Vì mục tiêu hỗ trợ trang bị máy tính cho học sinh, sinh viên khó khăn trên cả nước có thể học trực tuyến trong thời gian cách ly phòng, chống dịch Covid-19, chương trình “Sóng và máy tính cho em” do Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính phát động từ năm 2021. Cho đến nay, chương trình vẫn được duy trì, nhằm tiếp tục mở rộng cánh cửa tiếp cận công nghệ cho học sinh, sinh viên vùng sâu, vùng xa. Theo báo cáo tổng hợp, chương trình đã phân bổ và bàn giao khoảng 92.629 máy tính cho hơn 20 tỉnh, thành trong các giai đoạn đầu triển khai, cùng các gói kinh phí hỗ trợ mua sắm thiết bị cho địa phương. Đây là nguồn lực quan trọng giúp học sinh, tân sinh viên ở vùng xa có cơ hội kết nối học trực tuyến và tiếp cận tài nguyên số.
Song song với đó, các chương trình do Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và Trung ương Hội Sinh viên Việt Nam tổ chức thường niên, như “Tiếp sức mùa thi” và Quỹ Hỗ trợ sinh viên tiếp tục tạo ra những bước đệm thiết thực. Riêng chiến dịch “Tiếp sức mùa thi” năm 2024 ghi nhận hơn 43.000 lượt đăng ký, với mục tiêu huy động khoảng 37.000 lượt sinh viên tình nguyện tham gia hỗ trợ trực tiếp và trực tuyến trong mùa tuyển sinh, đây là mạng lưới tình nguyện rộng lớn kết nối nguồn lực địa phương với thí sinh vùng xa.
Tại mỗi địa phương cũng đã có những hỗ trợ thiết thực để đồng hành với sinh viên. Ở các tỉnh trung du như Thái Nguyên, Hà Giang, Lạng Sơn, các trường đại học và Đoàn Thanh niên thường xuyên phối hợp với doanh nghiệp tổ chức trao tặng máy tính đã qua sử dụng, xây phòng máy lưu động hoặc triển khai “phòng thực hành mở” cho sinh viên mượn thiết bị phục vụ học tập và đồ án.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc có thiết bị chưa đồng nghĩa với tiếp cận đầy đủ. Nhiều gia đình vùng sâu, vùng xa miền núi Bắc Bộ vẫn thiếu kết nối Internet ổn định, một số nơi không có điện lưới mạnh hoặc không gian học tập phù hợp. Đặc biệt ở các ngành kỹ thuật, cần máy móc chuyên dụng và cấu hình mạnh để chạy phần mềm chuyên ngành, các thiết bị được hỗ trợ thường chỉ đủ để “bắt đầu”, chưa đáp ứng yêu cầu thực hành chuyên sâu. Các trường đại học ở miền núi thiếu hụt phòng nghiên cứu, xưởng thực hành và chương trình đào tạo kỹ năng số kèm theo thiết bị.
Khoảng trống còn nằm ở tính bền vững của các chương trình hỗ trợ do thường chỉ dừng ở trao tặng một lần, không có kế hoạch bảo trì, cập nhật phần mềm hay đào tạo kỹ năng, dẫn đến hiệu quả chỉ ở mức ngắn hạn. Nhiều chuyên gia và cán bộ đoàn địa phương đề xuất thực hiện mô hình “hỗ trợ kép”: trao thiết bị kèm đào tạo sử dụng, bảo trì và kết nối hướng dẫn giữa sinh viên, giảng viên, doanh nghiệp. Đồng thời, cần bổ sung các quỹ chuyên biệt hỗ trợ thiết bị chuyên ngành cho sinh viên STEM từ những vùng miền khó khăn.
Có thêm một sinh viên vùng khó được tiếp cận máy móc và cơ hội học tập tốt hơn, là cơ hội được mở ra với một cá nhân và hơn thế tác động lan tỏa đến cả những miền đất còn nhiều khó khăn của đất nước.
Đã có một số ngân hàng và doanh nghiệp cùng cam kết đóng góp hàng chục nghìn máy tính cho chương trình “Sóng và máy tính cho em”, góp phần giải quyết bài toán thiếu hụt thiết bị.
