Xây dựng không gian số tin cậy từ trách nhiệm người dùng

Ngày 17/12, tại Hà Nội đã diễn ra sự kiện Internet Day 2025 với chủ đề “Kiến tạo không gian số tin cậy - Internet Must Be Safer”. Sự kiện do Hiệp hội Internet Việt Nam (VIA) phối hợp Trung tâm Internet Việt Nam (VNNIC) - Bộ Khoa học và Công nghệ cùng các doanh nghiệp công nghệ tổ chức.

Mới đây, cùng với việc công an thành phố Hà Nội triển khai vận hành hệ thống camera tích hợp AI để giám sát, xử phạt vi phạm giao thông, một “biến tướng” đã xuất hiện khi các đối tượng lừa đảo giả danh cán bộ công an gọi điện cho người dân, thông báo lỗi vi phạm rồi dẫn dắt nạn nhân làm theo “quy trình nộp phạt” giả mạo.

Trong thời gian gần đây, khi hệ thống Thẩm mỹ viện Mailisa ngừng hoạt động và bị cơ quan chức năng điều tra, đã có tài khoản fanpage xuất hiện trên mạng xã hội với lời hứa “thu hồi sản phẩm-hoàn tiền 80%”.

Thời gian gần đây, nhiều người dân bất ngờ nhận được tin nhắn thông báo phạt nguội. Kèm theo đó là yêu cầu truy cập vào những đường link lạ để nộp phạt. Chiêu thức lừa đảo này đang bùng phát.

Sự gia tăng theo cấp số nhân của các thủ đoạn lừa đảo tinh vi không phải là hiện tượng ngẫu nhiên, mà là hệ quả trực tiếp của việc dữ liệu cá nhân bị rò rỉ (data breaches) trở thành đầu vào cho các mạng lưới tội phạm khai thác. Điều này đặt ra yêu cầu cấp bách phải xử lý triệt để tình trạng mua bán dữ liệu cá nhân trái phép.

Các hình thức lừa đảo qua internet, mạng xã hội và điện thoại vẫn tiếp tục gia tăng mạnh, với thủ đoạn ngày càng tinh vi, phức tạp.

Chỉ với vài tin nhắn qua mạng xã hội và lời hứa "việc nhẹ-lương cao", không ít nạn nhân đã bị các đối tượng lừa đưa qua biên giới bán cho tổ chức tội phạm nước ngoài.

Trong các dạng tội phạm mạng đang nổi lên tại Việt Nam, lừa đảo trực tuyến là loại hình có mức tăng trưởng nhanh nhất. Theo số liệu từ các cơ quan chức năng, nhiều vụ việc xảy ra chỉ trong vài phút. Đặc trưng của tội phạm mạng hiện nay là khai thác điểm yếu tâm lý, chứ không phải năng lực công nghệ của chúng quá vượt trội.

Thời gian gần đây, nhiều địa phương trên cả nước ghi nhận tình trạng tội phạm sử dụng công nghệ cao liên tục mạo danh bưu điện, đơn vị chuyển phát, thậm chí giả danh bộ phận sát hạch – cấp đổi giấy phép lái xe của lực lượng Cảnh sát giao thông để gọi điện nhằm thu thập thông tin cá nhân phục vụ cho mục đích lừa đảo.

Ngày 8/12, tại Thành phố Hồ Chí Minh, Hiệp hội An ninh mạng quốc gia (NCA) tổ chức ra mắt Chi hội phía nam và triển khai kế hoạch công tác năm 2026. Đây là đơn vị trực thuộc, đồng thời cánh tay nối dài của hiệp hội trong công tác an ninh mạng.

Khi chúng tôi đi tìm hiểu về những phương thức thủ đoạn của tội phạm công nghệ cao, các điều tra viên đã không chỉ phác họa về “hệ sinh thái” phía sau những vụ lừa đảo qua mạng. Ở đó không chỉ có những kẻ ngồi gọi điện giả danh, mà còn có cả một đội ngũ “kỹ sư” viết code, phần mềm được tuyển dụng phục vụ cho lừa đảo.

Tại Hải Phòng, tội phạm sử dụng công nghệ cao thời gian gần đây diễn biến phức tạp, gia tăng cả về số vụ, quy mô thiệt hại và mức độ tinh vi của thủ đoạn, đặc biệt là tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng.

Hiện nay, tình hình tội phạm sử dụng công nghệ cao diễn biến hết sức phức tạp và có chiều hướng gia tăng. Trong đó, nổi lên các hành vi sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông để chiếm đoạt tài sản; vi phạm quy định về kinh doanh đa cấp; đánh bạc trực tuyến… với nhiều thủ đoạn tinh vi, tính chất, mức độ hậu quả nghiêm trọng.

Trong thời đại số, mạng xã hội mở ra cơ hội kết nối rộng lớn, nhưng cũng trở thành mảnh đất màu mỡ cho nhiều loại tội phạm. Đáng chú ý trong những năm gần đây là thủ đoạn lừa đảo tình cảm.

Từ thực tế đấu tranh của lực lượng công an, đặc biệt qua chia sẻ của điều tra viên Công an tỉnh Phú Thọ, có thể thấy phía sau mỗi cuộc gọi danh công an, viện kiểm sát, ngân hàng… là cả một dây chuyền tội phạm được tổ chức chặt chẽ ,được vận hành như một “nhà máy” lừa đảo.

Thời gian gần đây, các đối tượng phạm tội sử dụng công nghệ cao liên tiếp sử dụng thủ đoạn lừa đảo thông qua việc giả danh nhân viên ngân hàng, mời chào mở thẻ tín dụng. Từ đó, các đối tượng lấy thông tin của khách hàng và thực hiện giao dịch nhằm chiếm đoạt tiền trong tài khoản.

Hiện nay, có hơn 90% số trẻ em Việt Nam sử dụng internet, tương đương với khoảng 15 triệu “công dân số” lớn lên cùng smartphone, mạng xã hội và các thuật toán AI (trí tuệ nhân tạo). Đây vừa là nhóm khách hàng tiềm năng lớn, vừa tiềm ẩn nguy cơ vi phạm pháp luật trên mạng xã hội nếu không được bảo vệ và định hướng phù hợp.

Thời gian qua, giá vàng luôn lên xuống thất thường, lợi dụng tâm lý muốn kiếm lời này, việc mua bán vàng trở thành mảnh đất màu mỡ để tội phạm công nghệ cao dựng lên đủ kiểu kịch bản lừa đảo, đặc biệt là qua các trang mạng xã hội, fanpage giả mạo thương hiệu vàng uy tín.

Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng (Công ước Hà Nội) 2025 được đánh giá mở ra khuôn khổ hợp tác quốc tế toàn diện đầu tiên giúp Việt Nam củng cố chủ quyền số, đồng thời đặt ra yêu cầu cấp thiết phải xây dựng lực lượng “chiến binh mạng” tinh nhuệ để ứng phó các mối đe dọa ngày càng tinh vi.

Bày tỏ tán thành sự cần thiết ban hành Luật An ninh mạng, đại biểu Quốc hội khẳng định, việc nội lực hóa các quy định cốt lõi của Công ước Hà Nội 2025 vào Luật An ninh mạng (sửa đổi) lần này sẽ tạo cơ sở để nước ta trở thành trung tâm khu vực về quản trị không gian mạng an toàn và tin cậy của nhân dân.

Trong thời đại công nghệ số phát triển như vũ bão, mã QR (mã phản hồi nhanh) đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hằng ngày của chúng ta. Từ việc thanh toán hóa đơn, truy cập thông tin sản phẩm, đến việc chia sẻ thông tin liên lạc, mã QR xuất hiện ở khắp mọi nơi. 

Công an thành phố Đà Nẵng vừa triệt xóa đường dây dựng, cập nhật các website cờ bạc núp bóng công ty công nghệ cao, triệu tập 63 đối tượng liên quan.

Đây là đường dây tiền ảo “ma” hoạt động tinh vi trên không gian mạng, lôi kéo hơn 8.000 nhà đầu tư tham gia với thủ đoạn đa cấp biến tướng, chiếm đoạt gần 90 tỷ đồng.

Những ngày vừa qua, giữa thời điểm thiên tai hoành hành, mạng xã hội xuất hiện nhiều clip lũ lụt - nhưng không phải tất cả đều là thật. Có những video được dựng bằng công nghệ AI - không vì mục đích cảnh báo giúp bà con an toàn, mà chỉ để thu hút lượt xem, xin lượt like, thả tim...

Bày tỏ tán thành sự cần thiết ban hành Luật An ninh mạng, đại biểu Quốc hội khẳng định, an ninh mạng chính là “hạ tầng của lòng tin”. Việc sửa Luật không chỉ hoàn thiện quy định hiện hành mà còn đặt nền tảng cho mô hình phát triển mới, nơi an ninh mạng vừa là lá chắn bảo vệ, vừa là động lực thúc đẩy kinh tế số.

Từ ngày 1/9 đến 30/11/2025, Hà Nội triển khai chiến dịch “90 ngày làm sạch dữ liệu đất đai” nhằm chuẩn hóa, đồng bộ và kết nối dữ liệu đất đai với dữ liệu dân cư. Tuy nhiên, khi chiến dịch bước vào giai đoạn “nước rút”, các đối tượng đã nhanh chóng lợi dụng thời điểm này để thực hiện hành vi lừa đảo.

Hiện nay, tình hình tội phạm sử dụng công nghệ cao để lừa đảo, chiếm đoạt tài sản diễn biến ngày càng phức tạp và có xu hướng gia tăng. Không chỉ mạo danh cán bộ công an, toà án… các đối tượng  còn xây dựng các kịch bản với những thủ đoạn tinh vi để chiếm đoạt tài sản dưới hình thức đầu tư đa cấp về tiền ảo. 

Thời gian qua, lực lượng Công an tỉnh Lào Cai, nòng cốt là Phòng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, đã phối hợp chặt chẽ với các đơn vị nghiệp vụ Bộ Công an, công an nhiều tỉnh, thành phố đấu tranh, triệt phá nhiều đường dây tội phạm sử dụng công nghệ cao với quy mô lớn, thủ đoạn tinh vi.