Gia tăng tội phạm vị thành niên
Ngày 21/11, cảnh sát quốc gia Tây Ban Nha đã bắt giam một cậu bé 14 tuổi cùng cha mẹ là công dân Thụy Điển tại nhà riêng ở thành phố Alicante. Cậu bé và người cha bị cáo buộc “điều hành mạng lưới giết người thuê”. Theo AFP, cậu bé 14 tuổi đóng vai trò chủ chốt khi gửi các tin nhắn tuyển dụng những đứa trẻ khác qua ứng dụng Telegram, cung cấp thông tin chi tiết hướng dẫn về mục tiêu cũng như phương thức giao vũ khí và chất nổ. Mức giá cho một “hợp đồng sát thủ” từ 20.000 đến 50.000 euro. Từ đây, cảnh sát bắt đầu điều tra tổ chức đứng sau kế hoạch này và phát hiện một mạng lưới tuyển dụng sát thủ tuổi vị thành niên. Đây là lần đầu một tổ chức sử dụng trẻ em làm sát thủ bị phát hiện ở Tây Ban Nha.
Gần đây, trong vụ đánh bom vào Đại sứ quán Israel tại Thủ đô Copenhagen (Đan Mạch), cảnh sát đã bắt giữ 2 thiếu niên 17 và 19 tuổi người Thụy Điển với cáo buộc là thủ phạm ném lựu đạn vào đại sứ quán. Đài truyền hình Đan Mạch DR đưa tin, giới chức nước này hết sức lo ngại trước tình trạng các băng nhóm Thụy Điển thuê thanh, thiếu niên thực hiện hành động khủng bố.
Theo AFP, Thụy Điển đang phải vật lộn để kiểm soát sự gia tăng các vụ nổ súng và đánh bom của băng đảng trên khắp cả nước trong những năm gần đây, liên quan việc thanh toán lẫn nhau và các cuộc chiến giành kiểm soát thị trường ma túy. Năm ngoái, 53 người đã thiệt mạng trong các vụ xả súng, chủ yếu là ở nơi công cộng. Trong bối cảnh tội phạm băng đảng ở Thụy Điển có tổ chức và ngày càng phức tạp, những thủ lĩnh băng đảng thậm chí hoạt động ở nước ngoài và không trực tiếp tham gia bạo lực. Chúng thông qua những kẻ trung gian sử dụng các trang web nhắn tin được mã hóa như Telegram, Snapchat, Signal… để tuyển mộ thanh, thiếu niên dưới 15 tuổi - độ tuổi chưa phải chịu trách nhiệm hình sự - làm “lính đánh thuê” thực hiện những vụ thanh toán đẫm máu.
Giám đốc Sở Điều hành quốc gia (NOA) thuộc Cơ quan Cảnh sát Thụy Điển Johan Olsson cho biết: “Những tổ chức tội phạm tuyển dụng thành viên qua một dạng như trung tâm giới thiệu việc làm, chúng công bố nhiệm vụ trên các diễn đàn thảo luận và những người nhận nhiệm vụ ngày càng trẻ tuổi”. Theo Cơ quan Công tố Thụy Điển, số vụ án liên quan giết người ở Thụy Điển mà nghi phạm dưới 15 tuổi đã tăng từ 31 vụ trong 8 tháng năm 2023 lên 102 vụ trong cùng kỳ năm nay.
Giáo sư chuyên ngành Tội phạm học Sven Granath của Trường đại học Stockholm cho biết, chỉ thông qua tin nhắn trực tuyến, thành viên của tổ chức tội phạm có thể chiêu mộ rồi sau đó ký hợp đồng với một người bất kỳ để thực hiện tấn công. Ông phân tích: “Chúng thường tuyển dụng trẻ vị thành niên là những đối tượng gặp khó khăn ở trường học, nghiện ngập hoặc có vấn đề về rối loạn thiếu tập trung, đã có tiền án… Trẻ em được thuê để tham gia vào những cuộc xung đột mà chúng không liên quan, chỉ là lính đánh thuê chứ chưa chắc đã là thành viên của một băng đảng nào”.
Theo báo cáo của Hội đồng Quốc gia phòng chống tội phạm (BRA), một số trẻ vị thành niên tự tìm kiếm những “hợp đồng đánh thuê” như vậy vì chúng cần tiền, hoặc có khi là do “cảm giác phấn khích, sự công nhận hoặc cảm giác được thuộc về một tổ chức”. Các chuyên gia cho biết, trẻ dễ bị thu hút do những trang phục hoành tráng hoặc cách diễn ngôn kêu gọi lòng trung thành.
AFP trích dẫn một cuộc phỏng vấn với Viktor Grewe, 25 tuổi, vốn từng là một thành viên băng đảng. Grewe lần đầu chạm trán với cảnh sát khi mới 13 tuổi và bị bắt vài năm sau. Cậu tiết lộ: “Nhiều đứa trẻ ở độ tuổi như tôi lúc đó đã muốn trở thành sát thủ vì có thể kiếm được tiền”. Giáo sư Granath bày tỏ lo ngại tình trạng “một số đối tượng có sức ảnh hưởng trong giới tội phạm” đang tôn vinh lối sống phạm pháp trên mạng xã hội, trong đó có mạng phổ biến như TikTok.
Báo động xu hướng cực đoan hóa
Nhà chức trách Thụy Điển hết sức quan ngại vì độ tuổi còn quá trẻ của những “tay súng hợp đồng” này và sự vô cảm chúng thể hiện khi bị bắt. Cảnh sát trưởng Tony Quiroga ở Sở Cảnh sát Orebro nhớ lại, khi bắt giữ một cậu bé 11 tuổi trong đường dây sát thủ thiếu niên, cảnh sát phát hiện cậu bé đã công khai bức ảnh thể hiện sự háo hức lên mạng xã hội Instagram. Trong nhóm Telegram của băng nhóm, cảnh sát phát hiện một loạt ảnh chụp những tay súng trẻ đang tạo dáng với vũ khí, một số đeo mặt nạ trùm đầu, còn lại đều để lộ mặt.
Ông Quiroga cho biết thêm rằng, trong trường hợp điều tra ra một đường dây, cũng rất khó để truy dấu vết ra kẻ cầm đầu, bởi chúng thông qua những tên trung gian để bảo vệ danh tính. “Chúng ẩn mình dưới những mật danh trên mạng xã hội và tạo ra nhiều tầng lớp liên lạc giữa chúng với người được thuê để thực hiện hành động phạm tội, nhằm che giấu tung tích”, ông nói.
Theo báo cáo gần đây của BRA, tuyển dụng trẻ em đã trở thành “một phần trong mô hình kinh doanh” của các băng đảng, chúng tuyển dụng trẻ vị thành niên và cả những trẻ nhỏ hơn nữa. “Và một khi đã gia nhập, rất khó để các em có thể thoát ra”, báo cáo nêu rõ. Cảnh sát trưởng Quiroga lo ngại, với tình trạng hiện nay lực lượng an ninh Thụy Điển đang phải đối mặt những cuộc xung đột “không bao giờ kết thúc” khi độ tuổi tội phạm đang trẻ hóa rất nhanh.
Luật sư Evin Cetin lý giải, nạn buôn bán ma túy cùng tình trạng nghèo đói ở một số khu ổ chuột và cảm giác xa lánh giữa một số cộng đồng người di cư, tị nạn đang làm trầm trọng thêm vấn đề tội phạm thanh, thiếu niên. “Nhiều đối tượng trong số những tay súng trẻ em bắt đầu bước vào đường phạm tội bằng việc buôn bán ma túy khi 12 hoặc 13 tuổi, sau đó trở nên nghiện ngập”, bà cho biết. Bà Cetin cũng nhấn mạnh Chính phủ Thụy Điển mới chỉ áp dụng những bản án nghiêm khắc hơn với tội phạm vị thành niên, nhưng lại chưa thể giải quyết gốc vấn đề là hoạt động tuyển dụng băng đảng trên mạng xã hội, tình trạng thiếu hòa nhập trong đời thật.
Nhiều chuyên gia cũng đồng tình rằng mạng xã hội đang đóng vai trò chính trong sự gia tăng tội phạm. “Những kẻ cầm đầu băng đảng đã đăng tải hợp đồng sát thủ lên các diễn đàn trực tuyến như thể chỉ là nhiệm vụ trong trò chơi điện tử. Bây giờ người trẻ có thể tham gia một băng đảng trên Snapchat và rất dễ bị tội phạm câu dẫn”, bà Cetin chỉ ra. Còn trong một nghiên cứu chung giữa lực lượng tình báo 5 nước Mỹ, Anh, Canada, Australia và New Zealand (Five Eyes), một báo cáo nêu rõ: “Chúng tôi ngày càng lo ngại về tình trạng cực đoan hóa ở trẻ vị thành niên, cũng như hiện tượng trẻ ủng hộ, lên kế hoạch hoặc thực hiện các hoạt động khủng bố”.
Nghiên cứu cho thấy, tại 5 quốc gia trên, “số thanh, thiếu niên liên quan các vụ điều tra chống khủng bố trong vài năm qua đã gia tăng đáng kể”. Tổ chức Tình báo an ninh Australia (ASIO) cho biết, khoảng 20% số trường hợp trong danh sách theo dõi chống khủng bố của họ liên quan những người trẻ tuổi. Tổng Giám đốc ASIO, ông Mike Burgess chia sẻ khi các cơ quan tình báo và cảnh sát vào cuộc thì thường là quá muộn vì “người trẻ đã rơi vào những cái bẫy tối tăm và nguy hiểm”.
Nghiên cứu nhấn mạnh, môi trường trực tuyến đồng thời mở lối cho tội phạm mạng dễ dàng tiếp cận trẻ vị thành niên thông qua các phương tiện truyền thông xã hội và nền tảng trò chơi như Discord, Instagram, Roblox, TikTok... Trong những môi trường này, trẻ dễ tiếp cận với nội dung cực đoan hơn. Những đoạn clip dễ dãi và thiếu kiểm duyệt trên mạng xã hội cũng đóng góp vào xu hướng cực đoan hóa nêu trên. Five Eyes kêu gọi các bậc phụ huynh, những người chăm sóc, bảo trợ trẻ em và thanh, thiếu niên cần chú ý đến các dấu hiệu cho thấy con, cháu họ đang bị lôi kéo vào những cạm bẫy bạo lực trực tuyến.
