Làm rõ vị trí, vai trò và hiệu quả hoạt động của mô hình đại học vùng

Đại biểu Quốc hội đề nghị đánh giá kỹ lưỡng về vị trí, vai trò và hiệu quả hoạt động của mô hình đại học vùng trong thời gian qua để nghiên cứu, đề xuất sửa đổi hoàn thiện dự thảo Luật Giáo dục đại học, tạo hành lang pháp lý kiến tạo phát triển, nâng cao hiệu quả giáo dục đại học.

Thứ Năm, ngày 20/11/2025 - 11:58

Sáng 20/11, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận tại hội trường về Dự án Luật Giáo dục đại học (sửa đổi).

Các ý kiến đại biểu bày tỏ sự tán thành với sự cần thiết phải sửa đổi Luật Giáo dục đại học nhằm thể chế hóa đầy đủ, kịp thời các chủ trương, định hướng lớn của Đảng, Chính phủ và Quốc hội; tháo gỡ những điểm nghẽn về thể chế, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước đối với giáo dục đại học.

Đánh giá kỹ hiệu quả mô hình đại học vùng trong bối cảnh tinh gọn bộ máy

Quan tâm đến quy định về cơ sở giáo dục đại học, cơ sở giáo dục khác có hoạt động giáo dục đại học, đại biểu Nguyễn Văn Thi (Đoàn Bắc Ninh) nhận định: Dự thảo Luật đã mở rộng đối tượng điều chỉnh là cần thiết để bao quát toàn diện các cơ sở giáo dục có hoạt động giáo dục đại học phù hợp với thực tiễn, tạo hành lang pháp lý thống nhất, giúp nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nước đối với hoạt động giáo dục đại học.

Đại biểu Nguyễn Văn Thi (Đoàn Bắc Ninh) phát biểu tại hội trường. (Ảnh: DUY LINH)

Tuy nhiên, về mô hình đại học vùng được hình thành từ những năm đầu của thập niên 1990, đại biểu cho hay, theo thông tin từ một số trường đại học thành viên thuộc 3 đại học vùng hiện nay (đại học Thái Nguyên, đại học Đà Nẵng, đại học Huế) mô hình này đang bộc lộ rất nhiều bất cập như: Các đại học vùng hiện nay đang trở thành cấp trung gian hành chính (đại học vùng không được giao ngân sách vùng, không có thẩm quyền điều phối đầu tư, nhân sự hay khoa học – công nghệ). Điều này đi ngược tinh thần Nghị quyết 71–NQ/TW về "xoá bỏ cấp trung gian, bảo đảm quản trị tinh gọn, thống nhất, hiệu quả.

Thực tế cho thấy, các trường đại học thành viên của đại học vẫn bị ràng buộc bởi cơ chế “hai tầng” – phải trình qua đại học vùng rồi mới đến bộ - trong các thủ tục đầu tư, mở ngành, hợp tác quốc tế, dẫn tới mất cơ hội và tính linh hoạt. Mặt khác, thương hiệu đại học vùng chưa được nhận diện rõ ràng, làm hạn chế năng lực cạnh tranh, ảnh hưởng đến xếp hạng và hợp tác quốc tế.

Từ những phân tích từ thực tiễn như trên, đại biểu Nguyễn Văn Thi đề nghị cần tiếp tục có đánh giá kỹ lưỡng về vị trí, vai trò và hiệu quả hoạt động của mô hình đại học vùng trong thời gian qua để nghiên cứu, đề xuất sửa đổi hoàn thiện dự thảo Luật Giáo dục đại học, tạo hành lang pháp lý và phát huy vai trò "mở đường, sửa đường", "kiến tạo phát triển" khi xây dựng luật để nâng cao hiệu quả giáo dục đại học.

Đồng thời, đề nghị xem xét, xây dựng cấu trúc hệ thống cơ sở giáo dục đại học bao gồm: trường đại học, đại học quốc gia, đại học đa ngành, trường đại học có tên gọi là học viện. Riêng đối với mô hình Đại học vùng cần xem xét thật kỹ lưỡng xem có tiếp tục duy trì mô hình này không bởi những tồn tại, bất cập như đã nêu ở trên; từ đó cần có quy định để chuyển đổi các đại học vùng hiện hữu phù hợp; cần tổ chức lại để tạo động lực cho các trường đại học thành viên phát triển mạnh hơn…

Quốc hội thảo luận tại hội trường về Dự án Luật Giáo dục đại học (sửa đổi). (Ảnh: QH)

Đại biểu Trần Thị Nhị Hà (Đoàn thành phố Hà Nội) cũng cho rằng cần phân định lại hệ thống cơ sở giáo dục đại học theo thông lệ quốc tế và phù hợp với thực tiễn Việt Nam, bảo đảm rõ ràng, dễ hiểu. Theo đó, chỉ nên xác lập hai mô hình cơ bản: đại học đa ngành, đa lĩnh vực và đại học chuyên ngành đối với những lĩnh vực đặc thù.

Trong đó, đại học đào tạo đa lĩnh vực cần được xác định là mô hình đào tạo toàn diện ở tất cả các trình độ của giáo dục đại học. Đại học quốc gia được xếp trong nhóm này, nhưng với vị thế đặc biệt: được giao những nhiệm vụ tầm cỡ quốc gia và cần được quy định rõ về cơ chế đặc thù do Chính phủ hướng dẫn, nhằm bảo đảm nguồn lực đầu tư mũi nhọn và sự khác biệt tạo điều kiện phát triển theo hướng đại học tinh hoa.

Đối với các đại học vùng, đại biểu Nhị Hà nêu ý kiến, hoàn toàn có thể được sắp xếp vào mô hình đại học đa ngành, đa lĩnh vực.

"Trong bối cảnh quốc gia đang đẩy mạnh chuyển đổi số và tiến hành sắp xếp lại hệ thống cơ sở giáo dục đại học theo tinh thần Nghị quyết 71 với yêu cầu tinh gọn bộ máy, xóa bỏ cấp trung gian thì việc tiếp tục quy định mô hình 'đại học vùng' như một cấu trúc riêng trong luật sẽ không còn phù hợp", đại biểu nêu quan điểm.

Cần có tiêu chí đánh giá năng lực tự chủ của cơ sở giáo dục đại học

Đại biểu Mai Văn Hải (Đoàn Thanh Hóa). (Ảnh: DUY LINH)

Góp ý về quyền hạn trách nhiệm của cơ sở giáo dục đại học cơ sở khác có giáo dục đại học (Điều 14), đại biểu Mai Văn Hải (Đoàn Thanh Hóa) cho rằng, dự thảo Luật đã khẳng định nguyên tắc “tự chủ, tự chịu trách nhiệm đi đôi với trách nhiệm giải trình”. Tuy nhiên, đại biểu chỉ ra, vẫn còn thiếu tiêu chí định lượng để xác định mức độ tự chủ.

Do vậy, đại biểu đề nghị cần có tiêu chí đánh giá năng lực tự chủ của cơ sở giáo dục đại học nhất là về công tác tài chính và công tác tổ chức nhân sự.

Đồng thời, bổ sung yêu cầu cơ sở tự chủ phải có hệ thống kiểm soát nội bộ, cơ chế kiểm toán độc lập và báo cáo giải trình định kỳ công khai.

“Cần làm rõ mối quan hệ giữa quyền tự chủ của trường với quyền quản lý Nhà nước của bộ và địa phương, tránh hiểu tự chủ là ‘tự do tuyệt đối’, đại biểu Hải lưu ý.

Đại biểu Trần Khánh Thu (Đoàn Thái Bình). (Ảnh: DUY LINH)

Theo đại biểu Trần Khánh Thu (Đoàn Thái Bình), một số lĩnh vực cần có quy định đặc thù nghiêm ngặt trong việc mở ngành đào tạo ngay trong luật, không chỉ liên quan đến cơ sở hạ tầng mà còn cả năng lực, trình độ giảng viên của từng chuyên ngành khác nhau. Do đó, việc bổ sung quy định nguyên tắc ngay trong luật là hết sức cần thiết vì chất lượng một thế hệ đào tạo ra rất quan trọng.

Trên cơ sở đó, nữ đại biểu Đoàn Thái Bình đề nghị trong luật cần bổ sung quy định đối với các cơ sở đào tạo lĩnh vực sức khỏe phải bảo đảm cơ sở thực hành nghề (bệnh viện thực hành; không phải chỉ các phòng thí nghiệm và trung tâm tiền lâm sàng như quy định hiện nay) nhằm đáp ứng tính chất đặc thù của ngành và hội nhập quốc tế.

THU HẰNG