Những dự án “không tưởng”
Theo TASS, Igor Dmitrievich Spassky sinh ngày 2/8/1926 trong một gia đình công nhân viên chức ở TP Noginsk, gần Thủ đô Moscow. Năm 1941, ông thi đỗ vào một trường trung học thuộc Hải quân Liên Xô tại Moscow. Sau khi tốt nghiệp, ông theo học tại Trường Dự bị Hải quân Baku. Năm 1949, ông tốt nghiệp Kỹ sư cơ khí Trường Kỹ thuật Hải quân cấp cao mang tên F.E. Dzerzhinsky, nay là Học viện Hải quân N.G. Kuznetsov. Thời gian đầu phục vụ trong Hải quân, ông tham gia dự án hoàn thiện tàu tuần dương pháo hạng nhẹ “Frunze” của Hạm đội Biển Đen. Sau đó, ông được chuyển sang tham gia các dự án chế tạo tàu ngầm mới, trong đó có các tàu ngầm thử nghiệm chạy bằng động cơ turbine hơi nước, trải qua hơn 40.000 hải lý làm việc trên tàu ngầm.
Từ năm 1950, cuộc đời và sự nghiệp của Igor Dmitrievich bắt đầu gắn với lĩnh vực thiết kế tàu ngầm. Từ khi còn là nhà thiết kế năm 1953 cho đến khi trở thành kỹ sư trưởng của Phòng Thiết kế Hải quân “Rubin”, trực thuộc Tập đoàn Đóng tàu Thống nhất, vào năm 1968, ông tham gia tất cả giai đoạn chế tạo tàu ngầm mang tên lửa hạt nhân thế hệ thứ nhất, thứ hai của Liên Xô.
Năm 1974, ông bắt đầu lãnh đạo Cục Thiết kế Trung ương “Rubin” với tư cách Giám đốc và sau đó là Tổng công trình sư từ năm 1983 đến năm 2007, nơi ông từng bước khẳng định là một nhà tổ chức, nhà thiết kế tài năng và nhà khoa học vĩ đại. Tổng Giám đốc nhà máy đóng tàu “Sevmash” Mikhail Budnichenko, học trò của ông cho biết: “Igor Spassky là một trong những hiện tượng hiếm có trong lịch sử, người đã cống hiến mọi tâm sức, tài năng để nước Nga có được hạm đội tàu ngầm như ngày nay. Ngoài ra, thầy còn là nguồn cảm hứng và sáng tạo bất tận cho những dự án đóng tàu nói chung và trong các lĩnh vực khoa học - công nghệ khác”.
Igor Spassky nghiên cứu phát triển các giải pháp kỹ thuật nhằm bảo đảm tính an toàn, hiệu quả cao nhất trong quá trình vận hành tàu ngầm và năng lượng hạt nhân, phát triển các giải pháp công nghệ hoàn toàn mới, giúp giảm thời gian và chi phí chế tạo, cải thiện tính năng chiến đấu của tàu ngầm. Ông được xem là người đi tiên phong trong việc chuyển đổi từ các hoạt động nghiên cứu nhỏ lẻ sang thiết kế chế tạo vũ khí có hệ thống. Một thí dụ nổi bật là hệ thống tên lửa hạt nhân hải quân chiến lược “Typhoon”, được chế tạo với vai trò rất lớn về mặt kỹ thuật và tổ chức của Spassky. Chính dự án này trong những năm 1980 và 1990 đã khiến các lực lượng Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) phải e ngại, không dám xâm phạm biên giới của Liên Xô, trong khi quân đội các nước trên thế giới phải kinh ngạc khi chứng kiến chiếc tàu ngầm nguyên tử khổng lồ của Liên Xô thực hiện một hành trình độc lập mà không phát ra tiếng ồn lớn.
Một sản phẩm nổi tiếng khác của Igor Spassky là dự án 941 “Akula”. Đó là một con tàu có thiết kế độc đáo đến mức không tưởng. Trên tàu có các phòng xông hơi, thư giãn cho thủy thủ đoàn với âm nhạc, mỹ thuật, bể cá và chim cảnh. Đây là các tiện nghi mà ngay cả những con tàu hiện đại ngày nay cũng không có. Đó là một dự án tàu ngầm lý tưởng, vừa có hệ thống vũ khí rất đáng gờm với sức mạnh tương đương với Mỹ và NATO, vừa bảo đảm tối đa sự an toàn và điều kiện sinh hoạt cho thủy thủ đoàn. Hiện nay, tàu ngầm “Dmitry Donskoy” thuộc dự án “Akula” vẫn đang phục vụ trong phiên chế của Hạm đội phương Bắc.
Cục Thiết kế Trung ương “Rubin” là cơ quan thiết kế hàng đầu của Liên Xô, chuyên phát triển các dự án tàu ngầm hạt nhân mang tên lửa đạn đạo xuyên lục địa và tên lửa hành trình. Dưới sự lãnh đạo của Igor Spassky, hơn 200 tàu ngầm hạt nhân và diesel-điện đã được chế tạo, trong đó có các tàu ngầm hạt nhân chiến lược thuộc các dự án 667BDR “Kalmar” (năm 1976), 941 “Akula” (năm 1981), 667BDRM “Dolphin” (năm 1984); tàu tuần dương tên lửa săn ngầm hạt nhân thuộc dự án 949 “Granit” (năm 1980) và 949A “Antey” (năm 1986); tàu ngầm diesel-điện thuộc các dự án 877 “Halibut” (năm 1980), 636 (năm 1997), 636M (năm 2004).
Sau khi Liên Xô tan rã, Igor Spassky tham gia phát triển dự án thương mại quốc tế mang tên “Sea Launch”, xây dựng một sân bay nổi trên biển dựa trên cơ sở cải tạo một giàn khoan dầu. Dưới sự lãnh đạo của ông, Cục Thiết kế Trung ương “Rubin” bắt đầu thiết kế các giàn khai thác dầu khí trên thềm lục địa, trong đó có dự án xây dựng giàn khoan chống băng đầu tiên của Nga ở Bắc Cực mang tên “Prirazlomnaya”, đồng thời tham gia nhiều dự án giao thông, xây dựng công trình khác.
Nền móng vững chắc của ngành chế tạo tàu ngầm
Trong sự nghiệp lẫy lừng của mình, Igor Spassky không tránh khỏi việc trải qua những giây phút khó khăn. Năm 2001, ông được giao phụ trách dự án trục vớt tàu ngầm hạt nhân Kursk bị chìm vào ngày 12/8/2000. Đây là nhiệm vụ chưa từng có trong lịch sử thế giới, xét về cả quy mô công việc phải thực hiện lẫn những rủi ro có thể xảy ra.
Đồng nghiệp và những người từng tiếp xúc với Igor Spassky đều có chung nhận xét, trong công việc ông là người có uy tín cao, tuyệt đối tuân thủ nguyên tắc, với kiến thức uyên thâm và hiểu biết rộng ông có thể tức thì phản hồi nhận xét của một chuyên gia khác, hay đưa ra quyết định về một vấn đề mà không cần xem bất kỳ tài liệu nào. Trong cuộc sống thường ngày, ông là một người dễ gần và có khiếu hài hước.
Hiện nay, các học trò của Igor Spassky đang tiếp tục xây những viên gạch mới trên nền móng vững chắc do ông tạo ra trong ngành chế tạo tàu ngầm, qua đó tạo ra công cụ tối tân nhất để củng cố an ninh của nước Nga. Đằng sau những tàu ngầm tuần dương mang tên lửa hạt nhân thuộc dự án 955 “Borei”, tàu ngầm tuần dương chạy bằng năng lượng hạt nhân đa năng thuộc dự án 885 “Yasen” đều có hình bóng của vị tổng công trình sư huyền thoại.
