Ngày 22/3, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) tổ chức Hội thảo 5 năm triển khai Nghị định 15/2018/NĐ-CP về an toàn thực phẩm: Kết quả, vấn đề và kiến nghị.
Nhắc lại bối cảnh ra đời của Nghị định 15/2018/NĐ-CP, ông Đặng Đức Anh, Phó Viện trưởng CIEM nhấn mạnh đây là văn bản pháp lý có tác động lớn đến cộng đồng doanh nghiệp ngành thực phẩm và làm thay đổi cách thức quản lý của nhà nước trong lĩnh vực này.
Quan trọng hơn, Nghị định 15/2018/NĐ-CP được đánh giá là cải cách thể chế đột phá, thể hiện thay đổi căn bản trong tư duy về quản lý nhà nước, chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm.
Để đánh giá kết quả 5 năm thực hiện Nghị định 15/2018/NĐ-CP, CIEM đã thực hiện khảo sát doanh nghiệp; các cơ quan hải quan; hiệp hội doanh nghiệp; doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh thực phẩm.
Kết quả cho thấy Nghị định 15/2018/NĐ-CP được đánh giá là điển hình cải cách về phương thức quản lý nhà nước đối với cơ sở sản xuất, kinh doanh và hàng hóa. Các cơ quan thực thi và cộng đồng doanh nghiệp đều đánh giá cao những thay đổi của Nghị định và kỳ vọng điều này sẽ tạo tiền lệ tốt cho cải cách trong các lĩnh vực quản lý nhà nước khác.
Những thay đổi nổi bật của Nghị định 15/2018/NĐ-CP là: Áp dụng nguyên tắc quản lý rủi ro dựa trên mức độ tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp và mức độ rủi ro của hàng hóa; bổ sung các đối tượng được miễn kiểm tra; cải cách toàn diện quản lý Nhà nước về an toàn thực phẩm đối với thực phẩm nhập khẩu; phân cấp, khắc phục tình trạng quản lý chồng chéo, tầng nấc, trùng lặp; tạo sự linh hoạt, chủ động cho doanh nghiệp trong thực hiện thủ tục hành chính; chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm…
Thông qua việc đơn giản hoá thủ tục hành chính, doanh nghiệp tiết giảm được về thời gian, chi phí và giảm rủi ro; có thêm cơ hội đa dạng hóa hoạt động sản xuất, kinh doanh. Nhờ vậy, số lượng doanh nghiệp ngành thực phẩm tăng lên nhanh chóng; tạo cơ hội việc làm, thu nhập cho hàng chục triệu lao động; đóng góp quan trọng vào tăng trưởng của nền kinh tế.
Với quy định cho phép tự công bố sản phẩm, trung bình trong mẫu doanh nghiệp được CIEM khảo sát, mỗi doanh nghiệp tiết kiệm được 602,5 triệu đồng/năm. Với 12.000 doanh nghiệp sản xuất, chế biến thực phẩm (đang hoạt động đến ngày 31/12/2021), quy định cho phép doanh nghiệp tự công bố sản phẩm giúp doanh nghiệp tiết giảm chi phí rất lớn, chưa tính đến các doanh nghiệp thương mại, nhập khẩu sản phẩm thực phẩm.
Theo đánh giá của Bộ Y tế, Nghị định 15/2018/NĐ-CP giúp tiết kiệm 8,5 triệu ngày công và hơn 3.332 tỷ đồng/năm. Thực tiễn cũng cho thấy, trong 5 năm triển khai Nghị định 15/2018/NĐ-CP, ngành thực phẩm đã có sự tăng trưởng cao, ngay cả trong đại dịch.
Về phía cơ quan quản lý Nhà nước, hoạt động hậu kiểm được tăng cường và thực hiện thường xuyên hơn. Cơ quan hải quan được giảm tải áp lực thông quan; thời gian giải phóng hàng nhanh, đáp ứng yêu cầu thông quan theo các cam kết quốc tế…
Tuy có nhiều nội dung cải cách tích cực, song Nghị định số 15/2018/NĐ-CP vẫn còn một số điểm cần tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện. Đơn cử như: Quy định chưa rõ ràng, cụ thể trong cách thức xác định tỷ lệ lô hàng nhập khẩu trong trường hợp áp dụng phương thức kiểm tra giảm; thực thi thiếu nhất quán đối với trường hợp sản phẩm là mẫu thử nghiệm.
Đáng lưu ý, tại một số địa phương vẫn có hiện tượng cán bộ yêu cầu doanh nghiệp bổ sung giấy tờ nhiều lần; thậm chí có những yêu cầu nằm ngoài quy định. Nghị định còn thiếu các quy định về đăng ký các thực phẩm nhập khẩu có chứa phụ gia mới…
Đây cũng chính là những nội dung được ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng ban Pháp chế Liên đoàn thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) chỉ ra và đề xuất cần nghiên cứu, hoàn thiện bổ sung khi thực hiện sửa đổi Nghị định 15/2018/NĐ-CP.
Trong bối cảnh chuẩn bị thực hiện dự án Luật sửa đổi Luật An toàn thực phẩm, cộng đồng doanh nghiệp trông chờ những tiến bộ của Nghị định 15/2018/NĐ-CP tiếp tục được duy trì. Điều này rất có ý nghĩa vì doanh nghiệp đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, sự ổn định của chính sách và những thay đổi thể chế theo hướng thúc đẩy tự do và an toàn kinh doanh là điều cần thiết để củng cố niềm tin và tạo động lực sản xuất kinh doanh cho doanh nghiệp.
