cơ bị mai một.

Bí thư Huyện ủy Bác Ái Mẫu Thái Phương cho biết: Trước thực trạng nêu trên, huyện đã chủ động, triển khai thực hiện hiệu quả Đề án “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống các dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện, giai đoạn 2020-2025, tầm nhìn đến năm 2030”. Cụ thể là đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động nhân dân tích cực tham gia phong trào văn hóa, văn nghệ, chung tay bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể; đầu tư hàng trăm triệu đồng để mua nhạc cụ; tổ chức thành lập các câu lạc bộ, đội đánh mã la; tập huấn, truyền dạy trong trường học, khu dân cư... góp phần lan tỏa niềm yêu thích, sự tự hào về nét đẹp, giá trị nhạc cụ mã la của đồng bào RaGlai, qua đó được người dân hưởng ứng và tích cực tham gia, cho nên công tác bảo tồn nhạc cụ mã la ngày càng lan tỏa trên địa bàn huyện.

Ban đầu, huyện Bác Ái tuyên truyền, vận động các nghệ nhân tham gia và làm hạt nhân, đầu tàu, tích cực cống hiến thời gian, công sức để sưu tầm, nghiên cứu và truyền dạy cho thế hệ kế cận cách sử dụng các loại nhạc cụ để bảo tồn và phát huy hơn nữa giá trị văn hóa của mã la trong đời sống đồng bào RaGlai.

Nghệ nhân Ưu tú Chamaléa Liếp, ở xã Phước Thành được coi là người đặt nền móng của phong trào khi xây dựng đội mã la của xã với 40 thành viên đủ mọi lứa tuổi tham gia. Đến năm 2024, nhiều thành viên đã sử dụng thành thạo các bộ gõ nhạc của mã la và những nhạc cụ khác, tự tin tham gia các hoạt động biểu diễn văn hóa, văn nghệ tại địa phương, đồng thời tiếp nối ông, tiếp tục truyền dạy cho thế hệ trẻ.

Với nhiệt huyết của mình, năm 2022, ông Chamaléa Liếp còn đầu tư xây dựng khu trưng bày nhạc cụ tại nhà với 2 bộ mã la, đàn chapi, đàn bầu, trống... để bà con địa phương tham quan, sử dụng miễn phí các nhạc cụ. Những đóng góp trách nhiệm và đầy tâm huyết của ông đã góp phần thúc đẩy, lan tỏa các phong trào văn hóa, văn nghệ cũng như bảo tồn, giữ gìn các truyền thống tốt đẹp của đồng bào RaGlai nơi đây.

Từ nguồn vốn Chương trình Mục tiêu quốc gia về văn hóa, toàn huyện có 22/38 thôn được đầu tư một bộ mã la, gồm 5 chiếc (tượng trưng cho 3 người mẹ (mẹ một giữ nhà, mẹ hai chính giữa, mẹ ba là út mẹ và 2 con), được cộng đồng sử dụng hiệu quả trong việc trưng bày, giới thiệu; tổ chức biểu diễn phục vụ lễ hội và truyền dạy cho thế hệ trẻ. Huyện còn xây dựng chương trình duy trì hoạt động của đội mã la, văn nghệ dân gian trong cộng đồng tại 37/38 thôn. Theo đó, các đội thường xuyên kết nối, giao lưu văn hóa, văn nghệ, tổ chức các hoạt động cộng đồng hàng tuần, hàng tháng. Nhờ đó, nhạc cụ mã la có thêm nhiều cơ hội đến gần hơn với người dân tộc RaGlai, nhất là thế hệ trẻ.

Cùng với đó, huyện Bác Ái đã phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Ninh Thuận và các nghệ nhân ưu tú tại địa phương tổ chức các lớp dạy sử dụng nhạc cụ mã la cho học sinh Trường phổ thông dân tộc nội trú Pi Năng Tắc, thanh, thiếu nhi các trường học trên địa bàn huyện, qua đó, phát hiện nhiều học sinh có tố chất, đam mê với nhạc cụ này để tiếp tục bồi dưỡng, đào tạo trở thành các nghệ nhân cho tương lai. Hiện nay, tại 26 xã, 78 thôn vùng dân tộc RaGlai tỉnh Ninh Thuận có khoảng 220 bộ mã la với 1.772 chiếc; trong đó, nhiều nhất là huyện Bác Ái với 146 bộ/1.012 chiếc.

Với nỗ lực hiện nay, tin rằng nhạc cụ mã la của dân tộc RaGlai tỉnh Ninh Thuận sẽ vang mãi những âm thanh trầm, bổng vào dịp tổ chức các lễ hội quan trọng của cộng đồng, góp phần tạo động lực cho các dân tộc anh em trên địa bàn tỉnh nâng cao hơn nữa tinh thần đoàn kết, chung sức, chung lòng xây dựng Ninh Thuận ngày càng tươi đẹp hơn.

Có thể bạn quan tâm

Đình làng Lựu Bảo đầy trang nghiêm.

Dấu xưa Lựu Bảo

Qua bao nhiêu năm tháng, ngôi làng Lựu Bảo thuộc phường Kim Long, thành phố Huế vẫn chứa đựng vẻ đẹp nên thơ. Tứ bề gió thổi mây che, làng xưa tựa như nàng thiếu nữ soi bóng xuống dòng sông Bạch Yến trong xanh. Chuyện làng, chuyện sông không thể tách rời là vậy.

Công nhân Hợp tác xã chiếu cói Hoài Châu Bắc hoàn thiện một công đoạn làm ra chiếc chiếu thành phẩm. (Ảnh MỸ HÀ)

Làng nghề chiếu cói Hoài Nhơn

Dệt chiếu cói là nghề truyền thống lâu đời ở xã Hoài Châu Bắc, thị xã An Nhơn, tỉnh Bình Định (nay là phường Hoài Nhơn Bắc, tỉnh Gia Lai).

Nhiều du khách trẻ thích thú khi check-in tại Tháp Pô Klong Garai.

Giữ gìn Bảo vật quốc gia, góp phần thúc đẩy du lịch

Khánh Hòa là vùng đất giao thoa văn hóa với sự chung sống của 36 dân tộc anh em, trong đó nổi bật là văn hóa Chăm và Raglai, thể hiện qua hệ thống đền tháp cổ kính, các lễ hội truyền thống đặc sắc cùng phong tục tập quán giàu bản sắc.

Hòn Vọng Phu trong không gian đô thị ở Thanh Hóa.

Nỗ lực bảo tồn hòn Vọng Phu cùng cụm di tích An Hoạch

Hòn Vọng Phu trên đỉnh núi An Hoạch (núi Nhồi) ở phường Hạc Thành, tỉnh Thanh Hóa cùng những “Vọng Phu thạch” hiện hữu trên nhiều miền đất đã gắn liền với lịch sử dựng nước, giữ nước cùng đạo lý, nhận thức thẩm mỹ của dân tộc.

Bãi Làng - khu vực trung tâm Cù Lao Chàm.

Cù Lao Chàm - Viên ngọc thô đang được "mài giũa"

Mùa du lịch năm 2025, cụm đảo gần bờ của thành phố Đà Nẵng là Cù Lao Chàm đón hơn 269.000 du khách. So với năm 2024 và những năm trước đó, con số này cho thấy sự tăng trưởng và là một lời khẳng định: Những tiềm năng du lịch mạnh mẽ của “viên ngọc thô” xứ Quảng đang dần được cụ thể hóa, khai thác một cách hiệu quả và đúng hướng.

Cô gái Chăm trong Lễ hội Katê tại Khánh Hòa.

Thúc đẩy liên kết vùng du lịch trọng điểm

Những năm gần đây, hành trình du lịch nối dài giữa “biển xanh” Khánh Hòa và “đại ngàn” Đắk Lắk đã trở thành xu hướng mới. Sự dịch chuyển đó thể hiện nhu cầu khám phá nhiều hơn của du khách, đồng thời tạo cơ hội hình thành các tour, tuyến liên vùng mang dấu ấn riêng của khu vực Nam Trung Bộ và Tây Nguyên.

Du khách trải nghiệm làm đồ gốm khi tới thăm làng Thanh Hà.

Độc đáo làng gốm hơn 500 năm tuổi

Tại lễ trao giải thưởng Du lịch Việt Nam năm 2025 vừa qua, làng gốm Thanh Hà là đại diện của thành phố Đà Nẵng được vinh danh tại hạng mục “Điểm du lịch cộng đồng tốt nhất”.

Ông Lê Văn Nghĩa kiểm tra chất lượng sản phẩm rượu cần.

Bảo tồn và phát triển nghề truyền thống

Giữ được hương vị nồng say của rượu cần truyền thống sẽ mở ra cơ hội phát triển kinh tế cho bà con Cơ Tu. Đó là cách làm kinh tế hiệu quả của ông Lê Văn Nghĩa và một số hộ dân ở thôn Phú Túc, xã Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng.

Người dân và du khách nghe hát bài chòi ở Hội An.

Cân bằng giữa phát triển và gìn giữ ở Hội An

Sau khi mở rộng địa giới thành phố Đà Nẵng, Hội An (cũ) nay gồm ba phường: Hội An, Hội An Đông, Hội An Tây và một xã đảo Tân Hiệp (Cù Lao Chàm) tiếp tục giữ vai trò đặc biệt trong chiến lược phát triển du lịch-văn hóa của thành phố.

Thu gom lưới bẫy bắt chim yến trái phép. (Ảnh CTV)

Cần có giải pháp bảo vệ chim yến

Những năm gần đây, nạn săn bắt chim yến trái phép diễn ra tràn lan ở nhiều địa phương trên cả nước, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển bền vững của quần thể chim yến ở nước ta.

Đảo Lý Sơn, hạt nhân du lịch biển, đảo của tỉnh Quảng Ngãi.

Tìm hướng phát triển bền vững du lịch biển, đảo Quảng Ngãi

Du lịch biển, đảo Quảng Ngãi có nhiều tiềm năng trở thành trụ cột phát triển kinh tế- xã hội quan trọng. Tỉnh cần tạo ra sức mạnh tổng hợp, cân bằng lợi ích kinh tế-xã hội và môi trường để du lịch biển, đảo Quảng Ngãi phát triển bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu và khẳng định vị thế trong khu vực.

Võ cổ truyền đã và đang được triển khai nhiều giải pháp đồng bộ để phát triển một cách bài bản, bền vững

Bảo tồn và lan tỏa võ cổ truyền

Võ cổ truyền Bình Định không chỉ là một di sản văn hóa phi vật thể quốc gia mà còn là một hệ giá trị sống động, có khả năng thích ứng và phát triển trong thời đại mới. Trong bối cảnh đất nước hội nhập sâu rộng, văn hóa truyền thống không thể chỉ lưu giữ trong bảo tàng hay lễ hội mà phải được đưa vào đời sống, đến với thế hệ trẻ.

Hội thi Ẩm thực Yến sào Khánh Hòa.

Độc đáo Lễ hội Yến sào Khánh Hòa

Không chỉ thành kính tri ân, tưởng nhớ công đức lớn lao của thủy tổ, thánh mẫu, các vị tiền bối sáng lập, phát triển ngành nghề yến sào trong suốt 700 năm qua, Lễ hội Yến sào Khánh Hòa đã tạo nên một không gian văn hóa biển, đảo đa dạng và sinh động.

Bề mặt dải đá bằng phẳng, đoạn rộng nhất lên tới 50 mét.

Kỳ quan dưới đáy biển Gia Lai

Làng chài Nhơn Hải, phường Quy Nhơn Đông, tỉnh Gia Lai không chỉ nổi tiếng với vẻ đẹp bình yên cùng cảnh sắc biển, trời hùng vĩ, mà còn được nhiều người say đắm bởi một kỳ quan độc đáo.

Phụ nữ Pa Kô làm món Đổi A-lỗq chuẩn bị cho ngày lễ Aza.

Món ăn độc đáo của người Pa Kô

Khi còn nhỏ, tôi biết đến món Đổi A-lỗq (cơm nếp ống tre) của người Pa Kô qua những lần theo bố về thăm quê nội ở thôn A Liêng, xã Tà Rụt (Quảng Trị) bên dòng Krông Klang. Hương vị đặc trưng của món ăn này vẫn in đậm trong ký ức sau những lần tôi dự lễ hội và thưởng thức cùng mọi người.

Công đoạn khoét rỗng mõ là quan trọng nhất

Giữ tiếng mõ làng Thủy Xuân

Giữa không gian thanh vắng ở tổ 11, phường Thủy Xuân, thành phố Huế, tiếng cốc cốc khi nhỏ khi to đưa con người về chốn tĩnh tại. Ở vùng đất Cố đô, người ta vẫn còn nhớ đến làng mõ Thủy Xuân.

Nghệ thuật trang trí cây nêu của người Co ở Quảng Ngãi là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Sắc mầu văn hóa dân tộc Co

Chỉ với khoảng 34 nghìn người cư trú chủ yếu ở phía tây tỉnh Quảng Ngãi, song cộng đồng người Co có một kho tàng văn hóa dân gian đặc sắc với kiến trúc nhà ở, truyện kể dân gian, nghệ thuật tạo hình, nghệ thuật diễn xướng, tri thức dân gian.

Đà Nẵng liên tiếp xúc tiến mở các đường bay thẳng từ thị trường khách du lịch Ấn Độ, các nước Trung Đông và CIS.

Mở rộng không gian đưa ngành du lịch bứt phá

Với những lợi thế sẵn có của thành phố Đà Nẵng và tỉnh Quảng Nam (trước đây), Đà Nẵng hiện nay thụ hưởng nhiều dư địa để đưa ngành du lịch bứt phá. Biết tận dụng tối đa cơ sở vật chất, tài nguyên du lịch, di sản văn hóa sẽ tạo động lực phát triển, đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của thành phố.

Nghệ nhân Đạt Thị Nam (áo cam) truyền dạy kỹ thuật dệt hoa văn Chăm cổ cho phụ nữ Chăm.

Truyền giữ nghề dệt thổ cẩm Chăm

Nghệ nhân Đạt Thị Nam ở xã Ninh Phước (Khánh Hòa mới) được cộng đồng Chăm tôn vinh là điển hình tiêu biểu trong sưu tầm, phục hồi nhiều loại hoa văn cổ và tận tâm truyền dạy nghề dệt thổ cẩm cho phụ nữ các dân tộc khu vực miền trung - Tây Nguyên.

Nâng tầm giá trị sâm Ngọc Linh

Nâng tầm giá trị sâm Ngọc Linh

Từ cây thuốc trên dãy núi Ngọc Linh thuộc hai tỉnh Quảng Nam và Kon Tum, sau hơn 50 năm phát hiện, cây sâm Ngọc Linh nay được xem như "quốc bảo" của Việt Nam, góp phần thay đổi chất lượng cuộc sống của người dân.

Tháp Pô Klong Garai, phường Đô Vinh, thành phố Phan Rang - Tháp Chàm (Ninh Thuận), được Thủ tướng Chính phủ công nhận Di tích quốc gia đặc biệt tháng 12/2016.

Khai thác giá trị văn hóa Chăm để phát triển du lịch

Tỉnh Ninh Thuận có 80 di sản được lập hồ sơ và xếp hạng, trong đó Nghệ thuật làm gốm của người Chăm được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp; có 2 di tích được Thủ tướng Chính phủ công nhận Di tích quốc gia đặc biệt là tháp Hòa Lai và tháp Pô Klong Garai. Bên cạnh đó, còn có tháp Pô Rômê là di tích lịch sử, kiến trúc cấp quốc gia...

Nét hoang sơ ở mũi Vi Rồng.

Đánh thức huyền thoại hoang sơ

Bình Định có một nơi mà thiên nhiên còn nguyên vẹn với những vách đá sừng sững vươn ra biển như một con rồng khổng lồ, nơi mà mỗi con sóng vỗ vào bờ như mang theo một câu chuyện huyền thoại. Đó chính là mũi Vi Rồng, một trong những thắng cảnh ngoạn mục nhất của tỉnh.

Một cảnh thực hành nghi lễ tín ngưỡng thờ Mẫu tại phường Bắc Sơn.

Bỉm Sơn - một vùng di sản, danh thắng

Không chỉ có vị trí giao thông trọng yếu, thị xã Bỉm Sơn (Thanh Hóa) còn là vùng đất lưu dấu lịch sử và văn hóa. Thung lũng phía đông núi Dốc Xây vẫn còn in dấu con đường thiên lý năm xưa, nơi thi sĩ Hồ Xuân Hương cảm tác bài “Đèo Ba Dội” sau khi vượt ba ngọn đèo gập ghềnh.