Sự chênh lệch trên phản ánh rõ sự không đồng đều trong mức độ triển khai FTA giữa các tỉnh, thành từ công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách đến hỗ trợ doanh nghiệp và thực hiện cam kết phát triển bền vững. Vấn đề này được các chuyên gia chia sẻ cụ thể tại Tọa đàm "Kết quả Bộ chỉ số FTA index năm đầu tiên - Những vấn đề đặt ra" do Tạp chí Công thương tổ chức ngày 3/10.
Chưa đồng đều về thực thi, nhân lực mỏng
Ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công thương), nhận định: “Các địa phương rất ủng hộ Bộ chỉ số FTA Index nhưng kết quả thực thi chưa đồng đều, đặc biệt về nhân lực còn rất mỏng. Hầu như không có doanh nghiệp nào có bộ phận pháp lý hay chuyên gia về FTA, khiến việc tận dụng cơ hội còn nhiều hạn chế”.
PGS,TS Đào Ngọc Tiến, Phó Hiệu trưởng Trường đại học Ngoại thương, bổ sung thêm một số bất ngờ: Không phải tỉnh lớn mới đạt kết quả cao. Có địa phương kim ngạch xuất khẩu khiêm tốn nhưng vẫn lọt top đầu nhờ chính quyền năng động, chú trọng kết nối doanh nghiệp và triển khai các cam kết phát triển bền vững.
TS Nguyễn Văn Thân, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam (VINASME), cũng thẳng thắn cho rằng: “Doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là khối nhỏ và vừa vẫn chỉ dừng lại ở mức độ gia công, thiếu chiến lược hội nhập dài hạn. Để phát triển bền vững, họ buộc phải trở thành nhà sản xuất-nhà kinh doanh chuyên nghiệp”.
Các ý kiến tại tọa đàm cũng nhấn mạnh tư duy lãnh đạo địa phương và lãnh đạo doanh nghiệp đóng vai quyết định. Khi người đứng đầu tỉnh xác định rõ thị trường mục tiêu, phân công cụ thể cho từng sở ngành, cả hệ thống sẽ vào cuộc. Ngược lại, nếu chỉ dừng ở khẩu hiệu hiệu quả sẽ khó cải thiện.
Đặc biệt, các chuyên gia nhấn mạnh rằng bối cảnh kinh tế thế giới biến động từ chính sách bảo hộ của Mỹ, xung đột địa chính trị, đến yêu cầu phát triển bền vững càng khiến việc đa dạng hóa thị trường và tận dụng các FTA thế hệ mới (EVFTA, CPTPP, UKVFTA…) trở nên cấp bách.
Nâng tầm FTA Index thành chỉ tiêu quốc gia
Nhiều ý kiến cho rằng, để tạo động lực thực chất, cần đưa FAT Index trở thành chỉ tiêu đánh giá năng lực hội nhập của địa phương. Khi đó, lãnh đạo tỉnh buộc phải quan tâm, đầu tư nhân sự và phối hợp với hiệp hội, doanh nghiệp để cải thiện điểm số.
Bộ Công thương cũng cho biết đang hoàn thiện bộ câu hỏi và phương pháp đánh giá mới, nhằm sát thực tế hơn và hỗ trợ địa phương có định hướng hành động cụ thể. Mục tiêu là rút ngắn khoảng cách giữa các tỉnh, gia tăng mức điểm trung bình, và quan trọng hơn là giúp doanh nghiệp thực sự hưởng lợi từ các cam kết quốc tế.
FTA là “tấm hộ chiếu” đưa hàng hóa Việt Nam vươn ra thị trường toàn cầu. Nhưng như nhiều chuyên gia cảnh báo, cơ hội này chỉ thực sự đến với những địa phương, doanh nghiệp biết biến FTA thành hành động cụ thể: từ nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng tiêu chuẩn môi trường, lao động, đến tìm kiếm thị trường mới và xây dựng chuỗi cung ứng bền vững.
FTA Index, vì thế không chỉ là một công cụ so sánh mà còn là “lời nhắc nhở” để các tỉnh, thành và doanh nghiệp nhìn thẳng vào điểm yếu của mình, từ đó điều chỉnh chiến lược và hành động quyết liệt hơn.
