Các tỷ phú cạnh tranh không gian
Tham gia chuyến bay có tỷ phú người Anh cùng ba thành viên của hãng Virgin Galactic là Beth Moses, Colin Bennett, Sirisha Bandla cùng các phi công Dave Mackay, Michael Masucci. Một máy bay VMS Eve của hãng Virgin Galactic chở theo tàu vũ trụ VSS Unity bay lên độ cao khoảng 15 km. Tại đây, tàu vũ trụ VSS Unity được thả ra khỏi tàu mẹ và kích hoạt động cơ tên lửa để bay lên khỏi độ cao 80 km, được các cơ quan chức năng Mỹ gọi là rìa vũ trụ. Ở độ cao hơn 80.467 m, con tàu rơi vào trạng thái không trọng lực và phi hành đoàn có thể nhìn thấy toàn cảnh Trái đất từ không gian. Sau khoảng thời gian ngắn, tàu quay trở lại bầu khí quyển của Trái đất và hạ cánh an toàn. Chuyến bay của ông Branson diễn ra chỉ 9 ngày trước khi nhà sáng lập Tập đoàn bán lẻ Amazon, Jeff Bezos dự kiến bay vào không gian ngày 20/7 tới, trên tàu vũ trụ New Shepard của Công ty Blue Origin do tỷ phú này sáng lập.
Đây là sự kiện quan trọng đối với ngành công nghiệp vũ trụ thương mại, vốn nở rộ trong vài năm trở lại đây với nhiệm vụ chính là phát triển du lịch vũ trụ. Đây là một chuyến bay vào rìa khoảng không vũ trụ và trở về Trái đất trong thời gian ngắn, khác với các chuyến bay vòng quanh quỹ đạo Trái đất dài ngày như của Cơ quan Hàng không vũ trụ Mỹ (NASA). Việc này trở thành một lĩnh vực kinh doanh khả thi, với mục đích giúp hàng nghìn người trải nghiệm cảm giác du lịch vũ trụ và chứng kiến hành tinh quê hương từ không gian. Virgin Galactic đã lên kế hoạch chỉ thực hiện một chuyến bay thử nghiệm nữa trước khi bắt đầu các chuyến bay cho khách hàng trả phí. Hơn 600 người đã đặt vé, với giá dao động từ 200.000 đến 250.000 USD. Chuyến bay của ông Branson cũng giúp củng cố danh tiếng của hãng Virgin Galactic, với tư cách là công ty thực hiện “chuyến bay thương mại vào vũ trụ đầu tiên trên thế giới”.
Rõ ràng, cuộc chạy đua vào không gian của ba tỷ phú hàng đầu là Richard Branson, Jeff Bezos và Elon Musk đã, đang và sẽ đem lại lợi nhuận khổng lồ cho họ. Cả ba công ty SpaceX, Blue Origin và Virgin Galactic đều được hưởng lợi nhiều thông qua quan hệ đối tác với NASA và quân đội Mỹ. Hiện nay, hãng SpaceX của tỷ phú Elon Musk là nhà thầu duy nhất của NASA cho chương trình phát triển tàu đổ bộ, tập trung vào việc giúp con người du hành lên Mặt trăng dễ dàng hơn. Mới đây, Chính phủ Mỹ cũng chuyển cho công ty Blue Origin của Jeff Bezos số tiền 10 tỷ USD nhằm thực hiện dự án hạ cánh lên Mặt trăng trong thời gian tới.
Năm 2020, Elon Musk đã công bố kế hoạch thuộc địa hóa sao Hỏa với lý do: “Nếu có điều gì đó khủng khiếp xảy ra trên Trái đất, do con người hoặc tự nhiên, chúng tôi muốn có phương án như bảo hiểm nhân thọ cho cuộc sống nói chung”. Trong khi đó, tỷ phú Jeff Bezos từng tuyên bố đặt mục tiêu định cư trên Mặt trăng. Cụ thể, ông chủ Amazon muốn xây dựng các khu định cư khổng lồ, thịnh vượng lên đến một nghìn tỷ con người trong hệ Mặt trời, tạo ra một nền văn minh “đáng kinh ngạc và năng động”.
Lợi bất cập hại?
Ngoài một số khác biệt về cách thức vận hành, thiết kế tàu vũ trụ, tốc độ triển khai,… tựu chung ba tỷ phú đều có chung tham vọng khám phá khoảng không ngoài Trái đất. Họ đặt mục tiêu để các công ty hàng không vũ trụ tư nhân đưa vệ tinh, con người hoặc hàng hóa vào không gian rẻ hơn và nhanh hơn so nhiều thập kỷ trước. Cả ba tỷ phú đều khẳng định nỗ lực của họ là vì tinh thần khám phá và cống hiến vì nhân loại. Tuy nhiên, nhiều ý kiến trái chiều đã nổ ra chung quanh câu hỏi: Liệu những mục tiêu lớn lao đó có thật sự đem lại lợi ích cho nhân loại hay đằng sau nó lại là hậu quả thực tế đối với Trái đất?
Các nhà phê bình cho rằng, những tỷ phú này đang tập trung nhiều vào quảng bá hình ảnh và lợi nhuận cá nhân hơn là bất kỳ lợi ích nào có thể mang lại cho nhân loại. Theo quan điểm này, nếu cả Jeff Bezos, Elon Musk, Richard Branson thật sự quan tâm lợi ích nhân loại, thì họ sẽ dồn khối tài sản khổng lồ và trí tuệ của mình để giải quyết nhiều vấn đề lớn, thực tế hơn mà tất cả con người trên Trái đất đang phải đối mặt, như biến đổi khí hậu, nghèo đói… “Các tỷ phú dường như không muốn giải quyết các vấn đề kém hấp dẫn hơn như bất bình đẳng, nạn đói, người tị nạn hay biến đổi khí hậu, khi họ đang có “đồ chơi không gian”. Họ muốn có thời gian hưởng thụ trên tàu vũ trụ với 11 phút trong không gian và nhiều cơ hội kinh doanh trong tương lai hơn”, nhà báo Jeva Lange của tờ The Week (Mỹ) đã bày tỏ.
Cũng có những lo ngại rằng kết quả của cuộc đua vào không gian của các tỷ phú cuối cùng sẽ là tư nhân hóa không gian trên thực tế, nơi một số ít công ty nắm giữ độc quyền đối với lĩnh vực vẫn được coi là lãnh thổ thuộc về tất cả nhân loại. Vào tháng 5, Thượng nghị sĩ Bernie Sanders đã bày tỏ trước Thượng viện Mỹ rằng những tỷ phú như Elon Musk, Jeff Bezos hay Richard Branson đang “tư nhân hóa” không gian. Ông Sanders còn nhấn mạnh, nước Mỹ sẽ không thể tự hào giống như trong quá khứ, khi lần đầu hạ cánh xuống Mặt trăng. “Đây là một nỗ lực của người Mỹ, mà tất cả chúng ta nên là một phần của thành tựu đó, chứ không chỉ đơn giản do một vài tập đoàn tư nhân đảm nhận”, ông Sanders nêu quan điểm. Hạ nghị sĩ Ken Buck cũng phản đối việc tài trợ cho Blue Origin vì nó thuộc sở hữu của Jeff Bezos, người sáng lập Amazon, công ty đã phải đối mặt với sự giám sát về chống độc quyền.
Nhiều nhà khoa học cũng nghi ngờ về tính thực tế của các mục tiêu cao cả hơn về các thuộc địa trên quỹ đạo, Mặt trăng hay sao Hỏa do các tỷ phú này đưa ra. Họ chỉ ra hậu quả thực tế mà các dự án hàng không vũ trụ tư nhân này để lại ngoài không gian và môi trường Trái đất. Con người đang biến không gian thành một “bãi rác” khổng lồ hơn là một nơi nghiên cứu hay điểm đến du lịch. Theo số liệu của NASA, có tới hơn 500.000 mảnh rác đang trôi dạt trong không gian, phần lớn là các bộ phận rời ra từ những vệ tinh và tên lửa cũ. Ngoài ra, còn có 4.000 vệ tinh hết hạn trong quỹ đạo.
Mặc dù mới đây SpaceX đã tạo ra tên lửa có thể tái sử dụng. Tuy nhiên, 95% khối lượng của một tên lửa là nhiên liệu của nó. Nếu con người bắt đầu tiến hành các vụ phóng tên lửa thương mại ngày càng thường xuyên, lượng khí thải carbon sẽ trở nên đáng kể. Trong tương lai, nếu các tỷ phú dự định đưa ngày càng nhiều du khách vào không gian, nhu cầu đó sẽ đòi hỏi ngày càng nhiều linh kiện sản xuất cho tàu vũ trụ, cần nhiều hơn nhiên liệu cho tên lửa đẩy và việc khai thác, sản xuất nhiên liệu lại phát thải thêm khí nhà kính. “Kế hoạch bảo vệ Trái đất” do tỷ phú Richard Branson đưa ra trên chuyến bay vừa qua hiện vấp phải nghi ngờ, sau khi ông từng cam kết đầu tư 3 tỷ USD trong vòng 10 năm để tìm ra giải pháp thay thế nhiên liệu hóa thạch, nguồn cung năng lượng chính cho hãng hàng không của ông. Tuy nhiên, sau khi đưa ra cam kết trên, Branson đã mua thêm nhiều máy bay khác và lượng khí thải của hãng hàng không Virgin tăng vọt hơn 40%.
Rõ ràng, các cơ quan hàng không vũ trụ cần tìm những nguồn năng lượng thân thiện và không phát thải carbon cho động cơ tên lửa. Hiện nay, các nhà khoa học đang thí nghiệm tạo ra những nguồn năng lượng mới thân thiện môi trường. Ngoài ra, các chính phủ cần một kế hoạch phân vùng toàn cầu để phát triển bền vững, siết chặt quản lý các tác động của sản xuất, du lịch và các mục đích sử dụng khác trên không gian, để tránh không đi theo một kịch bản như tình trạng ô nhiễm đang xảy ra với các đại dương.
