Được trang bị cuốc và xẻng, khoảng 20 tình nguyện viên cùng nhau leo lên con đường đá từ làng Aldeanueva de la Vera ở Extremadura, hướng tới núi Sierra de Tormantos. Thứ 7 cuối cùng của tháng 11 vừa qua, câu lạc bộ bao gồm những nông dân, người đã về hưu và thanh niên mới đến sống trong khu vực, cùng nhau thực hiện một “sứ mệnh”: khôi phục “acequias”, một kênh tưới tiêu của những thế hệ đi trước cách đây nhiều thế kỷ.
“Chúng tôi đang triển khai dự án hồi sinh các kênh tưới tiêu”, thư ký của Cộng đồng những người làm công tác tưới tiêu Ocho Caños, ông José Antonio Jimenez nhấn mạnh. Nhờ có hệ thống này, chúng tôi bảo đảm nước sẽ thấm vào lòng đất, chảy chậm trong các mạch nước ngầm, thay vì chảy ào ạt xuống sông và trôi ra biển. Nhờ hệ thống acequias, nước sẽ được duy trì trên vùng đất này và được dự trữ để sử dụng vào mùa hè khi thiếu nước.
Theo Le Monde, được đào từ thế kỷ thứ 8 đến thế kỷ thứ 10, hàng nghìn km acequias đã dẫn nước sông, nước mưa và nước từ tuyết tan để cung cấp cho các cánh đồng, làng mạc của Tây Ban Nha, trước khi bị bỏ quên từ những năm 60 của thế kỷ trước. Trong những năm gần đây, đối mặt tác động của biến đổi khí hậu và nhờ sự tư vấn của một nhóm các nhà nghiên cứu môi trường, nông dân trong vùng đã quyết định tiến hành khôi phục hệ thống tưới tiêu này. “Điều cấp bách là phải tìm một cách để tiết kiệm nước trong khu vực, bởi vào mùa hè, chúng ta có thể trải qua ba hoặc bốn tháng mà không có một giọt mưa”, Chủ tịch cộng đồng những người làm công tác tưới tiêu Ocho Caños, ông Jesus Valleros (63 tuổi), một người từng làm việc lâu năm trong lĩnh vực nông nghiệp, giải thích.
Sau hai giờ đi bộ, câu lạc bộ tình nguyện lấy dụng cụ và bắt đầu dọn sạch một luống đất nông, rộng chưa đầy 1m, mọc đầy bụi mâm xôi, uốn lượn theo dốc sườn núi. Theo Le Monde, chỉ có những người lớn tuổi sinh sống tại khu vực này mới có thể nhận ra kênh tưới tiêu đang bị vùi lấp. “Khi tôi còn nhỏ, những đồng cỏ này luôn có đàn dê sinh sống và những người chăn dê thường xuyên dọn cỏ, chăm sóc kênh tưới tiêu để chúng có thể bảo đảm hoạt động cung cấp nước cho các cánh đồng”, ông Valleros nhớ lại.
Sau khi giới chức địa phương xây dựng một con đập vào năm 1958, việc trồng thuốc lá thâm canh đã phát triển và những người chăn dê rời khỏi núi, khiến hệ thống acequias dần dần bị bỏ quên. “Theo một tài liệu năm 1969, có hơn 160 kênh tưới tiêu quanh làng. Hiện chỉ còn khoảng 20 kênh đang hoạt động,” ông Valleros cho biết. Ở Aldeanueva de la Vera, ba acequias đã được khôi phục vào tháng 11/2021 và kết quả đã được nhìn thấy vào mùa hè này. Sông Moro trong vùng đã không khô cạn vào mùa hè này, không giống những năm trước.
Ngoài việc bảo đảm lượng nước vào mùa hè, các kênh tưới tiêu còn có tác dụng kiểm soát nhiệt độ của các dòng sông, bảo tồn rừng và duy trì đa dạng sinh học. Chúng cũng đóng vai trò là tường lửa trong trường hợp hỏa hoạn. Theo ông Miriam Verdejo, một nông dân 57 tuổi tại vùng Aldeanueva de la Vera, năm 2020, một trận hỏa hoạn lớn đã xảy ra ở ngọn núi này, thiêu rụi hơn 4.000 ha. Do đó, khôi phục hệ thống acequias cũng có nghĩa là hồi sinh môi trường sinh thái của ngọn núi.
Các nhà nghiên cứu môi trường cho rằng, không nên đánh giá thấp lợi ích của cơ sở hạ tầng này, đặc biệt tại Tây Ban Nha, khi có đến hai phần ba lãnh thổ nước này được xếp vào hàng có nguy cơ sa mạc hóa. Do đó, những nông dân trong vùng hy vọng chính quyền sẽ cùng tham gia và hỗ trợ họ trong nhiệm vụ khôi phục hệ thống kênh tưới tiêu.
