Gen Z tiếp lửa cho nghệ thuật Chèo truyền thống

Ngày nay, các loại hình nghệ thuật hiện đại đang ngày càng chiếm lĩnh đời sống giải trí, thu hút đông đảo sự theo dõi của công chúng. Trái lại, những sân khấu truyền thống như Chèo lại dần vắng bóng người xem, đặc biệt là với những người trẻ. Dường như họ chưa có cách tiếp cận phù hợp để hiểu đúng và gắn bó với loại hình nghệ thuật truyền thống này.

Chính trong bối cảnh đó, một nhóm các bạn trẻ Gen Z đã chọn đồng hành cùng Chèo, góp phần lan tỏa tinh hoa nghệ thuật của cha ông.

Chuỗi hoạt động sáng tạo của “Neo Chèo”

“Neo Chèo” là dự án truyền thông do những bạn trẻ Gen Z thực hiện, với mong muốn neo giữ tinh hoa nghệ thuật Chèo và lan tỏa giá trị sân khấu truyền thống trong đời sống hiện đại.

Ban tổ chức là các sinh viên năm cuối đang theo học tại Trường đại học FPT Hà Nội, gồm: Lê Cao Thiện (2003), Đỗ Hương Thảo (2003), Đỗ Phương Linh (2004), Trần Đức Anh (2004) và Đỗ Trung Kiên (2001).

Dự kiến trong tháng 11, “Neo Chèo” sẽ tổ chức buổi triển lãm nghệ thuật và tọa đàm “Chiếng ca Chèo kéo” tại Hà Nội. Thông qua những phục trang, đạo cụ, nhạc cụ, cùng nhiều hiện vật gắn liền với nghệ thuật Chèo, được tái hiện sáng tạo bằng công nghệ trình chiếu số, triển lãm sẽ là hành trình đầy mới mẻ, đưa khán giả Gen Z khám phá hồn cốt của loại hình nghệ thuật truyền thống lâu đời của dân tộc Việt Nam.

Bên cạnh đó, buổi tọa đàm “Chiếng ca Chèo kéo” sẽ mở ra những cuộc trò chuyện về “cảm Chèo” và “chất Chèo”: từ nguồn cội, hành trình gìn giữ của các nghệ sĩ gạo cội, đến cảm hứng sáng tạo của những nghệ sĩ trẻ đang tìm cách đưa Chèo đến công chúng bằng những hình thức mới lạ, độc đáo.

Không chỉ vậy, nằm trong khuôn khổ dự án, Ban tổ chức dự kiến cho ra mắt MV animation (Tạm dịch: Video ca nhạc phim hoạt họa) “Duyên phận phải chiều” và tổ chức cuộc thi sáng tạo “Neo nhịp Chèo-Đan nhịp trẻ”.

MV “Duyên phận phải chiều” lấy cảm hứng từ làn điệu Chèo cổ “Đường trường phải chiều”, được làm mới theo phong cách trẻ trung, hiện đại nhưng vẫn giữ bản sắc truyền thống. Bằng hình thức hoạt họa, MV kể lại một câu chuyện tình duyên nhiều cảm xúc, dự kiến MV sẽ công chiếu trực tuyến vào ngày 31/10/2025.

Với cuộc thi sáng tạo “Neo nhịp Chèo-Đan nhịp trẻ”, Ban tổ chức dự án khuyến khích các bạn trẻ tham gia, lấy nghệ thuật Chèo làm chất liệu để tạo ra những sản phẩm mới mẻ, mang đậm dấu ấn cá nhân. Cuộc thi được tổ chức với mong muốn khẳng định, Chèo là một nguồn cảm hứng độc đáo, có khả năng kết nối và hòa quyện nhịp nhàng với các loại hình nghệ thuật hiện đại.

Khi thế hệ trẻ đồng hành cùng nghệ thuật Chèo

Trong dự án “Neo Chèo”, mỗi thành viên trong nhóm đảm nhận một vai trò, nhiệm vụ riêng, nhưng họ có cùng chung một khát vọng, đó là đưa nghệ thuật Chèo đến gần hơn với thế hệ trẻ hôm nay.

Bạn Đỗ Phương Linh, thành viên phụ trách mảng thiết kế của dự án chia sẻ: “Ý tưởng cho “Neo Chèo” xuất phát từ trăn trở khi chúng tôi nhận thấy nghệ thuật chèo truyền thống đang dần xa cách với đời sống của người trẻ. Chúng tôi mong muốn tạo ra một chiến dịch truyền thông không chỉ lưu giữ chèo trong ký ức, mà còn biến chèo thành chất liệu gần gũi, khơi mở sự sáng tạo. Trong hành trình ấy, “Neo” mang ý nghĩa là mỏ neo, một điểm tựa để con thuyền văn hóa chèo không bị cuốn trôi giữa sóng gió của nhịp sống đương đại”.

Lý giải thêm về lý do nhóm lựa chọn nghệ thuật Chèo để theo đuổi, Phương Linh cho biết: “Chúng tôi chọn Chèo vì đây là loại hình gần gũi với đời sống hằng ngày của người Việt, là món ăn tinh thần quen thuộc với những tiếng cười trào lộng, những bài học dân gian tinh tế; vừa dân dã, vừa tinh luyện; vừa kể chuyện, vừa đối thoại với hiện tại. Tuy nhiên, so với nhiều loại hình truyền thống đã xây dựng được hệ sinh thái truyền thông mạnh, chèo vẫn thiếu những “cây cầu” mới để chạm tới người trẻ”.

Có thể thấy, qua “Neo Chèo”, những bạn trẻ Gen Z khao khát dựng nên những “cây cầu” mới. “Cây cầu” đưa nghệ thuật Chèo bước ra khỏi sân khấu truyền thống, hiện diện trong không gian số, để ký ức tập thể trở thành trải nghiệm cá nhân, để bảo tồn gắn liền với sáng tạo có trách nhiệm.

Đối với dự án “Neo Chèo”, nhóm các bạn trẻ đã thực hiện khảo sát trực tuyến với hơn 300 học sinh, sinh viên và bạn trẻ tại Hà Nội cùng một số tỉnh phía bắc.

Kết quả chỉ ra, 97% Gen Z từng nghe đến Chèo, song hiểu biết còn hạn chế, chủ yếu chỉ dừng ở mức biết sơ qua mà chưa nắm rõ bản chất, đặc trưng hay sự khác biệt so với tuồng, cải lương. Tuy vậy, có tới 92% đánh giá Chèo là một phần quan trọng của văn hóa dân tộc và bày tỏ sẵn sàng tìm hiểu, gắn bó hơn nếu có cách tiếp cận hấp dẫn, gần gũi.

Điều này cho thấy Chèo vẫn giữ một vị trí đặc biệt trong tâm thức người trẻ, nhưng khoảng cách về cách thức tiếp cận khiến họ chưa thật sự kết nối sâu sắc.

Ở chiều ngược lại, khảo sát cũng đưa ra những thách thức đáng lưu ý: 91% Gen Z cho rằng họ thiếu cơ hội trải nghiệm Chèo trực tiếp; nội dung truyền thông về Chèo còn rời rạc, ít hiện diện trên mạng xã hội và thường khô khan, hàn lâm.

Đáng chú ý, 96% mong muốn được tiếp cận chèo qua hình thức mới mẻ như kết hợp với âm nhạc hiện đại (rap, EDM, acoustic…), đưa hình ảnh và phục trang Chèo vào thời trang hay thử sức sáng tạo nội dung số lấy cảm hứng từ chèo. Họ cũng kỳ vọng có thêm không gian thử nghiệm, sự đồng hành từ nghệ nhân, chuyên gia và sự kết nối với cộng đồng sáng tạo trẻ.

Những con số trên đã khẳng định, Gen Z không hề quay lưng với văn hóa nghệ thuật truyền thống. Vấn đề không nằm ở sự thờ ơ của người trẻ, mà ở việc nghệ thuật Chèo cần những cách tiếp cận hấp dẫn và gần gũi hơn. Chính khoảng trống này đã mở đường cho những dự án truyền thông sáng tạo như “Neo Chèo” xuất hiện.

“Chúng tôi lựa chọn Gen Z làm đối tượng mục tiêu không phải để bỏ qua các thế hệ khác, mà bởi chúng tôi nhìn thấy ở Gen Z sứ mệnh và tiềm năng kế thừa, phát triển văn hóa dân tộc”, bạn Trần Đức Anh, phụ trách mảng nội dung của dự án cho biết.

Đức Anh cũng giải thích thêm: “Chúng tôi tin rằng, để một loại hình nghệ thuật truyền thống có thể sống bền vững, cần có một lớp khán giả kế cận và Gen Z chính là tương lai đó. Đây là thế hệ cởi mở, sáng tạo, có sức ảnh hưởng mạnh mẽ trên các nền tảng số. Cũng thuộc thế hệ Gen Z, chúng tôi hiểu rằng các bạn trẻ không hề đứng ngoài văn hóa truyền thống, mà họ cần một cách tiếp cận đủ hấp dẫn và phù hợp bối cảnh hiện đại. Vì vậy, hướng tới Gen Z không chỉ là lựa chọn chiến lược, mà còn là sứ mệnh để bảo đảm nghệ thuật chèo tiếp tục chảy trong mạch nguồn văn hóa của dân tộc”.

Tiến sĩ Vũ Việt Nga, hiện là Giảng viên khoa Công nghệ Truyền thông, Trường đại học FPT Hà Nội. Cô đồng thời là giảng viên hướng dẫn, đồng hành cùng các bạn sinh viên trong dự án “Neo Chèo”.

Nói về sự tin tưởng dành cho học trò của mình, Tiến sĩ Việt Nga chia sẻ: “Nhiều người vẫn cho rằng Gen Z xa cách với truyền thống. Nhưng thực tế, những năm gần đây đã có nhiều dự án, sản phẩm sáng tạo dựa trên chất liệu nghệ thuật dân gian được giới trẻ đầu tư nghiêm túc và đón nhận tích cực. Vấn đề không nằm ở việc thế hệ trẻ thờ ơ, mà ở cách tiếp cận chưa phù hợp thời đại. Khi chứng kiến nhóm “Neo Chèo” tìm hiểu từ làn điệu, phục trang đến trò chuyện cùng nghệ sĩ, tôi hiểu các em không chỉ làm cho xong một đồ án, mà thực sự muốn đồng hành cùng nghệ thuật truyền thống của dân tộc. Tôi tin rằng, với sự sáng tạo và năng lượng của Gen Z, chèo sẽ trở thành mảnh đất màu mỡ cho sức trẻ thỏa sức thể hiện, khơi mở sức sống mới cho di sản”.

Thông điệp gửi gắm từ “Neo Chèo”

“Neo Chèo” được kỳ vọng là một dự án kết hợp hài hòa giữa việc gìn giữ giá trị truyền thống và đổi mới để hấp dẫn đối với giới trẻ.

Bạn Trần Đức Anh chia sẻ: “Neo Chèo tin rằng, đổi mới cách tiếp cận sẽ là cầu nối đưa người trẻ trở về với giá trị cốt lõi của văn hóa truyền thống. Những tinh hoa làm nên cái hay, cái đẹp của chèo, từ làn điệu đến nội dung sẽ được gìn giữ một cách trọn vẹn. Song song với việc gìn giữ, Neo Chèo cũng đổi mới cách truyền thông, sử dụng ngôn ngữ gần gũi và hình thức biểu đạt phù hợp với giới trẻ, để họ tiếp cận nghệ thuật truyền thống một cách tự nhiên, không còn cảm giác xa lạ”.

“Chúng tôi không thay đổi bản chất của Chèo, mà chúng tôi sử dụng sự sáng tạo mới, cách tiếp cận phù hợp với giới trẻ để xây dựng một con đường thú vị, dẫn lối Gen Z đến với nghệ thuật truyền thống. Sự đổi mới là phương tiện, còn việc bảo tồn và lan tỏa giá trị cốt lõi mới là mục đích cuối cùng”, Đức Anh khẳng định.

Chia sẻ về thông điệp và ý nghĩa của dự án lần này, bạn Lê Cao Thiện, Trưởng Ban tổ chức cho biết, khi bắt tay vào thực hiện dự án, Ban tổ chức đã nhận ra nghệ thuật Chèo có một sức sống rất lớn: từ những làn điệu ngọt ngào, những câu chuyện đời thường, đến trang phục, đạo cụ đều mang trong mình vẻ đẹp gần gũi. Vì thế, khoảng cách không nằm ở bản thân nghệ thuật chèo, mà ở cách chúng ta truyền tải nó đến với thế hệ trẻ.

“Thông điệp mà chúng tôi muốn gửi gắm, đó là bảo tồn di sản không có nghĩa là chỉ giữ nguyên trong lồng kính, mà là để nó được sống cùng thế hệ mới, hòa trong nhịp điệu thời đại. Và khi mỗi bạn trẻ cảm thấy mình có thể tìm thấy bản thân trong nghệ thuật Chèo, qua một giai điệu, một bộ trang phục, hay một sản phẩm sáng tạo, thì nghệ thuật Chèo sẽ không còn là điều xa vời, mà trở thành một phần tự nhiên của đời sống hôm nay. Chúng tôi hy vọng “Neo Chèo” sẽ truyền đi cảm hứng về nghệ thuật truyền thống hoàn toàn có thể trở thành nguồn năng lượng sáng tạo cho thế hệ trẻ, để từ đó mỗi người đều có thể viết tiếp bản sắc văn hóa Việt Nam theo cách của riêng mình”.

"Neo Chèo" và hành trình lan tỏa

Cách tiếp cận của Neo Chèo chính là xây dựng sự kết nối đa chiều giữa nghệ thuật Chèo và Gen Z, dựa trên công nghệ, yếu tố cảm xúc và trải nghiệm thực tế.

Ở mảng hoạt động trực tuyến, “Neo Chèo” không chỉ dừng ở việc cung cấp kiến thức, mà còn hướng tới khơi dậy khát vọng sáng tạo trong Gen Z. Nội dung trên các nền tảng số sẽ tập trung vào yếu tố cảm xúc, kể lại những câu chuyện đời thực của nghệ sĩ chèo, từ người trẻ đến các nghệ sĩ gạo cội , qua đó khơi gợi niềm tự hào và trách nhiệm của thế hệ trẻ trong việc tiếp nối di sản.

Bên cạnh đó, những hoạt động trực tiếp, sinh động, “Neo Chèo” sẽ tạo ra không gian để người trẻ được chạm và cảm nhận chèo một cách thực tế. Trong khuôn khổ dự án, nhóm sẽ tổ chức một triển lãm nghệ thuật, nơi truyền thống gặp gỡ công nghệ, mang đến trải nghiệm đa giác quan mới mẻ cho khán giả.

Không chỉ vậy, trong thời gian tới, nhóm các bạn trẻ dự kiến ra mắt sản phẩm kết hợp âm nhạc chèo truyền thống với phong cách hiện đại, tạo bước mở đường hấp dẫn để chèo đến gần hơn với công chúng trẻ.

Để thực hiện, Ban tổ chức trẻ cần phối hợp nhịp nhàng với đội ngũ chuyên gia, nghệ sĩ và những nhà hát dày dạn kinh nghiệm.

Bạn Trần Đức Anh, thành viên Ban tổ chức cho biết: “Với chúng tôi, sự hợp tác với các đơn vị nghệ thuật không chỉ là hỗ trợ, mà còn là linh hồn của dự án.

“Neo Chèo” được định vị như một cầu nối để thế hệ trẻ chủ động trải nghiệm và sáng tạo cùng nghệ thuật truyền thống. Muốn làm cầu nối, chúng tôi cần gắn kết cả hai phía: một bên là giới trẻ, một bên là nghệ sĩ và những đơn vị đang gìn giữ, phát triển chèo trong đời sống hôm nay. Làm việc cùng Nhà hát Chèo Hà Nội, các nghệ nhân và nhà soạn giả, chúng tôi không chỉ tiếp nhận kiến thức, kỹ năng mà còn cảm nhận được tình yêu, sự trân trọng mà họ dành cho nghệ thuật. Điều đó giúp chúng tôi hiểu rằng, muốn đưa chèo đến gần Gen Z thì trước hết phải giữ được sự đúng đắn, tinh hoa cốt lõi của loại hình này. Các đơn vị nghệ thuật chính là “ngọn hải đăng” để chúng tôi không lạc lối trong sáng tạo”.

“Chúng tôi cũng nhận ra, khi có sự đồng hành của những đơn vị nghệ thuật uy tín, dự án không chỉ có thêm sức mạnh chuyên môn, mà còn trở thành chiếc cầu nối hai chiều, nơi người trẻ đến gần hơn với nghệ sĩ, và nghệ sĩ cũng thấy được sức sáng tạo, năng lượng của Gen Z”, Đức Anh khẳng định.

Những hoạt động cụ thể đó cho thấy, Gen Z không chỉ dừng lại ở ý tưởng hay khẩu hiệu, mà đang trực tiếp biến Chèo thành một trải nghiệm sống động, từ không gian số đến đời thực. Ở đó, Gen Z vừa là khán giả, vừa là nhà sáng tạo, tiếp sức cho nghệ thuật truyền thống bằng chính ngôn ngữ của họ.

Tiến sĩ Vũ Việt Nga nhận định: “Điểm khác biệt của nhóm “Neo Chèo” là không đặt Gen Z ở vị trí khán giả thụ động, mà mời họ tham gia như những người đồng sáng tạo nội dung số. Khi thế hệ trẻ cảm thấy mình có quyền sáng tạo cùng di sản, sự kết nối sẽ vượt qua tò mò ban đầu để trở thành gắn bó lâu dài. Tôi tin rằng đây là yếu tố giúp ‘Neo Chèo’ có tiềm năng lan tỏa vượt ra ngoài khuôn khổ một dự án sinh viên, để trở thành một làn sóng bền bỉ trong cộng đồng trẻ”.