Hậu quả do văn bản trái pháp luật gây ra là sự chồng chéo, mâu thuẫn giữa các quy định, phá vỡ tính thống nhất của hệ thống pháp luật, gây khó khăn cho cơ quan thực thi, gây thiệt hại cho cơ quan, tổ chức cá nhân. Và ở mức độ rộng hơn, ảnh hưởng đến phát triển kinh tế-xã hội. Việc chậm xử lý văn bản trái pháp luật nhiều lần được đề cập đến trong phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và diễn đàn Quốc hội.
Tại phiên họp thứ 37 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội khi cho ý kiến vào báo cáo của Chính phủ về tình hình thi hành Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, với số lượng văn bản có quy định trái pháp luật vẫn chiếm tỷ lệ cao, nhưng mới chỉ xử lý được 80/138 văn bản, số văn bản chưa được xử lý là 58 văn bản. Cũng tại phiên họp đó, lãnh đạo Ủy ban Tư pháp đề nghị Chính phủ nêu rõ nguyên nhân vẫn còn những văn bản trái pháp luật chưa được xử lý.
Theo quy định hiện hành, bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ có trách nhiệm, thẩm quyền: Tự kiểm tra, xử lý văn bản quy phạm pháp luật do mình ban hành; kiểm tra và kiến nghị xử lý văn bản quy phạm pháp luật trái pháp luật do bộ, cơ quan ngang bộ, hội đồng nhân dân và ủy ban nhân dân cấp tỉnh ban hành về nội dung liên quan ngành, lĩnh vực do mình phụ trách; kiến nghị khắc phục hậu quả do văn bản gây ra và xem xét trách nhiệm đối với cơ quan, người đã ban hành văn bản trái pháp luật.
Việc kiểm tra văn bản được thực hiện khi văn bản quy phạm pháp luật có dấu hiệu trái pháp luật. Để làm được điều này, cần sự vào cuộc quyết liệt, có trách nhiệm của tổ công tác của Thủ tướng Chính phủ về rà soát văn bản quy phạm pháp luật. Đặc biệt, Bộ Tư pháp với vai trò là cơ quan thường trực của tổ công tác cần chủ trì, phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, tổ chức liên quan tập trung tổ chức triển khai thực hiện có chất lượng, hiệu quả nhiệm vụ rà soát tổng thể và rà soát chuyên đề, lĩnh vực theo chỉ đạo của Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các cơ quan có thẩm quyền.
Bộ Tư pháp đánh giá, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 quy định chưa rõ ràng về văn bản thuộc đối tượng kiểm tra. Các quy định về kiểm tra văn bản hiện nay được quy định tại các điều 165, 166, 167 của luật này, tuy nhiên, giữa tên điều luật và nội dung điều luật, nội dung giữa các điều với nhau chưa thật sự tương thích, rõ ràng, dẫn đến cách hiểu chưa thống nhất, vướng mắc trong quá trình tổ chức thực hiện, xác định diện văn bản được kiểm tra, thời điểm kiểm tra. Mối quan hệ giữa văn bản quy phạm pháp luật nói chung với văn bản quy phạm pháp luật có dấu hiệu trái pháp luật hoặc giữa đối tượng của hoạt động tự kiểm tra văn bản và kiểm tra theo thẩm quyền chưa được phân định rõ ràng... Bên cạnh đó, văn bản hành chính có chứa quy phạm pháp luật hiện nay được quy định là đối tượng kiểm tra, nhưng chưa có cơ sở vững chắc trong luật. Bên cạnh đó, thẩm quyền của Bộ Tư pháp trong xử lý văn bản trái pháp luật chưa đáp ứng yêu cầu xử lý văn bản trái pháp luật kịp thời, nhanh chóng, hiệu quả.
Trong bối cảnh hiện nay, việc quán triệt thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW khóa XII của Trung ương, việc rà soát, xử lý các văn bản có dấu hiệu trái pháp luật là hết sức cấp bách, không thể chậm trễ, bởi vì chức năng, nhiệm vụ của các bộ, ngành đang có sự thay đổi rất lớn. Nếu không rà soát, sửa đổi kịp thời, thì nhiều công việc sẽ bị ngưng trệ, ảnh hưởng cơ quan, tổ chức cá nhân và phát triển kinh tế-xã hội.
Nhằm làm tốt công tác này, nhiều cơ quan đã quan tâm bố trí nguồn lực, xây dựng kế hoạch, ban hành văn bản chỉ đạo tổ chức thực hiện công tác kiểm tra, rà soát văn bản theo quy định, chú trọng công tác kiểm tra, rà soát văn bản theo lĩnh vực, địa bàn quản lý để kịp thời phát hiện, xử lý, khắc phục sai sót, bất cập, hạn chế, hoàn thiện pháp luật, tạo môi trường pháp lý thuận lợi cho sự phát triển kinh tế-xã hội, nhất là trong hoạt động đầu tư sản xuất, kinh doanh. Qua đó, góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật và nâng cao hiệu quả tổ chức thi hành pháp luật, phục vụ sự phát triển của đất nước. Tuy nhiên, để bảo đảm việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất, đồng bộ, khả thi, công khai, minh bạch, dễ tiếp cận của văn bản quy phạm pháp luật, các cơ quan cấp bộ và cấp tỉnh khi thực hiện kiểm tra, phát hiện, xử lý văn bản trái pháp luật cần tránh chồng chéo, mâu thuẫn; những văn bản có quy định trái pháp luật đã được Bộ Tư pháp phát hiện, kết luận, kiến nghị, đôn đốc xử lý, cơ quan ban hành cần xử lý kịp thời, giảm tác động tiêu cực đến xã hội.
