Tổng Thư ký LHQ nêu rõ: “Cánh cửa định hình AI đang dần khép lại, vì hòa bình, công lý và nhân loại, chúng ta phải hành động ngay lập tức”.
Không chỉ những vấn đề quen thuộc là hòa bình, an ninh và phát triển, Kỳ họp thứ 80 Đại hội đồng LHQ vừa diễn ra tại New York (Mỹ) cũng thảo luận chủ đề thu hút sự quan tâm đặc biệt của cộng đồng quốc tế là công nghệ tiên tiến, đặc biệt là quản trị việc phát triển AI. Tại Hội nghị quốc tế về quản trị AI, trong khuôn khổ Tuần lễ cấp cao Đại hội đồng khóa 80, LHQ đã chính thức phát động Đối thoại toàn cầu về quản trị AI, đánh dấu lần đầu toàn bộ 193 quốc gia thành viên LHQ góp tiếng nói nhằm xây dựng khuôn khổ quản trị toàn cầu đối với công nghệ mới đang phát triển như vũ bão.
Phát biểu ý kiến tại Hội nghị, Tổng Thư ký LHQ Antonio Guterres nhấn mạnh: “Câu hỏi không còn là liệu AI có thay đổi thế giới hay không, bởi điều đó đang diễn ra. Vấn đề là liệu chúng ta có quản trị được sự chuyển mình đó hay để AI quản trị chúng ta”. Ông nêu rõ, điều đáng ngại là các quy tắc có hiệu quả và được quốc tế thống nhất về cách thức quản lý công nghệ AI vẫn chưa thể sánh kịp với sự phát triển bùng nổ của các công cụ AI trên toàn thế giới. Bởi thế, Đối thoại toàn cầu hướng tới mục tiêu xây dựng các hệ thống AI an toàn, tin cậy, thúc đẩy khả năng tương tác giữa các cơ chế quản trị, khuyến khích đổi mới và bình đẳng cho tất cả mọi người.
Tại cuộc họp của Hội đồng Bảo an LHQ, ông Guterres cũng chỉ rõ, AI không còn là “chân trời xa vời” mà đang hiện hữu, biến đổi cuộc sống, không gian thông tin và nền kinh tế toàn cầu với tốc độ chóng mặt. Được sử dụng một cách có trách nhiệm, AI có thể tăng cường phòng ngừa và bảo vệ con người trước rủi ro bằng nhiều cách, chẳng hạn dự đoán tình trạng mất an ninh lương thực, hỗ trợ rà phá bom mìn, hay giúp xác định nguy cơ bùng phát bạo lực. Tuy nhiên, nếu không có “rào chắn”, AI có thể bị biến thành vũ khí. Theo lãnh đạo LHQ, các cuộc tấn công mạng sử dụng AI có thể phá vỡ cơ sở hạ tầng quan trọng chỉ trong vài phút, hoặc đe dọa tính toàn vẹn thông tin.
Trong thời đại AI bùng nổ, mối lo ngại về hòa bình và an ninh gia tăng và nhu cầu đồng thuận trong các quy định quốc tế càng trở nên cấp thiết. Ông Guterres nhấn mạnh, công nghệ và đổi mới phải phục vụ con người, chứ không phải làm suy yếu nhân loại. Số phận của nhân loại không thể bị phó mặc cho một thuật toán và con người phải luôn giữ quyền quyết định đối với các “quyết định sinh tử”. Ông nói: “Câu hỏi hiện nay không còn là liệu AI có ảnh hưởng đến hòa bình và an ninh quốc tế hay không, mà là chúng ta sẽ định hình ảnh hưởng đó như thế nào”.
Một báo cáo của LHQ năm 2024 cho thấy, trên phạm vi toàn cầu có tới 118 quốc gia không tham gia bất kỳ sáng kiến quốc tế quan trọng nào về quản trị AI và cũng chỉ có bảy quốc gia, tất cả đều là các nước phát triển, tham gia các sáng kiến. Thực tế này gióng lên hồi chuông cảnh báo khi công nghệ tiên tiến phát triển nhanh chóng, còn “cánh cửa định hình quản trị AI đang dần khép lại”. Tổng Thư ký LHQ chỉ rõ, thách thức và cơ hội mang tính toàn cầu, nên phản ứng của cộng đồng quốc tế cần toàn diện và đồng bộ, thay vì các giải pháp rời rạc và cục bộ đã được ban hành cho đến nay.
Theo đánh giá của LHQ, sáng kiến Đối thoại toàn cầu về quản trị AI hướng tới việc đặt nền móng vững chắc cho một hệ sinh thái AI toàn cầu dựa trên ba trụ cột, gồm chính sách, khoa học và năng lực. Đây là biểu hiện rõ nét của “chủ nghĩa đa phương hiện đại”, linh hoạt, toàn diện và dựa trên tinh thần trách nhiệm chung. Sáng kiến bao quát các khía cạnh xã hội, kinh tế, đạo đức, kỹ thuật, văn hóa và ngôn ngữ của AI, đồng thời bổ sung cho các nỗ lực đang được triển khai. Tiến trình này được kỳ vọng là nơi phối hợp bền vững và toàn diện cho các hoạt động quản trị AI trên toàn cầu.
LHQ cũng nêu bốn mục tiêu ưu tiên cho các chính phủ, gồm duy trì quyền kiểm soát của con người đối với việc sử dụng vũ lực, xây dựng khuôn khổ pháp lý toàn cầu thống nhất, bảo vệ tính toàn vẹn của thông tin và thu hẹp “khoảng cách về năng lực AI” giữa các quốc gia giàu và nghèo. Một nỗ lực quan trọng nữa vừa được LHQ triển khai, đó là thành lập Hội đồng Khoa học độc lập quốc tế về AI, trực thuộc LHQ, với vai trò tư vấn khách quan và độc lập về khía cạnh khoa học và công nghệ của AI.
