Phát triển thủy lợi, nền tảng vững chắc cho xây dựng nông thôn mới bền vững

Trong tiến trình xây dựng nông thôn mới và nông thôn mới nâng cao, thủy lợi luôn được xem là một trong những trụ cột hạ tầng thiết yếu, đóng vai trò bảo đảm cho sản xuất nông nghiệp phát triển bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu và góp phần nâng cao đời sống người dân nông thôn.

Công trình thủy lợi Cống Cái Lớn (Đồng bằng sông Cửu Long) đóng vai trò quan trọng trong điều tiết nguồn nước của vùng.
Công trình thủy lợi Cống Cái Lớn (Đồng bằng sông Cửu Long) đóng vai trò quan trọng trong điều tiết nguồn nước của vùng.

Hệ thống thủy lợi, "mạch máu" của sản xuất nông nghiệp và phòng chống thiên tai

Trước đây, các công trình thủy lợi được xây dựng chủ yếu để phục vụ tưới tiêu trong sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên, trong bối cảnh biến đổi khí hậu và yêu cầu phát triển đa ngành ở nông thôn, hệ thống này ngày càng được đầu tư, mở rộng chức năng nhằm đáp ứng nhu cầu đa dạng hóa sản xuất, tiết kiệm nước, cấp nước sinh hoạt và phục vụ thủy sản.

Theo hướng dẫn tại Quyết định số 896/QĐ-BNN-VPĐP ngày 1/4/2024 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, việc thực hiện tiêu chí số 3 về thủy lợi trong Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới và nông thôn mới nâng cao (ban hành theo Quyết định 318/QĐ-TTg ngày 8/3/2022) được cụ thể hóa nhằm bảo đảm các địa phương chủ động hơn trong sản xuất.

Một xã được công nhận đạt chuẩn tiêu chí thủy lợi khi tỷ lệ diện tích đất sản xuất nông nghiệp được tưới và tiêu nước chủ động đạt từ 80% trở lên. Với xã nông thôn mới nâng cao, mức chuẩn này được nâng lên 90%, đồng thời yêu cầu tổ chức thủy lợi cơ sở hoạt động hiệu quả, bảo trì công trình đạt 100%, và có biện pháp kiểm soát nguồn nước thải xả vào công trình thủy lợi.

Một trong những điểm mới của bộ tiêu chí giai đoạn 2021-2025 là chú trọng đến hiệu quả hoạt động của tổ chức thủy lợi cơ sở (hợp tác xã, tổ hợp tác, đội thủy nông). Các tổ chức này không chỉ quản lý, vận hành hệ thống kênh mương, công trình nội đồng mà còn đóng vai trò kết nối giữa người dân và chính quyền trong công tác điều tiết, bảo dưỡng công trình.

Theo thống kê, cả nước hiện có hơn 15.000 tổ chức thủy lợi cơ sở, trong đó vùng Trung Bộ chiếm hơn 3.600 đơn vị. Các tổ chức được đánh giá hoạt động hiệu quả khi đạt từ 70 điểm trở lên dựa trên các tiêu chí như: Thực hiện kế hoạch tưới, tiêu và thoát nước; Bảo dưỡng, sửa chữa công trình thường xuyên; Quản lý tài chính minh bạch, hiệu quả; Ứng dụng khoa học công nghệ trong vận hành; Bảo đảm mức độ hài lòng của người dân.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Chí Trung, Nguyên Giám đốc Trung tâm PIM, Viện Khoa học thủy lợi Việt Nam, cho biết: “Các tổ chức thủy lợi cơ sở chính là cầu nối giữa công trình và người sử dụng. Khi người dân được tham gia trực tiếp quản lý, công trình được bảo vệ tốt hơn, hoạt động hiệu quả hơn và tạo sự đồng thuận trong cộng đồng".

Thủy lợi chủ động giúp nông thôn thích ứng biến đổi khí hậu và phát triển bền vững

Trong điều kiện biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt với tình trạng xâm nhập mặn, hạn hán, ngập úng gia tăng, việc đầu tư, hoàn thiện hệ thống thủy lợi có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Không chỉ là giải pháp kỹ thuật, thủy lợi còn là công cụ thích ứng linh hoạt, góp phần ổn định sinh kế và bảo đảm an ninh nguồn nước ở nông thôn.

Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Chí Trung, các địa phương cần tăng tỷ lệ diện tích cây trồng chủ lực áp dụng tưới tiên tiến, tiết kiệm nước theo hướng dẫn của Quyết định 33/QĐ-TTg; Kiểm kê, kiểm soát nguồn nước thải xả vào hệ thống thủy lợi nhằm bảo vệ môi trường; Ứng dụng công nghệ số trong quản lý, giám sát vận hành kênh mương và điều tiết nước; Khuyến khích phát triển đa dịch vụ thủy lợi, gắn với cấp nước sinh hoạt, điện nông thôn hoặc du lịch sinh thái nông nghiệp.

“Để đạt chuẩn nông thôn mới không chỉ cần có công trình, mà còn cần có con người, những người hiểu, trân trọng và cùng bảo vệ nguồn nước. Khi thủy lợi vận hành bền vững, nông thôn mới mới thực sự ‘mới’ và ‘xanh’”, ông Trung nhấn mạnh.

z7179425518942-49cbbb73a1909711a399407e49bac3e6.jpg
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Chí Trung: “Hệ thống công trình thủy lợi là cơ sở hạ tầng huyết mạch, giúp chủ động tưới tiêu, bảo đảm năng suất cây trồng, giảm thiểu rủi ro thiên tai, đồng thời tạo tiền đề kết nối nguồn lực tự nhiên với các nguồn lực phát triển kinh tế-xã hội khác”.

Hướng tới nông thôn chủ động, nông nghiệp xanh, hiệu quả

Ông Nguyễn Hoàng Hiệp, Thứ trưởng Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh: “Hạ tầng thủy lợi ngoài việc phục vụ phát triển kinh tế-xã hội nói chung thì còn một vấn đề rất quan trọng là phục vụ phát triển bền vững. Nước là nguồn gốc cho tất cả các lĩnh vực khác, và đặc biệt, nguồn nước cũng là nền tảng cho mọi quy hoạch kinh tế-xã hội. Muốn phát triển bền vững thì phải dựa vào nước, do đó, hạ tầng thủy lợi góp phần rất quan trọng, thậm chí có lúc mang tính quyết định, trong công tác phòng chống, giảm nhẹ rủi ro thiên tai".

Theo ông Hiệp, Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bởi biến đổi khí hậu. Tình trạng thời tiết cực đoan đang tác động trực tiếp đến an ninh nguồn nước quốc gia. “Vì vậy, việc chủ động nguồn nước trong mọi tình huống là yếu tố then chốt để bảo đảm phát triển kinh tế-xã hội nhanh và bền vững”, ông Hiệp khẳng định.

Trong bối cảnh đó, việc thực hiện tiêu chí thủy lợi không chỉ là yêu cầu kỹ thuật, mà là bước chuyển trong tư duy phát triển nông nghiệp bền vững, hướng tới kinh tế xanh và nông thôn hiện đại. Mỗi tuyến kênh được nạo vét, mỗi trạm bơm được nâng cấp hay mỗi cánh đồng được áp dụng tưới tiết kiệm đều góp phần đưa nông thôn Việt Nam tiến gần hơn tới mục tiêu chủ động trước thiên tai. Hệ thống thủy lợi được quy hoạch bài bản, vận hành thông minh và có sự tham gia của cộng đồng sẽ tạo nền tảng cho nông thôn chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu và phát huy tối đa giá trị của từng giọt nước.

Có thể bạn quan tâm

Trồng dưa chuột công nghệ cao tại Hợp tác xã Nông nghiệp công nghệ cao và hữu cơ Phú Điền, xã An Phú, Hải Phòng. (Ảnh THÀNH CHUNG)

Hình thành vùng sản xuất tập trung, quy mô lớn

Thời gian qua, nhận thức rõ tầm quan trọng của ngành nông nghiệp, thành phố Hải Phòng đã triển khai nhiều giải pháp nhằm thay đổi mô hình nông nghiệp theo hướng hàng hóa quy mô lớn. Thành phố nỗ lực phát triển nền nông nghiệp toàn diện, bền vững, bảo đảm an ninh lương thực, thích ứng biến đổi khí hậu.

Công trình thủy lợi, nơi cung cấp nguồn nước sạch cho sản xuất và sinh hoạt của người dân.

Bảo đảm nước sạch theo tiêu chí thủy lợi: Nhiệm vụ trọng tâm trong xây dựng nông thôn mới

Trong xây dựng nông thôn mới, tiêu chí thủy lợi, nước sạch giữ vai trò then chốt, trực tiếp nâng cao chất lượng cuộc sống và bảo đảm an sinh cho người dân. Tuy nhiên, sau nhiều năm triển khai, hàng nghìn công trình cấp nước tập trung ở nhiều địa phương đang xuống cấp, thiếu nguồn lực đầu tư, gặp khó khăn trong quản lý, vận hành.

Nước sạch, tiêu chí quan trọng trong Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng Nông thôn mới.

Cấp thiết tăng cường đầu tư hạ tầng cung cấp nước sạch trong chương trình xây dựng nông thôn mới

Xây dựng nông thôn mới không chỉ là mục tiêu phát triển nông nghiệp, nông thôn mà còn là chiến lược nâng cao đời sống người dân, rút ngắn khoảng cách giữa thành thị và nông thôn. Trong đó, hạ tầng cấp nước sạch trở thành nhiệm vụ hàng đầu bảo đảm an sinh xã hội, phát triển khu vực nông thôn.

Lúa nếp nhung Tam Sơn vào vụ thu hoạch.

Dẻo thơm nếp nhung Tam Sơn

Những hạt gạo tròn mẩy màu trắng đục, khi nấu lên thành xôi hạt dẻo thơm, vị ngọt, khi nguội vẫn còn giữ được độ keo dính là đặc điểm nổi trội của giống nếp nhung Tam Sơn (phường Tam Sơn, tỉnh Bắc Ninh).

Thành viên HTX cây ăn quả đặc sản và nuôi trồng thủy sản Quyết Thắng, xã Tân Hưng trao đổi kinh nghiệm canh tác theo quy trình VietGAP.

Phát huy vai trò kinh tế tập thể trong xây dựng nông thôn mới

Những năm gần đây, xã Tân Hưng, tỉnh Hưng Yên đã trở thành điểm sáng trong phát triển kinh tế tập thể. Từ các mô hình sản xuất nông nghiệp gắn với chuỗi giá trị, nhiều hợp tác xã đã khẳng định vai trò là “bà đỡ” của nông dân, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nâng cao thu nhập và xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu.

Cụm công nghiệp Ngũ Lão-Nghĩa Dân tỉnh Hưng Yên đẩy nhanh tiến độ thi công hạ tầng kỹ thuật thu hút đầu tư.

Chuyển biến tích cực trong quản lý đất đai

Những năm qua, công tác quản lý đất đai tại xã Lương Bằng, tỉnh Hưng Yên có nhiều chuyển biến tích cực, dần đi vào nề nếp. Điều này đã góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế- xã hội tại địa phương.

Hội nghị tập huấn phổ biến nội dung và hướng dẫn tiêu chí thủy lợi trong xây dựng nông thôn mới.

Tiêu chí thủy lợi trong xây dựng nông thôn mới

Trong Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, tiêu chí thủy lợi giữ vai trò nền tảng, góp phần bảo đảm sản xuất nông nghiệp bền vững, thích ứng biến đổi khí hậu, giảm thiểu rủi ro thiên tai. Giai đoạn 2021-2025, công tác thủy lợi đạt nhiều kết quả tích cực, tạo tiền đề vững chắc cho giai đoạn tới.

Nông dân xã Triệu Việt Vương, tỉnh Hưng Yên chuyển sang trồng cam cho thu nhập cao.

Chú trọng kinh tế hộ gia đình

Những năm qua, Hội Nông dân xã Triệu Việt Vương (tỉnh Hưng Yên) đã khẳng định vai trò nòng cốt trong phong trào xây dựng nông thôn mới, góp phần thay đổi diện mạo nông thôn, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân.

Mô hình sản xuất hàu giống tại xã ven biển Hải Xuân, tỉnh Ninh Bình đem lại hiệu quả kinh tế cao.

Điểm tựa vững chắc cho người dân ven biển

Thời gian qua, nhờ được hướng dẫn, tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi từ Ngân hàng Chính sách xã hội, người dân vùng ven biển tỉnh Ninh Bình đã mạnh dạn đầu tư sản xuất, khai thác, nuôi trồng thuỷ hải sản.

Những mô hình chuyển đổi cây trồng hiệu quả mang lại giá trị kinh tế cao tại xã Khánh Hội.

Phát huy hiệu quả mô hình nông thôn mới

Xã mới Khánh Hội (tỉnh Ninh Bình) xuất phát điểm là một xã thuần nông, còn nhiều khó khăn trong phát triển. Nhưng với cách làm đồng bộ, quyết liệt, lấy người dân làm trung tâm, địa phương đang phát huy hiệu quả nông thôn mới, từng bước khẳng định vị thế trong diện mạo tỉnh Ninh Bình hiện đại.

Khung cảnh bình yên tại một vùng nông thôn thuộc xã Long Hưng, tỉnh Hưng Yên.

Phát triển kinh tế tại các vùng nông thôn mới

Trong lộ trình xây dựng nông thôn mới hiện nay, để duy trì bền vững các tiêu chí đã đạt được, nhiều xã của tỉnh Hưng Yên xác định tập trung phát triển kinh tế ổn định, tạo nguồn thu bằng những giải pháp căn cơ, lâu dài.

Công an xã Phú Thái ra quân cao điểm thực hiện mô hình “Xã không ma túy” năm 2025.

Phú Thái xây dựng nông thôn mới giàu mạnh

Trong xây dựng và phát triển nông thôn, Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ xã Phú Thái, thành phố Hải Phòng lần thứ nhất (nhiệm kỳ 2025-2030) xác định mục tiêu: Phát huy tiềm năng, lợi thế, nguồn lực, tạo bước đột phá để phát triển nhanh, bền vững, phấn đấu trở thành xã nông thôn mới kiểu mẫu vào năm 2030.

Trung tâm hành chính công xã Nam Xang tập trung giải quyết kịp thời các thủ tục hành chính phục vụ người dân.

Tháo gỡ vướng mắc lĩnh vực nông nghiệp và môi trường

Sau 2 tháng triển khai vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp, mặc dù còn gặp một số khó khăn, song ngành nông nghiệp và môi trường tỉnh Ninh Bình đã đạt được những kết quả tích cực. Sản xuất nông, lâm nghiệp, thủy sản phát triển ổn định, chuyển dịch tích cực theo hướng sản xuất hàng hóa, cho hiệu quả kinh tế cao hơn.

Sản phẩm trà hoa vàng của xã Ba Chẽ ngày càng nhận được sự tin yêu của người tiêu dùng trong và ngoài tỉnh.

Đa dạng hóa, nâng cao giá trị sản phẩm OCOP

Sau hơn 10 năm triển khai Chương trình mỗi xã, phường một sản phẩm (OCOP), Quảng Ninh đã khẳng định được vị thế và chất lượng các sản phẩm OCOP. Cùng với đó, tỉnh nỗ lực xây dựng, phát triển thương hiệu các sản phẩm OCOP 5 sao xứng tầm quốc gia và vươn ra thị trường quốc tế.

Ban Chấp hành Đảng bộ xã Hợp Lý ra mắt Đại hội.

Nâng tầm cán bộ thông qua công tác tổ chức đại hội đảng

Thời gian qua, tại Phú Thọ, đại hội đảng bộ các cấp được tổ chức đã thể hiện sự đổi mới về tư duy, khẳng định và khơi thông tinh thần tiên phong, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, điều kiện tiên quyết để phát triển nhanh và bền vững trong giai đoạn mới.

Khu vui chơi, thể thao thôn Lương Xá, xã Hiệp Cường, tỉnh Hưng Yên.

Điểm sáng mô hình thôn “thông minh” Lương Xá

Nhờ sự quan tâm của cấp ủy, chính quyền các cấp, sự đồng thuận và hưởng ứng của người dân, thôn Lương Xá, xã Hiệp Cường, tỉnh Hưng Yên bước đầu xây dựng thành công mô hình thôn "thông minh”; trở thành điểm sáng trong quá trình chuyển đổi số ở nông thôn, là hình mẫu trong xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu trên địa bàn tỉnh.

Những sản phẩm thủ công từ cói, bèo, dây giấy của Nghệ nhân Ưu tú Phạm Thị Ngắn (thứ 2 từ trái sang).

Nâng tầm sản phẩm thủ công mỹ nghệ của địa phương

Từ miền quê nghèo với nghề đan lát truyền thống đang trên đà mai một, bà Phạm Thị Ngắn ở thôn Trung Tiến, xã Tiền Hải (tỉnh Hưng Yên) đã tìm được hướng đi riêng trong phát triển các sản phẩm thủ công trở thành sản phẩm tiêu biểu, sản phẩm chủ lực OCOP 4 sao, được khách hàng trong nước và quốc tế ưa chuộng.

“Dân vận khéo” trong xây dựng nông thôn mới

“Dân vận khéo” trong xây dựng nông thôn mới

Những năm qua, tỉnh Ninh Bình đã triển khai mạnh mẽ, quyết liệt, hiệu quả Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới. Nhờ đó, diện mạo nông thôn có nhiều khởi sắc; an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội giữ vững, ổn định; đời sống vật chất tinh thần của người dân được cải thiện.

Đại diện chính quyền địa phương tặng quà gia đình bà Phạm Thị Thoa (ở xã Lạc Phượng) được hỗ trợ xây nhà mới.

Hiện thực hóa ước mơ “an cư lạc nghiệp”

Việc hoàn thành Chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát tại Hải Dương (cũ) vượt tiến độ hơn 2 tháng so với mục tiêu của Chính phủ và trước thời điểm sáp nhập tỉnh Hải Dương và thành phố Hải Phòng là minh chứng rõ nét cho sự nỗ lực, tinh thần đoàn kết, ý chí vượt khó và xây dựng cộng đồng vững mạnh.